Fréttablaðið - 27.03.2010, Blaðsíða 28

28 27. mars 2010 LAUGARDAGUR
ELDFJALLAFRÆÐINGURINN Haraldur Sigurðsson hefur farið nokkrar ferðir upp að eldstöðvunum á Eyjafjallajökli og fylgst með ótrúlegum krafti náttúrunnar í návígi. FRÉTTABLAÐIÐ/ANTON
H
araldur Sigurðs-
son eldfjallafræð-
ingur hefur ekki
haft það náðugt
undanfarna daga.
Allt frá því að
gosið í Eyjafjallajökli hófst fyrir
rétt um rúmri viku hefur Harald-
ur því farið ófáar ferðir, fengið
far með þyrlum og jeppum, upp
að eldstöðvunum.
„Það er magnað að fylgjast með
því hvernig hraunið hleðst upp
og brýst svo fram niður bratt-
ann með glóandi hrauni. Þetta er
glóandi hraunfoss sem fellur úr
200 metra hæð ofan í þetta djúpa
gljúfur,“ segir Haraldur. „Það eru
miklir skruðningar þegar hraun-
ið veltur áfram, en í því eru stórir
gjallhnullungar. Við og við heyr-
ast sprengingar þegar hraunið
fellur þungt ofan á ísinn. Við það
tætist hraunið í sundur í ösku og
3 km há öskuskýin myndast. Svo
heyrast þotuhljóð uppi í gígunum
sem stafar af gasi sem er að koma
upp úr gígunum. Það er engu lík-
ara en að það séu fjórar eða fimm
þotur á sveimi fyrir ofan mann.“
Í einni af ferðum Haraldar fór
hann ásamt öðrum nálægt hraun-
fossinum og horfði á hann renna
niður í gilið. Svo hurfu þeir frá
um stund en komu aftur á sama
svæði. Þá höfðu orðið sprenging-
ar og höfuðstórir hnullungar eða
stærri kastast upp á svæðið þar
sem þeir höfðu staðið.
Þrátt fyrir að gosið sé tilkomu-
mikið og varasamt að koma of
nærri því segir Haraldur það
fremur lítið. Til að setja það í
samhengi við önnur þekkt gos á
Íslandi er sprungan um 250 metra
löng. Í Lakagígagosinu 1783 var
sprungan sem myndaðist hundr-
að sinnum lengri, eða 25 kílómetr-
ar. „Þetta er viss mælikvarði á
stærðina á gosinu og segir okkur
að þetta gæti ekki verið mikið
minna, til að geta talist eldgos.“
Fann týndu borgina
Jörðin og kraftur hennar hefur
heillað Harald allt frá því að
hann fór að vinna við jarðboran-
ir á stúdentsárum sínum. „Þegar
maður borar í jörðina verður
maður forvitinn um hvað í henni
býr og á endanum varð ég alveg
heillaður og fór út til Bretlands í
nám, því þá var ekki kennd jarð-
fræði við Háskóla Íslands.“ Að
loknu doktorsnámi var hann við
eldfjallarannsóknir í Vestur-Ind-
íum í Karíbahafi, þar til hann
fékk fastráðningu við framhalds-
deild Háskólans á Rhode Island.
Þar starfaði hann í 35 ár, við
kennslu og rannsóknir sem fóru
fram víða um heim. Þekktastur er
hann fyrir rannsóknir sínar á eld-
fjallinu Tambora í Indónesíu, sem
gaus árið 1815, en það var stærsta
gos sem orðið hefur á jörðinni á
sögulegum tíma. „Við mælum
gosin í rúmkílómetrum eftir
magninu á kviku sem kemur upp
á yfirborðið. Surtsey er nokkurn
veginn einn rúmkílómetri. Tam-
bora var um hundrað.“
Tugir þúsunda fórust í gjósku-
flóðinu frá Tambora árið 1815 og
117 þúsund manns vegna annarra
áhrifa gossins. Þá fór svo mikið
magn af brennisteini upp í heið-
hvolfið að það myndaði hjúp um
alla jörðina og endurkastaði sól-
arljósi frá jörðinni í nokkur ár
og kældi hana. Á þeim tíma varð
mikill uppskerubrestur og hung-
ursneyð um alla jörðina og hefur
árið 1816 verið kallað árið sum-
arlausa í sögubókunum. „Ég var
búinn að rannsaka þetta gos í
mörg ár og vissi alltaf að 10 þús-
und manna bær hefði týnst. Ég
fann þennan bæ árið 2004, undir
þremur metrum af vikri og ösku.
Allt sem var þarna í húsunum,
fólkið og allt þeirra dót, var graf-
ið í hvelli og hefur varðveist ótrú-
lega vel.“
Bloggar um jörðina
Í nær allan vetur hefur Harald-
ur verið í útlöndum við rann-
Glóandi hraunfossinn magnaður
Einn þeirra sem hafa farið margar ferðir upp á Eyjafjallajökul til að fylgjast með eldgosinu í návígi er hinn virti eldfjallafræðing-
ur Haraldur Sigurðsson. Hólmfríður Helga Sigurðardóttir rétt náði í skottið á Haraldi á fimmtudagsmorguninn, áður en hann
flaug aftur af stað upp á jökul, og fékk hann til að lýsa upplifun sinni undanfarna daga og bera gosið saman við önnur gos sem
hann hefur rannsakað um allan heim.
ÓTRÚLEG SÝN Margar af myndunum sem ljósmyndari Fréttablaðsins tók af elds um-
brotunum í Eyjafjallajökli minna frekar á málverk en ljósmyndir, svo ótrúlegt er
sjónarspilið. FRÉTTABLAÐIÐ/ANTON
Svo heyrast þotuhljóð uppi í gígunum sem stafar af gasi
sem er að koma upp úr gígunum. Það er engu líkara en
að það séu fjórar eða fimm þotur á sveimi fyrir ofan
mann.