Fréttablaðið - 27.03.2010, Blaðsíða 76

L
jóðasafn Ingibjargar Har-
aldsdóttur sem kom út á
síðasta ári er kærkom-
in bók. Allar ljóðabækur
Ingibjargar, sem marg-
ar hverjar hafa verið ófáanlegar
um árabil, eru hér saman komn-
ar og úrval þýðinga hennar. Bók-
inni fylgir Dagný Kristjánsdóttir
úr hlaði með grein um ljóð skáld-
konunnar sem kallast af mikilli
smekkvísi á við stílbrögð ljóðanna
og hugblæ; orðvör grein, yfirveg-
uð og yfirlætislaus, í senn alþýð-
leg og fróð, vekur spurnir frem-
ur en að veita svör við öllu, opnar
lesandanum sýn á það sem augað
mætti greina að baki málsins og
eggjar hann til dáða með vísan í
heimspeki og lærdóm fremur en
að taka af honum ómakið og botna
fyrir hann vísuna. Til fyrirmynd-
ar hvernig fræðikonan dregur
sjálfa sig í hlé, ber augljósa virð-
ingu fyrir skáldinu og lesandan-
um, forðast að láta ljós sitt skína
og lætur skáldskapinn tala sínu
máli. Kona um konu.
„Las bókina á enda án þess að
líta upp, gat ekki lagt hana frá mér
fyrr en í lokin“ eru vinsæl dóms-
orð um spennubækur – en 330
síðna ljóðasafn? Fullgildur dómur
í þessu tilfelli. Var hugfanginn
af bókinni og undrast að safnbók
geti myndað svo markvissa list-
ræna heild (sem raun ber vitni)
með innra samræmi, innri tilsvör-
un og stígandi. Sérhver ljóðabók-
anna er þaulhugsuð (eins og ljóðin
sjálf), byggð upp einsog bragvíst
ljóð eða orðagaldur með áhrifa-
ríkum endurtekningum og fram-
vindu sem lýtur eigin sértæku
tímaskyni og speglar því gjarn-
an veruleikann í tvöfaldri skugg-
sjá, ytra lífs og eigin listar. Og
safnið í heild sinni lýtur lögmál-
um sömu ögunar – næstum einsog
sígild epík – og nær hámarki með
ljóðabókinni Hvar sem ég verð
(2002) sem tvímælalaust er ein
besta bók nýrrar aldar á íslensku
og hrein unun að gefa sig henni á
vald. Ljóð sem magna máttugan
seið með hæverskum orðum, jafn-
vel þögn og eins konar andakt sem
þó er víða myrk og jafnvel grimm.
Ljóð sem blása í næstum ósýnileg-
ar glæður sem kveikja í sömu svip-
an tignarlegt bál í hugskoti les-
andans, síðu eftir síðu, „stríð eftir
stríð“ (232) – „ó að lífið væri ljóð“
(136). Þýðingarnar virka síðan
einsog áhrínisorð í lokin eða hnit-
miðuð samantekt, bergmála inntak
bókarinnar og árétta erindið þótt
nýjar raddir kveðji sér þar hljóðs.
En eins og allir vita er skáldkonan
í hópi fremstu þýðenda á íslenska
tungu; á stórvirki að baki í þeim
efnum, skáldsögur og ljóð.
Seint verða þau sannindi ofkveð-
in að nútímaljóði er næsta von-
laust að lýsa með öðrum orðum en
ljóðinu sjálfu. Endursögn jafnan
marklaus eða beinlínis villandi.
Það má greina ljóðið og túlka, spá í
það, spyrja að vild, meta gildi þess
og ágæti (með rökvísi og tilfinn-
ingu, dómgreind og skynjun), en
sé „efni“ þess aðgreint frá „form-
inu“, þess freistað að afklæða ljóð-
ið „búningi“ sínum og sniði í leit
að efnislegum kjarna og innri eig-
indum, er lesandinn jafnan á villi-
götum. Inntak ljóðsins er fólgið í
formgerð þess; venslum og afstæð-
um allra þátta, „innri“ jafnt sem
„ytri“. Hvað? og hvernig? er þar
ein og sama spurningin (þótt rit-
rýnir leiki sér gjarnan að því til
glöggvunar og einföldunar að stía
þessum spurningum sundur um
stundarsakir). Skáldskapur Ingi-
bjargar Haraldsdóttur er hrein-
ræktað dæmi um þessa eiginleika
nútímaljóðsins og mjög snúið að
skilgreina eða útlista einkenni
ljóðanna og ágæti. Kennitákn
þeirra er skáldlegur þroski; tær
og fullsköpuð orðlist sem þó ligg-
ur mikið á hjarta. Einkennandi er
hversu mögnuð og víðtæk hughrif
þau vekja með einföldum orðum
og sparsömum brögðum, hversu
skír þau eru og einföld (óflókin)
en þó ávallt nýmæli: afhjúpa lát-
laust hið óvænta, valda hugljómun
sem í senn er vitræn hrifning og
tilfinningaleg, og hvernig þau end-
urskoða stöðugt og endurmeta hug-
takið „tími“. Dæmi eru mýmörg.
Flökt (bls. 197) er úr ljóðabókinni
Höfuð konunnar (1995) og endar í
spurn:
Skuggar okkar
vængjaðir
milli dags og nætur
Svefnvana kyrrð
Vagnhjólaskrölt
í götuljósaskini
Hrekk upp úr draumi:
er tíminn enn
á sínum stað?
Var það ég
sem villtist?
Þá má benda á ljóðið Núna (bls.
174) úr sömu bók.
Alvara einkennir einnig ljóð
skáldkonunnar og að sjálfsögðu
áhersla þeirra á veröld konunnar,
jafnt hugarheim sem samfélag, og
(sér)stöðu í samtímanum. Mæland-
inn er jafnan kona og sjónarhornið
er vísvitandi kynbundið, ljóðin eru
víða mjög persónuleg og „lýrísk“
í þeim skilningi að skáldið sækir
óspart viðmið í eigin ævi og reynslu,
opnar hug sinn og hjarta, ljóðin eiga
sér víða rót í raunverulegum atvik-
um en eru þó aldrei „einkaleg“ eða
sjálfhverf. Og alvara þeirra er allt
í senn siðleg, pólitísk og kvenleg.
Ljóðin, einkum framan af, eru líka
meðvitað „andóf“ gegn tor- og tví-
ræðni atómskáldanna (sem flest
voru karlar), og sniðganga það
frumeinkenni módernismans að
fjalla (öðrum þræði) um sjálf sig,
Skáldskapinn og Orðið. En þó erind-
ið sé brýnt, alúðin blóðheit og boð-
orðið ágengt, tala ljóðin ógjarnan
út og gefa lesandanum færi á þrot-
lausri leit. Botnum þetta með yndis-
legu ljóði: Endurkomu (bls, 147) úr
Nú eru aðrir tímar (1989):
Þá kom hún og sá
að allt hafði breyst
nema ekkert
ekkert var eins
nema allt
og margt hafði gleymst
en lifði og var
þrátt fyrir árin
sem liðu
þá kom hún og sá
líf sitt gára
lygnan flöt
tímans
óendurkræft líf sitt
Sigurður Hróarsson
Ó að lífið væri ljóð
Ingibjörg Haraldsdóttir skáldkona. FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
Bókmenntir ✶✶✶✶
Ljóðasafn
Ingibjörg Haraldsdóttir
Meiri orka og betri
einbeiting!
Upplagt í próflesturinn og vorverkin!
Énaxin er jurtabætiefni með m.a. Rhodiolu og Schisandra sem
eru frábærar til að bæta orku, einbeitingu og lífgleði. Fáanlegt
bæði í mixtúru- og töfluformi. Upplagt að byrja á kúr og taka
fyrst inn mixtúruna og viðhalda áhrifun¬um með töflunum.
Metasys er snilldarefni fyrir þá sem þurfa að léttast, auka orku
og úthald. 100% náttúrulegt efni sem kemur þér í kjörþyngd.
NutriLenk er gott bætiefni og
frábært byggingarefni sem hefur
hjálpað fjölmörgum Íslendingum
að bæta liðheilsuna og aukið
lífsgæðin þeirra til muna!
Pro-Gastro8
Himnasending fyrir meltinguna. Pro-Gastro 8 er minnst auglýsta
og ein mest selda heilsuvaran á Íslandi. Fólk með flóknustu melt-
ingarvandamál hefur fengið verulega bót með því að nota þessa
vönduðu náttúrulegu góðgerla. Pro-Gastro 8 er oft kallað franska
leyndarmálið bak við flatan maga
Nú er rétti tíminn
til að léttast!
Bætt liðheilsa,
betri lífsgæði
Himnasending fyrir
meltinguna!
Ofangreindar vörur fást í flestum apótekum,
heilsubúðum og heilsuhillum stórmarkaðanna