Fréttablaðið - 31.03.2010, Side 24

24 31. mars 2010 MIÐVIKUDAGUR
UMRÆÐAN
Úlfar Hauksson skrifar
um sjávarútvegsmál
Helgi Áss Grétars-son, sérfræðingur
við Lagastofnun Háskóla
Íslands , birti grein hér
í Fréttablaðinu þann 27.
mars sl. undir yfirskrift-
inni „Söguskoðun sófaspekinga“. Í
greininni er Helgi að kenna íslensk-
um „mennta- og gáfumennum“, sem
hann kallar „sófaspekinga“, lexíu
varðandi þróun íslenska fiskveiði-
stjórnunarkerfisins. Helgi setur
ofan í við „sófaspekingana“ fyrir
skort á almennri þekkingu á þróun
íslensks sjávarútvegs auk þess sem
hann segir þá gefa ranga mynd af
samspili gengisfellinga íslensku
krónunnar og afkomu sjávarút-
vegsins. Ekki er ætlunin að fara
nánar út í gagnrýni Helga á „sófa-
spekingana“. Hins vegar er augljóst
að upprifjun Helga á handstýrðri
hagstjórn fortíðar með síendurtek-
inni rússíbanareið gengisfellinga
íslensku krónunnar er ekki neinum
bjóðandi; hvorki einstaklingum né
fyrirtækjum hvort heldur sem er til
sjávar eða sveita. Grein Helga und-
irstrikar því hina hrópandi þörf
fyrir stöðugleika í efnahagsmálum
til framtíðar. Til að slíkt geti orðið
þarf að taka upp annan gjaldmiðil.
Flestir gera sér grein fyrir þessari
staðreynd og jafnframt því að eini
gjaldmiðillinn sem kemur til greina
er evra. Auk þess gera flestir sér
grein fyrir því að evra fæst ekki
nema með aðild að ESB.
Áskorun Helga Áss
Helgi telur að það „væri þarft verk
fyrir marga sófaspekinga íslenskr-
ar menntaelítu að kynna sér sögu
íslenskrar fiskveiðistjórnar betur
og bera hana t.d. saman við þróun
fiskveiðistefnu Evrópusambands-
ins frá árinu 1983. Sé það gert af
bærilegri sanngirni sést
hversu stoltir Íslendingar
geta verið af sínu fiskveiði-
stjórnkerfi“.
Eflaust er það rétt hjá
Helga að margur „sófa-
spekingurinn“ mætti kynna
sér sögu og þróun íslensks
sjávarútvegs betur. Í fræði-
störfum sínum hefur Helgi
gert það og komist að niður-
stöðu um ágæti þess kerfis sem við
búum við í dag og er ekkert nema
gott um það að segja. Við lestur
greinar Helga hnaut ég hins vegar
um þá áskorun að bera saman sögu
íslenska fiskveiðistjórnunarkerfis-
ins og stefnu ESB með „bærilegri
sanngirni“. Fullyrt er að saman-
burðurinn sýni yfirburði Íslend-
inga umfram aðra við fiskveiði-
stjórnun.
Nú vill svo til að undirritað-
ur hefur unnið rannsókn þar sem
íslenska fiskveiðistjórnunarkerfið
er borið saman við sjávarútvegs-
stefnu ESB með hugsanlega aðild í
huga. Ljóst má vera að sjávarútveg-
ur í ESB glímir við mikinn vanda.
Jafnframt er ljóst að það er eins
konar íþrótt á Íslandi að tala af létt-
úð og vanþekkingu um sjávarútveg
í ESB. Þær aðstæður sem sjávar-
útvegur í ESB býr við eru með allt
öðrum og ósambærilegum hætti en
hér á Íslandi.
Ósambærilegar aðstæður
Í samanburði við ESB, þar sem
fiskveiðilögsögur skarast undan-
tekningalaust og fiskistofnar eru
sameiginlegir, má með „bærilegri
sanngirni“ segja að fiskveiðistjórn-
un á Íslandi fari fram í einangruðu
fiskabúri. Fullyrða má að ef ekki er
hægt að ná góðum árangri við fisk-
veiðistjórnun á Íslandi, þar sem
flestir okkar helstu nytjastofnar
eru tiltölulega staðbundnir, er það
hvergi hægt. Strandríki ESB búa
við gerólíkar aðstæður og úrlausn-
arefni af allt annarri stærðargráðu
auk þess sem sjávarútvegur er rek-
inn með gerólíkum formerkjum af
augljósum efnahagslegum ástæð-
um. Af landfræðilegum ástæðum
fer fiskveiðistjórnun í ESB að hluta
til fram á alþjóðlegum vettvangi
sambandsins – aðstæður leyfa ein-
faldlega ekki annað. Þar er t.d.
tekinn sameiginleg ákvörðun um
hámarksafla sem er úthlutað til
strandríkja sem síðan geta stuðst
við hvaða kerfi sem er við upptöku
aflans. Dæmi eru um afbrigði við
íslenska kvótakerfið hvað það varð-
ar. Þrátt fyrir ýmsa annmarka sam-
eiginlegu sjávarútvegsstefnunnar,
og „sófaspeki“ margra gáfumanna,
er algjörlega útilokað að stjórna
fiskveiðum alfarið frá einstaka
strandríki – slíkt yrði einfaldlega
ávísun á allsherjar þorskastríð. Það
er því algjör misskilningur að sam-
eiginleg sjávarútvegsstefna ESB sé
rót alls hins illa í evrópskum sjáv-
arútvegi. Málið er mun flóknara en
svo og fullyrða má að staðan væri
síst betri hefðu menn ekki vettvang
ESB til að ráða ráðum sínum.
Söguleg þróun og sanngirni
Íslenska kvótakerfið hefur knúið
fram hagræðingu í sjávarútvegi á
ýmsum sviðum. Sé hins vegar litið
til þess afla sem við Íslendingar
tökum úr sjó í dag, eftir áratuga
kvótakerfi, má hins vegar efast um
ágæti kerfisins sem fiskveiðistjórn-
unartæki. Undirritaður gerir sér
hins vegar fulla grein fyrir því að
hér er um flókið samspil stjórnun-
ar og umhverfisaðstæðna að ræða.
En hverju sem því líður þá má með
„bærilegri sanngirni“ segja að
íslenska „fiskabúrið“ sé í veiga-
miklum atriðum fullkomlega ósam-
anburðarhæft við þann flókna veru-
leika sem hafsvæði ESB býður upp
á. Það vita þeir sem hafa kynnt sér
sögulega þróun fiskveiða og fisk-
veiðistjórnunar á Íslandi og í ESB.
Höfundur er stjórnmálafræðingur
og togarasjómaður.
„Sófaspeki“ sjómanns
UMRÆÐAN
María Hjálmtýsdóttir skrifar
um vörumerki
Þann 23. mars sl. birtist í Frétta-blaðinu grein eftir Henrik Bill-
ger, forstjóra fyrirtækisins Santa
Maria AB í Svíþjóð sem hann skrif-
aði vegna viðtals sem tekið var
við mig í blaðinu nokkrum vikum
fyrr. Í stuttu máli fjalla skrifin
um kröfur fyrirtækis Henriks um að hætt verði að
nota nafnið Santa María á veitingastað við Lauga-
veg 22a. Henrik hefur grein sína á því að lýsa því yfir
að Íslendingar muni vinna sig út úr kreppunni (takk
fyrir það). Í framhaldi af því útskýrir hann mikil-
vægi laga um vörumerki og hvernig vörumerki og
viðskiptavild eru byggð upp. Því næst rekur hann í
stuttu máli sögu fyrirtækisins sem hann er í forsvari
fyrir og áður en hann lýkur skrifum sínum á óskum
um að íslenskum fyrirtækjum megi vegna vel erlend-
is (takk fyrir það líka), sakar hann mig um að ljúga.
Herra Henrik er forstjóri stærsta kryddfyrir-
tækis Svíþjóðar sem m.a. selur vörur undir nafn-
inu Santa Maria Tex-Mex. Fyrirtækið heitir Santa
Maria AB. Þeir eiga nafnið skráð víðsvegar í Evrópu
og hér á Íslandi eiga þeir skráningu í flokkum sem
tengjast pakkamat, sósum, kryddi og þessháttar og
við höfum engin áform um að hrufla við þeim rétti
þeirra eða reyna að græða á viðskiptavild þeirra og
orðstír í tengslum við Tex-Mex vörurnar. Það að eiga
nafn og vörumerki skráð í ákveðnum flokkum úti-
lokar ekki aðra frá því að mega skrá svipað nafn í
öðrum flokkum svo lengi sem notkun á nafninu veld-
ur ekki ruglingi. Ég á enn þá eftir að hitta einhvern
sem hefur látið sér detta í hug að rugla veitingastaðn-
um á Laugavegi við krukkurnar og pakkana í Bónus
og fleiri verslunum. Ég vona af öllu hjarta að enginn
rugli þessu saman, enda liti ekki vel út fyrir okkur ef
fólk teldi okkur byggja matseld okkar á tilbúnum Tex-
Mex pakkamat sem hver sem er getur keypt úti í búð.
Svo ég svari nú líka ásökun Henriks um að segja
ekki satt og rétt frá langar mig í stuttu máli að rekja
forsögu þessara deilna sem hér eiga sér stað.
Í mars árið 2008 opnaði ég ásamt maka mínum lít-
inn veitingastað við Laugaveg. Nafnið Santa María
– bístró, völdum við sem tilvísun í allar þær Maríur
sem okkur tengjast, og eru þær ófáar mæður okkar,
formæður og frænkur. Að auki er Santa María þjóðar-
dýrlingur og verndari Mexíkana (eða Mexíkóa fyrir
þá sem vilja) um allan heim. Okkur datt aldrei í hug
nokkurskonar tenging við öll þau óteljandi fyrirtæki
og staði um allan heim sem nota nafnið Santa María,
nú eða skip Kólumbusar sem sigldi yfir höfin til að
kaupa krydd og verða ríkur um leið og hann lagði
undir sig ný lönd fyrir hönd spænska konungsríkis-
ins og níddist á frumbyggjum Ameríku. Skipið Santa
María, sem hét upphaflega La Gallega, sökk reyndar í
fyrstu ferðinni, en það er önnur saga.
Rúmu ári eftir að við opnuðum fengum við bréf
frá lögmannsstofu þar sem okkur var bent á að Santa
Maria AB ætti nafnið skráð í einhverjum vöru-
merkjaflokkum og að við fengjum vinsamlegast smá
tíma til að vera svo væn að hætta allri notkun á nafn-
inu. Henrik skrifar að haft hafi verið samband við
okkur og að þeir hafi vænt þess að ábending þeirra
leiðrétti misskilning. Þetta hljómar voða vingjarn-
legt en mig langar að spyrja hann á móti hvers vegna
þeir höfðu ekki bara samband við okkur sjálfir og
ræddu þetta mál við okkur? Hver sigar hæstaréttar-
lögfræðingum á pínulítið fyrirtæki vegna misskiln-
ings? Ef þið treystuð á samvinnu okkar og velvilja,
hvers vegna var þá undirliggjandi hótun falin innan-
um illskiljanlegan lögfræðitexta í hverju einasta bréfi
frá hinum hæstvirtu háfleygu lögfræðingum sem
höfðu samband við okkur fyrir ykkar hönd? Ef þið
eruð svona krúttlegt og umhverfisvænt smáfyrirtæki
sem varð svo stærst og sterkast og þið viljið okkur
sem erum enn þá og verðum vonandi alltaf lítil, virki-
lega vel, hvers vegna eigið þið ekki bara samskipti við
okkur eins og eðlilegt fólk?
Það sem við höfum gert síðan lagabréfin fóru að
berast er að við höfum fjarlægt nafnið úr gluggum
staðarins og lokað heimasíðunni vegna þess að í bréf-
unum má lesa að áframhaldandi notkun nafnsins
muni koma okkur í koll. Svo fengum við nafnið skráð
í flokki veitingahúsaþjónustu til að fá lagalegan flöt
fyrir samskiptin, enda engin annarskonar samskipti
í boði. Þeirri skráningu hefur nú verið andmælt með
hafsjó af lagatilvísunum og í framhaldi af því höfum
við ákveðið að gefast upp. Við erum því miður of lítil
og veikburða til að standa í svona stappi.
Kæri herra Henrik, af hverju hringdirðu ekki bara
í mig og við hefðum getað leyst þetta á mannlegu nót-
unum? Eða týnast mannlegu nóturnar þegar smáfyr-
irtæki verða stór?
Að lokum langar mig að þakka óskir Henriks um
velgengni í því sem við erum að gera. Á sama hátt
óskum við þeim velgengni í þjóðmenningarlega mat-
arbransanum og vonum að þeir haldi áfram að vera
stærstir og mestir og megi þeir áfram vera næst-
um einir um að prýða Tex-Mex hillur stórmarkaða á
Íslandi.
Höfundur er einn eigenda
Heilagrar Maríu við Laugaveg.
María eða Heilög María
Einn maður –
eitt atkvæði
UMRÆÐAN
Björgvin G. Sigurðs-
son skrifar um kjör-
dæmaskipan
Nýlega mælti ég fyrir frumvarpi til
stjórnskipunarlaga um
að landið verði eitt kjör-
dæmi. 21 þingmaður úr
fjórum flokkum flytur málið og
er stuðningur við þessar brýnu
lýðræðisumbætur mikill í öllum
flokkum og þvert á þá. Það er
mikill sigur því hér er fyrst og
fremst um að ræða grundvall-
ar mannréttindi; einn maður
eitt atkvæði óháð kyni, stétt eða
stöðu.
Kostir og gallar einstakra
aðferða við kosningar og skipan
mála í þeim efnum eru velflest-
um kunnir enda hefur umræðan
um kjördæmamálið staðið linnu-
lítið áratugum saman. Í skýrslu
nefndar forsætisráðherra um
breytingar á kjördæmaskipun
og tilhögun kosninga til Alþing-
is frá október 1998 er á grein-
argóðan hátt farið yfir kosti og
galla hinna fjölmörgu valkosta
sem til sögunnar hafa verið
nefndir varðandi þessi mál. Er
til þeirrar skýrslu vísað varð-
andi þau efni.
Kostir þess að landið verði eitt
kjördæmi eru að mati flutnings-
manna:
1. Fullkominn jöfnuður næst
milli kjósenda og misvægi
atkvæða er ekki lengur til stað-
ar.
2. Stjórnmálaflokkar fá þann
þingmannafjölda sem atkvæði
þeim greidd segja til um.
3. Þingmenn hafa heildar-
hagsmuni að leiðarljósi í störf-
um sínum en ekki þröng
kjördæmasjónarmið.
4. Kosningakerfið er
einfalt og auðskilið.
Til að tryggja virkt
lýðræði við val fulltrúa
flokkanna á framboðs-
listum kemur einnig
til álita að í kosninga-
lög yrðu fest ákvæði í
þá veru. Má þar nefna
ákvæði um persónukjör,
prófkjör stjórnmálaflokka, aukn-
ar heimildir kjósenda við end-
urröðun frambjóðenda á fram-
boðslistum og að vægi þeirra
breytinga yrði aukið umtals-
vert, hugsanlegt frelsi kjósenda
til að velja einstaklinga á fleiri
en einum framboðslista og fleiri
skyld atriði. Þau álitaefni ber að
fara yfir og ákvarða við nauðsyn-
lega endurskoðun kosningalaga
verði frumvarp þetta samþykkt
og mun boðað stjórnlagaþing án
efa taka vel á því máli.
Grundvallaratriðið er að með
því að gera landið að einu kjör-
dæmi og öll atkvæði kosninga-
bærra landsmanna jafn þung er
stigið stórt skref í mannréttind-
um á Íslandi. Engin haldbær rök
eru fyrir því að vægi atkvæða
sé misjafnt eftir búsetu fólks.
Aðrar leiðir en kosningakerf-
ið eru miklu eðlilegri til þess
að bæta stöðu einstakra byggða
til búsetu í þeim. Því telja flutn-
ingsmenn málsins tímabært
og áríðandi að ráðast í þessar
breytingar á stjórnarskrá lands-
ins þannig að breytingar þessar
taki sem fyrst gildi. Með þessu
er það innsiglað að allir alþingis-
menn vinna að hagsmunum allra
Íslendinga en eru ekki seldir
undir þrönga sér- og kjördæma-
hagsmuni.
Landið eitt kjördæmi yrði
stórt skref í þá átt að byggja upp
heilbrigðara þjóðfélag úr brot-
um þess gamla, auk þess sjálf-
sagða mannréttindamáls að öll
atkvæði vegi jafn þungt. Óháð
nokkru sem tengist stöðu eða
búsetu fólksins í landinu.
Höfundur er formaður þing-
flokks Samfylkingarinnar.
BJÖRGVIN G.
SIGURÐSSON
Með þessu er það innsiglað
að allir alþingismenn vinna
að hagsmunum allra Íslend-
inga en eru ekki seldir undir
þrönga sér- og kjördæma-
hagsmuni.
ÚLFAR HAUKSSON
MARÍA
HJÁLMTÝSDÓTTIR Fagor hitakútar
TB
W
A
\P
IP
A
R
•
S
ÍA
•
1
00
81
4
45.900
49.900
56.900
65.900
73.900
82.900
97.900