Fréttablaðið - 01.04.2010, Page 24

24 1. apríl 2010 FIMMTUDAGUR
UMRÆÐAN
Loftur Jóhannsson
skrifar um verkfalls-
réttinn
Í nóvember árið 2001 hót-aði Davíð Oddson for-
sætisráðherra að afnema
verkfallsrétt flugumferð-
arstjóra með lögum. Hinn
11. mars sl. afnam ríkisstjórn
Jóhönnu Sigurðardóttur og Stein-
gríms J. Sigfússonar verkfallsrétt
flugumferðarstjóra með lögum. Á
aðgerðum þessara tveggja ríkis-
stjórna er enginn eðlismunur en
stigsmunur nokkur. Davíð Odds-
son hafði þann manndóm að boða
flugumferðarstjóra á sinn fund og
hóta þeim augliti til auglits. Flug-
umferðarstjórar höfðu spurnir af
áformum Jóhönnu og Steingríms,
eftir að ríkisstjórnin var búin að
kalla til þingheim til að stimpla
frumvarpið sem samgönguráðherr-
ann veifaði svo rogginn framan í
alþjóð. Niðurstaðan varð sú sama,
flugumferðarstjórar aflýstu boðuð-
um verkföllum sínum.
Í 74. gr. stjórnarskrárinnar
er kveðið á um rétt manna til að
stofna félög í sérhverjum lögleg-
um tilgangi, þar með talin stjórn-
málafélög og stéttarfélög. Umboðs-
maður Alþingis hefur bent á að við
afmörkun á inntaki ákvæðisins sé
rétt að líta til alþjóðlegra mann-
réttindasáttmála (sjá álit umboðs-
manns nr. 3409/2002). Sérstaklega
bendir hann á mannréttindasátt-
mála Evrópu en í 11. gr. sáttmálans
felst að stéttarfélögum sé heimilt
að beita aðgerðum, þar með talið
verkföllum, til að gæta starfs-
tengdra hagsmuna félagsmanna
sinna. Hæstiréttur hefur úrskurð-
að að verkfallsréttur er ekki háður
öðrum takmörkunum en þeim sem
lög mæla fyrir um og nauðsyn ber
til í lýðræðislegu þjóðfélagi vegna
þjóðaröryggis eða almannaheilla.
Stjórnarskráin er sett af stjórn-
arskrárgjafanum sem grundvallar-
lög íslenska ríkisins og æðri öðrum
lögum. Í bók sinni, Stjórnskipunar-
réttur, telur Gunnar G. Schram það
meginlögskýringarreglu í íslensk-
um sem erlendum rétti að almenn
lög skuli ekki brjóta í bága við
stjórnarskrána. Hæsti-
réttur Bandaríkjanna
lýsti einmitt stöðu stjórn-
arskrárinnar gagnvart
öðrum lögum í því fræga
máli „Marbury gegn Mad-
ison“ en í niðurstöðu dóms-
ins skrifaði John Marshall,
forseti réttarins (þýðing
undirritaðs):
„Stjórnarskráin er ann-
aðhvort æðst laga og verð-
ur ekki breytt með venjulegri laga-
setningu, eða hún er eins og hver
önnur lög og verður þá breytt hve-
nær sem löggjafinn sér ástæðu til.
Ef hið fyrra er rétt getur lagasetn-
ing sem brýtur í bága við stjórnar-
skrána ekki verið lög. Ef hið seinna
er rétt eru skrifaðar stjórnarskrár
aðeins fáránlegar tilraunir fólks-
ins til að setja bönd á vald sem eðli
málsins samkvæmt verður ekki
bundið.“
Það hefur sýnt sig að afstaða
Samfylkingarinnar og VG til
stjórnarskrárvarinna mann-
réttinda launafólks fer eftir því
hvort þessir flokkar sitja í stjórn
eða stjórnarandstöðu, saman-
ber umræður á Alþingi um lög á
verkfall sjómanna árið 2001. „Hér
er ekki verið að setja lög. Hér er
verið að setja ólög. Ég mótmæli
vinnubrögðum ríkisstjórnar Dav-
íðs Oddssonar“ sagði Steingrím-
ur J. Sigfússon við það tækifæri.
„Verkfallsvopnið er helgasti réttur
launafólks. Hér er verið að mölva
það. Ég get ekki stutt það“ sagði
Össur Skarphéðinsson. Framsókn-
arflokkurinn barðist fyrir afnámi
verkfallsréttar sjómanna þegar
þeir sátu í stjórn í skjóli Davíðs
Oddssonar árið 2001 en sat hjá
þegar kosið var um lög á verkfall
flugvirkja nýlega. Stjórnvöld geta
hinsvegar alltaf reitt sig á stuðning
Sjálfstæðisflokksins til að koma
fram vilja sínum gagnvart stéttar-
félögum í trássi við stjórnarskrá.
Það er sorglegt, en því miður stað-
reynd, að á Alþingi Íslendinga er
aðeins einn flokkur, Hreyfingin,
með hreinan skjöld þegar kemur
að stjórnarskrárvörðum réttind-
um launafólks.
Skiptir stjórnarskráin annars
nokkru máli?
Höfundur er flugumferðarstjóri.
Vægi stjórnarskrárinnar
UMRÆÐAN
Anna Sigríður Pálsdóttir,
Arnfríður Guðmundsdóttir,
Baldur Kristjánsson, Hjalti
Hugason, Pétur Pétursson,
Sigrún Óskarsdóttir, Sigurður
Árni Þórðarson og Sólveig
Anna Bóasdóttir skrifa um
samfélagsmál
Í fornum sið var haft fyrir satt að
vopndauðir menn færu til Valhall-
ar en risu síðan upp að morgni og
berðust á ný. Vopndauði var þátt-
ur í ímynd hetjunnar sem átti sér
trygga endurkomu. Hrynjandi
daganna var hin sama. Allt hneig
í sama far, hringrás og endurreisn
var tryggð. Lífið sigraði dauðann en
til hvers? Er slík stríðshyggja eftir-
sóknarverð, vopnaglamur, hreysti-
sókn, blóðsúthellingar, dauði hetju
sem vaknar síðan til sama leiks á
nýjum morgni, dag eftir dag?
Endurnýjun í stað endurtekningar
Páskar eru önnur mynd endur-
nýjunar. Á páskum fagna kristnir
menn sigri lífsins. Þar er ekki hrós-
að sigri hetju sem gengur til orustu
heldur þess sem ögrar ofbeldinu
með því að leggja niður vopn. Pásk-
ar eru hátíð sem hyllir lífið og allt
sem stuðlar að eflingu þess. Krist-
inn upprisuboðskapur gengur út á
það að allt verði nýtt. Ekkert er sem
áður. Hringrás ofbeldis og eigin-
hagsmunahyggju er rofin. Ekki skal
lengur haldið í fals og lygi. Kristinn
upprisuskilningur umbreytir öllu.
Ekki er sóst eftir meiru af því sama
heldur upprisu til nýs lífs. Páskar
opna veröldina og bjóða mönnum
til róttækrar endurskoðunar á lífs-
háttum og gildum.
Hvernig veröld viljum við?
Á örlagatímum í sögu okkar reyn-
ir á gildi. Hverskonar veröld vilj-
um við byggja okkur og börnum
okkar? Viljum við lífshætti af því
tagi sem Jesús Kristur tjáði eða
fýsir okkur frekar að leika víkinga
í útrás? Því miður minnir samtíð-
in fremur á forn-heiðinn hugsun-
arhátt en kristinn. Svo virðist að
æ fleirum sé það keppikefli að
komast í gamla gírinn, rísa upp og
berjast með sömu vopnum og áður.
Boðskapurinn er einfaldur: Virkj-
um, byggjum orkufrek iðjuver,
stuðlum að hergagnaframleiðslu og
höldum í nýja útrás, nú með aðeins
beittari vopnum og betri mark-
aðssókn. Að kvöldi skulum við
ekki falla. Markmiðið virðist vera
það eitt að þjóðin nái sér á strik
að nýju án þess að nokkuð breyt-
ist í grunninn, án þess að nokkuð
sé hugsað upp á nýtt. Hvar örlar
á nýrri stjórnarskrá, auknu lýð-
ræði, öðrum samtalsmáta, breyttri
afstöðu til náungans, til landsins?
Hvar bregður fyrir nýrri birtu? Er
Valhöll virkilega okkar sögustað-
ur og því engin þörf fyrir páska-
sól og boðskap um að lífið lifi og
fallnir menn megi breytast til hins
betra .
Stöðnun frekar en endurnýjun
Svo virðist sem margir vilji ekki
rísa upp til nýrra og betri hátta
en vilji frekar endurtaka leikinn
frá í gær. Þetta má ekki viðgang-
ast. Við þurfum að vera tilbúin til
að hugsa hlutina upp á nýtt. Við
eigum að fagna hinu nýja lífi, til-
einka okkur nýjan hugsunarhátt,
nýja samskiptahætti. Við getum
ekki boðið komandi kynslóðum
upp á meira af því sama.
Höfundar eru guðfræðingar.
Valhöll eða „paradís“
SIGURÐUR ÁRNI
ÞÓRÐARSON
SIGRÚN
ÓSKARSDÓTTIR
SÓLVEIG ANNA
BÓASDÓTTIR
PÉTUR PÉTURSSONHJALTI HUGASON
ARNFRÍÐUR
GUÐMUNDSDÓTTIR
ANNA SIGRÍUR
PÁLSDÓTTIR
BALDUR
KRISTJÁNSSON
LOFTUR
JÓHANNSSON
UMRÆÐAN
Birgir Hermannsson
skrifar um stjórnmál
Jóhanna Sigurðardóttir líkir samstarfinu við VG
við kattasmölun. Þetta þarf
ekki að koma á óvart, enda
hefur á ýmsu gengið í sam-
starfi flokkanna. Við mynd-
un ríkisstjórnar gera flokk-
ar með sér samkomulag um málefni
og verkaskiptingu. Ef hluti þing-
manna er óánægður með málefnin
og störf ríkisstjórnarinnar skapar
það óvissu um stöðu stjórnarinn-
ar og getu hennar til að framfylgja
stefnunni. Við þetta hefur ríkis-
stjórnin mátt búa síðan sumarið
2009, enda virðist hluti þingflokks
VG ekki samstiga ríkisstjórninni.
Þó að ríkisstjórnin sé hefðbundin
meirihlutastjórn þá hefur hún haft
ýmis augljós einkenni minnihluta-
stjórnar.
Í samsteypustjórnum þarf að
semja um mál. Í umræðum síðan
í haust hefur gjarnan verið vísað í
VG sem klofinn flokk. Annars vegar
flokk formannsins og hins vegar
„flokksbrot“ Ögmundar Jónasson-
ar. Frá sjónarmiði Jóhönnu virðist
vera um að ræða stuðningsmenn
formannsins annars vegar og hins
vegar ósamstæðan hóp þingmanna
sem þarf „að smala“. Samningar
verða því flóknari en ella. Það skipt-
ir ekki öllu máli hvort sjónarhornið
við tökum: Ríkisstjórnin hefur ekki
tryggan meirihluta. Þetta þýðir þó
ekki endilega að hún sé völt í sessi.
Minnihlutastjórnir geta setið árum
saman án teljandi vandræða.
Ríkisstjórnin og flokkar henn-
ar hafa brugðist við þessu
með ýmsum hætti upp á
síðkastið. Mest hefur verið
talað um að „þétta raðirn-
ar“. Þetta þýðir í raun að
staða mála verði viður-
kennd með formlegum
hætti, t.d. því að „flokks-
brot“ Ögmundar Jónas-
sonar verði hluti af rík-
isstjórninni og hún því
einskonar þriggjaflokk-
astjórn. Einnig er hægt að hugsa
sér hefðbundna aðferð minnihluta-
stjórna: ríkisstjórnin semur við
hluta þingsins um framgang mála.
Ef illa gengur að smala þingmönn-
um VG er sá möguleiki auðvitað til
staðar að semja við aðra flokka.
Ekki er gott að segja hversu raun-
hæfar þessar lausnir eru. Augljós
skoðanamunur og innanflokksátök
VG eru viðkvæmt mál, „smölun“
þeirra óánægðu gæti því orðið erfið,
hvað þá samningar við aðra flokka.
Mín skoðun er sú að minnihluta-
stjórn um nokkurt skeið væri ekki
slæmt skref fyrir íslensk stjórnmál.
Slíkt myndi hvetja til samninga
og lausna fremur en uppblásinna
ræðuhalda og átaka. Ókosturinn er
augljóslega sá að íslenskir stjórn-
málaflokkar og stjórnmálaleiðtog-
ar kunna lítt til verka þegar minni-
hlutastjórnir eru annars vegar. Það
er einnig ljóst að verkefnin sem
leysa þarf eru þau erfiðustu sem
nokkur ríkisstjórn á lýðveldistím-
anum hefur staðið frammi fyrir. Við
lausn slíkra verkefna er endalaus
kattasmölun ekki líkleg til árang-
urs. Því miður.
Höfundur er
stjórnmálafræðingur.
Að smala köttum
BIRGIR
HERMANNSSON
FERÐALAG
ER ÞROSKANDI
FERMINGARGJÖF
GJAFABRÉFIÐ GILDIR
SEM GREIÐSLA UPP
Í FLUGFAR MEÐ
ICELANDAIR
ÞÚ VELUR UPPHÆÐINA + Pantaðu fermingargjöfina á icelandair.is
Gjafabréf gildir í tvö ár frá útgáfudegi.
HUGURINN BER ÞIG
AÐEINS HÁLFA LEIÐ