Fréttablaðið - 07.04.2010, Blaðsíða 28
MARKAÐURINN 7. APRÍL 2010 MIÐVIKUDAGUR6
F R É T T I R
Það er of mikil einföldun að benda
á Grikkland til að útskýra vax-
andi áhyggjur af evrunni. Grikkir
eiga sannarlega við mikinn vanda
að etja í ríkisfjármálum en íbúar
Grikklands eru aðeins 2,25 prósent
af íbúum ríkja innan Evrópusam-
bandsins. Staða evrunnar endur-
speglar frekar óleystan gjaldeyris-
vanda í Evrópu og á heimsvísu.
DJÖRF EFNAHAGSLEG TILRAUN
Evran er djörf efnahagsleg til-
raun enda má glögglega greina al-
þjóðlega spennu á henni. Evran er
gjaldmiðill sem er ekki bundinn
við ríki heldur alþjóðlegar regl-
ur og samninga. Hún er afsprengi
fræðikenninga frekar en valda-
tafls; póstmódernískur gjaldmið-
ill handan hins fullvalda þjóð-
ríkis. En í kjölfar kreppu leggja
ríki meiri áherslu á innanlands-
hagsmuni en alþjóðlegar reglur.
Myntslátta var lengst af talin eiga
heima innan vébanda ríkisins. En
ólíkt gjaldmiðlum flestra landa er
engin mynd af ríkinu eða tákn-
myndum þess á peningum Seðla-
banka Evrópu.
Samþætting gjaldeyrismála
í Evrópu hefur ávallt haldist í
hendur við alþjóðleg vandamál.
Evrópuríki töldu að þegar alþjóð-
legar samningaviðræður sigldu
í strand gerði landfræðileg ná-
lægð og sameiginlegur menn-
ingararfur þeim kleift að kom-
ast að svæðisbundinni lausn; ef
hlutirnir brugðust á heimsvísu,
væri ef til vill hægt leysa málin
á heimavelli.
Gjaldeyrissamþætting Evrópu
hófst fyrir alvöru með Werner-
skýrslunni árið 1970. Þá höfðu
menn gert sér grein fyrir alvar-
legum göllum á fastgengisstefnu
Bretton Woods-samkomulagsins
frá 1944. Ekkert ríki gat neytt
Bandaríkin til að koma bönd-
um á útgjöld sín, sem þöndust út
í stjórnartíð Nixon Bandaríkja-
forseta, eða fjárlagahallann, sem
stórjókst í Víetnamstríðinu.
Í Frakklandi var iðulega vitnað
í franska ljóðskáldið Paul Valéry,
sem orti í miðri kreppunni miklu
að „Evrópa þráði augljóslega að
vera stýrt af bandarískri nefnd“.
Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn hafði
umsjón með gjaldeyrismálum
heimsins í tíð Bretton Woods-
samningsins, Í augum Evrópu-
búa var AGS fyrst og fremst am-
erísk nefnd og því kunnu Frakkar
illa.
GLUNDROÐI Á ÁTTUNDA
ÁRATUGNUM
Þær hugmyndir sem lagðar voru
fram í Werner-skýrslunni voru of
veigalitlar til að stemma stigu við
glundroðanum sem ríkti í gjald-
eyrismálum snemma á áttunda
áratugnum. Það leið þó næst-
um áratugur þær til nýjar tillög-
ur voru lagðar fram. Peninga-
málastjórn Evrópu byrjaði
viðbragð á æðstu stöðum
við kreppu á alþjóðlegum
gjaldeyrismarkaði, sér í
lagi falli Bandaríkjadals
1977 og 1978, sem tefldi
framtíð hans sem helsta gjaldeyr-
isforða heims í tvísýnu.
Árið 1989 lagði Delors-nefnd-
in svonefnda fram skýrslu sem
leiddi til Maastricht-sáttmálans
1992, stofnunar evrunnar 1999 og
eiginlegrar myntsláttu árið 2002.
Þetta ferli var tilraun til að búa
til stjórntæki sem myndi stuðla
að auknum stöðugleika á alþjóð-
legum gjaldeyrismarkaði. Helstu
brautryðjendur evrunnar tóku
lausn við alþjóðlegu vandamáli
og heimfærðu hana í smækkaðri
mynd á Evrópu. Árið 1987 lagði
Edouard Balladour, fjármálaráð-
herra Frakklands, fram hugmynd
að alþjóðlegu fjármálakerfi sem
byggðist á nokkrum gjaldmiðils-
svæðum. Sú hugmynd hefði orðið
erfið í framkvæmd og lagði hann
því til afmarkaðri út útfærslu í
Evrópu.
EVRÓPA FÓRNARLAMB FJÁRMÁLA-
KREPPUNNAR
Niðurstaðan var að nokkru leyti
gölluð lausn á vandanum. Helsta
ástæðan var sú að Frakkland og
Þýskaland, lykilþátttakendur í
fjárhagslegri samþættingu Evr-
ópu, höfðu ólíkar hugmyndir um
hvaða leið ætti að fara. Þjóðverj-
ar lögðu áherslu á skýrar og af-
markaðar fjármálareglur en önnur
ríki vildu meira svigrúm. Frakk-
ar lögðu til að samhliða samþætt-
ingu gjaldmiðla yrði tekin upp evr-
ópsk efnahagsstjórn. Sú tillaga féll
í grýttan jarðveg. Svo fór að út-
vötnuð útfærsla af þýsku tillög-
unni var samþykkt.
Rétt eins og á sjöunda og áttunda
áratugnum standa ríki heims enn
og aftur frammi fyrir vanda vegna
ósamræmdrar peningastefnu.
Það er ekki hægt að leysa al-
þjóðlegt vandamál af þessum
toga með lausn sem er bundin við
Evrópu. Lausnin krefst alþjóð-
legs samstarfs í gjaldeyrismálum
og einhvers konar yfirþjóðlegrar,
efnahagslegrar umsjónar. Evr-
ópa reyndi að fara þessa leið en
komst að því að jafnvel á afmörk-
uðu svæði var ekki hægt að hrinda
henni í framkvæmd nema að hluta.
Þess í stað gerði gölluð lausn Evr-
ópu viðkvæmari fyrir efnahags-
sveiflum. Afleiðingin er sú að Evr-
ópa hefur gert sig að helsta fórnar-
lambi fjármálakreppunnar.
©Project Syndicate
(Millifyrirsagnir eru blaðsins.)
Vandi evrunnar
Útgerðarfyrirtækið Þorbjörn í
Grindavík hlaut um miðjan mán-
uðinn Varðbergið, forvarnaverð-
laun Tryggingamiðstöðvarinnar
(TM). TM veitti jafnframt fyrir-
tækjunum Hlaðbær - Colas ehf.
og Austfjarðaleið ehf. sérstak-
ar viðurkenningar fyrir starf í
þágu forvarna.
Þorbjörn rekur tvær fisk-
vinnslustöðvar og gerir út sjö
skip. Í rökstuðningi TM fyrir
vali sínu segir meðal annars
að útgerðarfélagið leggi mikla
áherslu á gæði og gæðastjórnun
og fái nýir starfsmenn í hendur
handbók þar sem öryggismál og
vinnuvernd eru útskýrð.
Verðlaunin hafa verið veitt
frá 1999. Þau hlýtur árlega við-
skiptavinur TM sem þykir skara
fram úr á sviði forvarna gegn
óhöppum og slysum. - jab
Þorbjörn hlýtur Varðbergið
FRÁ AFHENDINGUNNI Sigurður Viðarsson, forstjóri TM, fór til Grindavíkur um miðjan
nýliðinn mánuð og afhenti Eiríki Tómassyni, framkvæmdastjóra markaðs- og sölumála hjá
Þorbirni, forvarnaverðlaunin.
Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn
(AGS) íhugar að leggja nýja
skatta á banka og fjármála-
fyrirtæki. Annar þeirra er
skattur á hagnað banka um-
fram fyrirfram ákveðin mörk
en hinn felst í skatti á efna-
hagsreikning bankanna.
Seinni skatturinn á að draga
úr líkunum á að eignasafn
bankans tútni út.
Breska dagblaðið Daily
Telegraph segir þriðju leiðina
hafa verið skoðaða. Ólíklegt
þykir hins vegar að hún verði
að veruleika. Leiðin felst í
skattlagningu á fjármagns-
flutninga.
Blaðið segir skattféð fara
í sjóð sem nýtast muni AGS
í fjármálakreppum á borð
við þær sem riðið hafa al-
þjóðlegum fjármálamörkuð-
um síðast liðin tvö ár og á að
koma í veg fyrir að almenn-
ingur verði látinn borga brús-
ann þegar illa fer.
Líklegt er að skattlagning-
in verði kynnt með formleg-
um hætti á vorfundi sjóðsins
síðar í mánuðinum.
- jab
AGS skoðar bankaskatt
FORVARNIR Í BÍGERÐ Líklegt þykir að
Dominique Strauss-Kahn, framkvæmdastjóri
AGS, kynni bankaskattinn á vorfundi sjóðsins.
MARKAÐURINN/
Tvær leiðir
til að lágmarka
sveifl ur
í ávöxtun
Veltusafn og Ríkissafn bjóða upp á hagkvæma leið
inn á ríkisskuldabréfamarkað. Þessir sparnaðar-
kostir geta hentað þeim sem vilja ávaxta sparnað
með litlum tilkostnaði og stöðugri ávöxtun. Eignin
er laus með eins dags fyrirvara.
Hafðu samband í síma 440 4920 til að fá nánari upplýsingar
eða til að mæla þér mót við ráðgjafa.
Eignastýring Íslandsbanka
Sími 440 4920
Kirkjusandi 2–4, 105 Reykjavík
eignastyring@islandsbanki.is
www.islandsbanki.is/fj arfestingar
Veltusafn og Ríkissafn eru sjóðir Íslandssjóða hf.
*Ávöxtun í fortíð er ekki ávísun á ávöxtun í framtíð. Hafa ber í huga að eign í verðbréfasjóði eða fjár-
festingarsjóði getur bæði hækkað og lækkað, allt eftir þróun á markaðsverði þeirra. Veltusafn og Ríkis safn
eru verðbréfasjóðir skv. lögum nr. 30/2003 um verðbréfasjóði og fjár fest ingarsjóði. Íslandssjóðir hf. er
rekstrarfélag sjóðanna. Útboðs lýs ingar og nánari upplýsingar er hægt að nálgast á heimasíðu Íslands sjóða
hf., www.islandssjodir.is. Fjárfestar eru hvattir til að kynna sér útboðslýsingu sjóðanna og þá sérstaklega
umfjöllun um áhættuþætti, fjárfestingarstefnu og vikmörk. **Markmið Ríkissafnsins er að bjóða upp á
ódýra leið inn á skuldabréfamarkað. Sjá nánar í gjaldskrá á www.islandsbanki.is
Veltusafn – eignasamsetning
Innlán
49%
Ráðlagður fj árfestingartími 1 mán +
Sjóðurinn var stofnaður í september 2009.
Eignasamsetning m.v. 1.3.2010
Ríkisskuldabréf
– víxlar
51%
Ríkissafn** – eignasamsetning
Ráðlagður fj árfestingartími 1 ár +
Ríkisvíxlar
18%
40%
Innlán
Ríkisbréf
42%
á ársgrundvelli frá stofnun sjóðsins 5.12.2008. Eignasam-
setning og ávöxtun m.v. 1.3.2010 – sjá islandssjodir.is
12,5% ávöxtun*
Harold James
Prófessor í
sagnfræði og
alþjóðamálum við
Princeton-háskóla.
Hringdu í síma
ef blaðið berst ekki