Fréttablaðið - 09.04.2010, Blaðsíða 12

12 9. apríl 2010 FÖSTUDAGUR
FRÁ DEGI TIL DAGS
greinar@frettabladid.is
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
HALLDÓR
Ég rak tána ofan í laugina og skrifaði eina litla grein á dögunum. Þakk-
lætið lét ekki á sér standa: „Athygli-
sjúkur bjálfi að mínu mati,“ sagði
maður sem segist heita Karl Lars
Kristjánsson. Jón Gunnar Guðmunds-
son sagði: „Fær þessi útbrunni kommi
ekki hellingslaun fyrir að gera mis-
tök …“ Og Einar Strand sagði: „Þeir sem
klikka eru skammaðir.“ Og: „Bogga:
Hvað með Indriða og Svavar? Og Þór-
ólf? Á nú að ganga yfir þá á skítugum
skónum? Þeir hafa talað máli Hollend-
inga og Englendinga. Verið mjög dug-
legir og einbeittir.“ Sem sagt ég, Ind-
riði og Þórólfur Matthíasson við erum
talsmenn Hollendinga og Englendinga.
Hvað er að? Einn kallaði mig nafnlaust
að vísu hluta af stofnanaveldinu.
Vingjarnlegt!
En þetta voru sem betur fer ekki einu
viðbrögðin; nokkrir sögðust vilja stofna
málfrelsisfélag og það strax. En það var
reyndar í einkanótum til mín. Þeir vilja
helst ekki koma fram; þeir hafa orðið
fyrir persónulegum og meiðandi árás-
um þegar þeir hafa rekið tána ofan í
umræðulaugina.
Það verður að segja sannleikann. Það
verður að fá að segja það fullum fetum
að töfin á Icesave-málinu hefur gert
þúsundir manna atvinnulausar. Það
stafar af því að vextir eru hærri en ella
væri. Og af því að lánsfjármögnun fæst
ekki til þjóðarbúsins. Og gengið er allt
of lágt.
Það verður að reyna að þróa opna og
heiðarlega umræðu og leiða málið til
lykta; ekki með öskrum. Meðan stór
hluti opinberrar umræðu stendur á
öskrunum birtast svona tíðindi í blöð-
unum eins og í mbl.is 6. apríl: „Alþjóð-
lega greiningarfyrirtækið Moody‘s
tilkynnti í morgun að það hefði breytt
horfum fyrir lánshæfiseinkunn íslenska
ríkisins, Landsvirkjunar og Orkuveitu
Reykjavíkur, úr stöðugum í neikvæðar,
aðallega vegna óvissunnar um Icesave-
málið.“
Niðurstaða matsfyrirtækisins er því
miður staðreynd; þeir sem kalla eftir
rökum þurfa bara að horfa í kringum
sig í staðinn fyrir að reyna að gera
menn tortryggilega með hópuppnefnum.
Málfrelsisfélag virðist vera brýn
hugmynd.
Málfrelsisfélag − góð hugmynd?
Efnahags-
mál
Svavar
Gestsson
Fyrrverandi heil-
brigðisráðherra
Mikið úrval vandaðra garðhúsgagna sem þarfnast
lítils viðhalds. Margar vörur á opnunartilboði!
Opið: Má. - Fö. 12 - 18
Lau. 11-15
Kauptúni 3, 210 Garðabær • S 771 3800
Höfum opnað verslun
að Kauptúni 3 í Garðabæ (gengt IKEA).
Samskiptin
Stefna skilanefndar Glitnis á hendur
sex eigendum og starfsmönnum
bankans er um margt merkileg
lesning. Samskipti manna í tölvu-
póstum eru ekki síst athyglisverð og
af tilvitnunum í slíka pósta, til dæmis
Jóns Ásgeirs og Pálma í Fons, verður
ekki séð að fagmennska hafi verið
í fyrirrúmi. Stikkorð og slangur
eru allsráðandi í fyrirmælum
um viðskiptagjörninga upp á
milljarða króna og hundruð
milljóna eru kallaðar restar.
Hvað sem viðskiptunum
sjálfum og lögmæti
þeirra líður verður
ekki séð af þessum
samskiptum að viðkomandi hafi
umgengist Glitni sem almennings-
hlutafélag sem gætti fjárhagslegra
hagsmuna þúsunda venjulegra
manna.
Viðskiptin
Sexmenningunum er stefnt vegna
sex milljarða króna lánveitingar. Við
sögu koma F38, Goldsmith, Fons,
GLB, Aurum og Plastprent auk
Glitnis sem lánaði peningana.
Ekki er nokkur vegur að ætla
að almenningur geti talið
þessa snúninga alla eðlilega.
Og það gerir skila-
nefndin augljóslega
ekki. Þeir sem hlut
áttu að máli eru hins vegar þeirrar
skoðunar. Staða bankans batnaði við
þetta, segir Lárus Welding sem var
bankastjóri.
Æfingin
Einar Örn Ólafsson, framkvæmda-
stjóri í Glitni, var þó efins og skrifaði
Lárusi bankastjóra játningu: „Verð að
viðurkenna að ég skil ekki afhverju
við lánum ekki bara Pálma 2 milljarða
króna til að koma fyrir á Cayman,
áður en hann fer á hausinn. Í stað
þess að fara í alla þessa Goldsmith
æfingu.“ Í stefnunni er ekki
að finna viðbrögð Lárusar
við þessum vangaveltum
Einars. bjorn@frettabladid.isE
itt af því sem felldi íslenzka bankakerfið voru gáleysislegar
lánveitingar bankanna til eigenda sinna og tengdra aðila.
Of mikil áhætta byggðist upp í lánabókum bankanna, sem
lánuðu sömu eða skyldum aðilum gífurlegar fjárhæðir. Það
magnaði upp áhættuna í efnahagslífinu að ýmsir stórir
lántakar voru jafnframt í hópi eigenda bankanna. Færi illa fyrir
einhverjum eigendanna var bankinn í slæmum málum – og öfugt.
Þeir atburðir, sem eru raktir í stefnu skilanefndar Glitnis banka á
hendur sex fyrrverandi eigend-
um og starfsmönnum bankans,
meðal annars með tilvitnun-
um í tölvupóstsamskipti, veita
athyglisverða – og óvenjulega
myndræna – innsýn í þetta
meingallaða kerfi. Í stefnunni
koma fram alvarlegar ásakanir,
um að Jón Ásgeir Jóhannesson
og Pálmi Haraldsson hafi nýtt sér ráðandi stöðu sína í eigendahópn-
um til að knýja fram lánveitingu til fyrirtækis Pálma upp á sex
milljarða, þrátt fyrir að fyrirtækið og annar rekstur hans ætti í
miklum erfiðleikum og væri í vanskilum við bankann. Pálmi skuld-
aði Jóni og borgaði honum milljarð af láninu. Þá er því haldið fram
að starfsmennirnir, sem um ræðir, hafi þverbrotið reglur um útlán
og áhættustýringu bankans og hugsanlega einnig lög.
Stefnan setur fram hlið skilanefndarinnar á málinu. Þeir stefndu
eiga eftir að koma fram vörnum. Hér er einkamál á ferðinni; enn sem
komið er að minnsta kosti er það ekki rannsakað sem sakamál. Engu
síður vakna margar áleitnar spurningar við lestur stefnunnar.
Voru Jón Ásgeir og Pálmi að hugsa um hag bankans og þúsunda
annarra hluthafa þegar þeir þrýstu á ákvarðanir um lánveitinguna?
Eða umgengust þeir bankann eins og sína einkaeign, sem hægt væri
að nýta til að hjálpa eigin fyrirtækjum?
Hefði annað fyrirtæki eða fyrirtækjasamsteypa, sem hefði
verið í jafnmiklum vanskilum við bankann og fyrirtæki Pálma
Haraldssonar og í jafnmiklum fjárhagserfiðleikum, fengið
sambærilega lánafyrirgreiðslu? Innan Glitnis vissu menn klárlega
að Pálmi stæði illa, samanber nú fleygan tölvupóst Einars Arnar
Ólafssonar, um að bankinn hefði eins getað lánað Pálma tvo milljarða
til að koma fyrir á Cayman-eyjum áður en hann færi á hausinn í stað
þess að standa í þeim flóknu gerningum, sem stefnan lýsir.
Hvers vegna var reglum bankans um stórar áhættuskuldbindingar
og framkvæmd lánveitinga ekki fylgt? Hvaða ástæða var til að
afgreiða málið utan fundar áhættunefndar? Af hverju var stjórn
Glitnis ekki látin fjalla um það, fyrst lán til fyrirtækja Pálma hefðu,
eftir lánveitinguna, talizt til stórra áhættuskuldbindinga bankans?
Loks hlýtur fólk að spyrja, ekki sízt í ljósi þess að innan bankans
var samkvæmt stefnunni augljóslega vitneskja um að verið væri
að fara framhjá reglum, hvers vegna enginn starfsmannanna hafði
þrek til að láta reyna á reglurnar og hindra lánveitinguna. Var orðið
til í bönkunum andrúmsloft, þar sem menn hlýddu bara skipunum,
ekki sízt ef þær komu frá eigendunum? Önnur fleyg setning úr tölvu-
pósti Einars Arnar er: „Ég geri allt sem þú segir mér að gera.“
Stefna skilanefndar vekur áleitnar spurningar.
„Allt sem þú segir
mér að gera“
Ólafur Þ.
Stephensen
olafur@frettabladid.is
SKOÐUN
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871