Fréttablaðið - 28.04.2010, Blaðsíða 12

12 28. apríl 2010 MIÐVIKUDAGUR
FRÁ DEGI TIL DAGS
greinar@frettabladid.is
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
Samfélags-
mál
Sigurjón
Þórðarson
Formaður
Frjálslynda
flokksins
HALLDÓR
SÉRHÆFING Í VIÐHALDI GÓLFA
Við sérhæfum okkur í slípun og olíuburði á
sólpöllum, gerum gamla pallinn flottari en nýjan.
Fjalirnar verða rennisléttar og timbrið nær aftur
sínum náttúrulega lit.
GERUM SÓLPALLINN
EINS OG NÝJAN
info@golfthjonustan.is | golfthjonustan.is
S: 897 2225
Þeir sem vilja drepa á dreif umræðu um ábyrgð á hruninu reyna að telja
fólki trú um að nær allir landsmenn
hafi verið þátttakendur og beri þar af
leiðandi ábyrgð á ósköpunum. Ekki er
það rétt, þar sem allur þorri fólks er
fórnarlamb samlífis spilltrar stjórn-
málastéttar og fjárglæframanna. Í
raun er þetta ósvífinn leikur að koma
inn sektarkennd hjá fólki sem stendur
í harðri baráttu við að greiða af stökk-
breyttum lánum. Á sama tíma og fjórð-
ungur heimila á í greiðsluerfiðleikum
og hefur ekki fengið úrlausn mála í
lánastofnunum, þá baða höfuðpaurar
hrunsins sig í illa fengnum auði og eru
í algjörum forgangi í gömlu bönkun-
um sínum við að fá fyrirtækin sem þeir
ráku í þrot fyrir lítið á ný. Til að bæta
gráu ofan á svart hefur ríkisstjórn
Vinstri grænna og Samfylkingar verið
ötul við að ráða helstu þjóna þrjótanna í
bankakerfinu inn í lykilstöður í stjórn-
kerfinu.
Ef það má saka almenning um eitt-
hvað með réttu þá er það andvara- og
gagnrýnisleysi í aðdraganda hrunsins.
Grandaleysið var eðlileg afleiðing mik-
ils áróðurs sem kom úr ólíklegustu
áttum s.s. greiningadeilda bankanna,
kostaðri umfjöllun jafnvel ríkisfjöl-
miðla, sjálfsritskoðun fjölmiðla í eigu
fjárglæframanna, kostaðra stjórnmála-
flokka og prófkjörsframbjóðenda auk
kostaðra fræðimanna.
Skýrsla rannsóknarnefndarinnar á
bankahruninu segir að miklar umbæt-
ur þurfi að verða á stjórnarháttum og
stjórnsýslu við endurreisn landsins.
Margir sem nú eru í lykilstöðum í sam-
félaginu eru þar fyrir beinan fjárstyrk
hrunaaflanna.
Breytingar og endurreisn verður ekki
af sjálfu sér heldur þarf almenningur
sem nú blæðir að taka virkan þátt í lýð-
ræðinu, að láta í sér heyra og ganga til
liðs við raunveruleg umbótaöfl í land-
inu. Fjórflokknum er ekki treystandi
til að greiða úr málum en leynimakkið
og þjónkan við sérhagsmunaöflin hefur
verið haldið áfram eftir hrun eins og
ekkkert hafi í skorist. Eftir stendur
að fyrir liggur að fara þarf í umtals-
vert hreinsunarstarf eftir stærstu
svikamyllu í sögu Evrópu bæði á hugar-
fari og starfsháttum.
Þrýstingur almennings ræður úrslit-
um um að þoka málum í rétta átt.
Endurreisnin verður ekki sjálfkrafa
Óheppilegt og óeðlilegt
Bjarni Benediktsson ræddi styrki
stórfyrirtækja á Rás 2 í gær, sér í
lagi til Guðlaugs Þórs Þórðarsonar.
Bjarni sagði að þetta væri „óheppi-
legt“, styrkveitingar hefðu „farið úr
böndunum“ og jafnvel „út í vitleysu“.
Hins vegar hefðu engar reglur verið
brotnar. Þetta er annar og mildari
tónn en þegar Bjarni var spurður
út í lántökur eiginmanns Þorgerðar
Katrínar Gunnarsdóttur. Þær kallaði
formaðurinn „fullkomlega óeðlilegar“.
Í framhaldinu sá Þorgerður sæng
sína upp reidda, sagði af sér sem
varaformaður flokksins og vék af
þingi. En það er sitthvað, óeðli
og óheppni.
Hreint fyrir dýrum
Guðlaugur Þór Þórðarson heldur sig
til hlés í málinu. Hann hefur þarfari
hnöppum að hneppa, til dæmis að
leggja fram fyrirspurnir á þingi. Þar á
meðal þessa: „Hvers vegna hafa ekki
verið haldin námskeið fyrir hreindýra-
leiðsögumenn síðan árið
2001 og hvenær stendur til
að halda námskeið næst?“
Eða kannski misheyrðist
Guðlaugi bara þegar Bjarni
bað hann að gera
hreint fyrir
dyrum. „Hrein-
dýrum? Skal
gert.“
Óþægilegt
Enn af styrkjum. Jóhanna Sigurðar-
dóttir segir það „óþægilegt“ að þing-
menn innan Samfylkingarinnar hafi
þegið háa styrki. Hún ætli hins vegar
ekki að setjast í dómarasæti yfir þeim.
Jóhanna hefur yfirleitt ekki afþakkað
dómarasætið þegar henni
þykir þingmenn annarra
flokka fara yfir strikið, að
ekki sé minnst á menn
í atvinnulífinu. En var
þetta ekki líka hvort
eð er allt Tony
Blair að kenna?
bergsteinn@
frettabladid.is
Þ
órður Friðjónsson, forstjóri Kauphallar Íslands, færir ágæt
rök fyrir því í grein í Fréttablaðinu í gær að endurreisa
þurfi hlutabréfamarkaðinn hér á landi, meðal annars með
því að bankarnir skrái fyrirtækin, sem þeir eru nú með í
fanginu, á markað.
Það er rétt hjá Þórði að virkur hlutabréfamarkaður er ein frum-
forsenda þess að efnahagslífið nái sér aftur á strik. Áhættufælni
fjárfesta og skortur á fjárfestingarkostum veldur því meðal annars
að sparifé leitar í bankainnistæður og ríkisskuldabréf. Það er ekki
í vinnu fyrir atvinnulífið sem eigið fé í fyrirtækjum.
Sömuleiðis er það rétt hjá
Kauphallarforstjóranum að ef
rétt er á haldið, stuðlar skráning
fyrirtækja á markað, í stað þess
að selja þau völdum fjárfestum,
að meira gegnsæi og trausti.
Aukinheldur yrði almenningi, en
ekki aðeins peningamönnum, gef-
inn kostur á að eignast hlutdeild í
ávinningnum af nýrri uppsveiflu í atvinnulífinu.
Vandinn er sá að eftir bankahrunið nýtur hlutabréfamarkaðurinn
einskis trausts.
Um tíma virtist sem þar væri hægt að auðgast nánast endalaust.
Áratuginn 1998-2007 hækkaði úrvalsvísitala Kauphallarinnar meira
en sambærilegar vísitölur í nokkru öðru þróuðu ríki. Það voru ekki
sízt bankarnir, sem blésu bóluna út; þeir stóðu undir lokin fyrir
nærri þrjá fjórðu hluta úrvalsvísitölunnar. Í skýrslu rannsóknar-
nefndar Alþingis er rakið hvernig þeir beittu óvönduðum meðulum
til að hækka verðið á eigin bréfum. Hluti af því máli er nú til rann-
sóknar hjá saksóknara.
Þegar bankarnir féllu var fall hlutabréfamarkaðarins að sama
skapi hátt, það næstmesta í heimi árið 2008. Eignir fjölda fólks guf-
uðu upp; hlutabréf sem fólk átti í eigin nafni eða óbeint í gegnum
lífeyrissjóðinn sinn. Þegar af þessari ástæðu vantreysta margir
hlutabréfamarkaðnum.
Við bætist að stórir eigendur í skráðum félögum, ekki sízt bönk-
unum, hunzuðu hagsmuni smærri hluthafa. Upplýsingagjöf var mis-
vísandi og eftirliti með markaðnum ábótavant. Rannsóknarnefnd
Alþingis telur að Fjármálaeftirlitið hafi brugðizt í því efni. Þá þurfi
Fjármálaeftirlitið og Kauphöllin að skýra verkaskiptingu sína til að
markaðsmisnotkun á borð við þá sem föllnu bankarnir eru grunaðir
um viðgangist ekki í lengri tíma.
Það er þarft og nauðsynlegt að endurreisa hlutabréfamarkaðinn,
en það gerist ekki nema samhliða margvíslegum umbótum, sem
Þórður Friðjónsson nefnir sumar hverjar í grein sinni. Hlutafélaga-
löggjöfina þarf að efla, ekki sízt til að auka vernd smærri hluthafa.
Koma þarf í veg fyrir að bankar eða fjármálafyrirtæki geti aftur
leikið sama leikinn með hlutabréfaverðið. Efla þarf eftirlitið með
markaðnum, þar á meðal af hálfu Kauphallarinnar sjálfrar.
Stjórnvöld þurfa þannig að standa rækilega við bakið á endurreisn
hlutabréfamarkaðarins með því að styrkja rammann sem honum er
búinn. Ekki er síður mikilvægt að fjárfestar, smáir sem stórir, mæti
til leiks á ný með raunhæfar væntingar. Verðhækkanir á borð við
þær, sem tíðkuðust á íslenzka hlutabréfamarkaðnum á áratugnum
fyrir hrun, voru innistæðulausar og tjón margra eftir því þegar
bólan sprakk. Ein forsenda heilbrigðs hlutabréfamarkaðar er að
fjárfestarnir líti á eignir sínar sem langtímafjárfestingu.
Íslenzki hlutabréfamarkaðurinn þarf að afla sér
trausts hjá almenningi á nýjan leik.
Sterkari rammi
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Ólafur Þ.
Stephensen
olafur@frettabladid.is
SKOÐUN