Fréttablaðið - 07.05.2010, Síða 16

16 7. maí 2010 FÖSTUDAGUR
FRÉTTASKÝRING: Nýtt fjölmiðlafrumvarp menntamálaráðherra
Fjölmiðlafrumvarp mennta-
málaráðherra, sem nú
liggur fyrir Alþingi, er
fráleitt óumdeilt. Meðal
þess sem þar stendur til
að lögfesta er auglýsinga-
bann við barnatíma og óljós
ákvæði um evrópskt efni í
sjónvarpi.
Í frumvarpi menntamálaráð-
herra að nýjum fjölmiðlalögum
er talsvert fjallað um börn og
sjónvarpsáhorf. Annars vegar
eru þar sett takmörk á auglýsing-
ar í kringum barnaefni, og hins
vegar takmarkað á hvaða tíma
sólarhringsins sjónvarpsstöðv-
um er heimilt að sýna efni sem
ekki er ætlað börnum.
Verði frumvarpið að lögum
verður sjónvarpsstöðvum, sem og
reyndar útvarpsstöðvum, bann-
að að senda út efni sem „getur
haft skaðvænleg áhrif á líkam-
legan, andlegan eða siðferðileg-
an þroska barna,“ nema milli
klukkan 21.00 að kvöldi og 5.00
að morgni. Um helgar eru mörk-
in frá 22.00 til 5.00.
Það á sérstaklega við um efni
„sem felur í sér klám eða til-
efnislaust ofbeldi“ samkvæmt
frumvarpinu. Ekki er þar skil-
greint nánar hvað átt er við með
tilefnislaust ofbeldi, né hver mun-
urinn sé á því hvort börn horfi á
ofbeldi sem er tilefnislaust eða
ofbeldi sem ríkt tilefni sé til
að beita. Þar er þó gerð undan-
tekning fyrir myndskeið í frétta-
tímum, en vara ber viðkvæma við
óhugnanlegum fréttum.
Í umsögnum hagsmunaaðila
er þetta ákvæði gagnrýnt. Til
dæmis er til þess tekið að frum-
varpið myndi leyfa sýningu bann-
aðs sjónvarpsefnis eftir klukkan
21 á föstudegi, en aðeins eftir
klukkan 22 á sunnudagskvöldi,
óháð því að börn fara gjarnan
seinna að sofa á föstudögum en
sunnudögum.
Samtök atvinnulífsins benda
einnig á að hingað til hafi sjón-
varpsstöðvar ekki sýnt efni sem
bannað er börnum fyrir klukk-
an 20 á kvöldin, og varað sé við
efni sem ekki sé við hæfi barna.
Það kerfi hafi gengið vel og engin
ástæða sé til að breyta því.
Auglýsingabann kallar á styrki
Hagsmunaaðilar gagnrýna harð-
lega ákvæði í frumvarpinu um
bann við auglýsingum í kringum
barnatíma sem ætlaðir eru börn-
um yngri en 12 ára. Í frumvarp-
inu er lagt bann við auglýsingum
fimm mínútum áður en útsend-
ing barnaefnis hefst, og stend-
ur bannið þar til fimm mínútum
eftir að útsendingu barnaefnisins
lýkur.
Samband íslenskra auglýsinga-
stofa (SÍA) leggst alfarið gegn
frumvarpinu í núverandi mynd,
og telur bann við auglýsingum
í kringum barnaefni takmarka
með ólögmætum hætti stjórnar-
skrárvarið tjáningarfrelsi aug-
lýsenda. SÍA leggur til að bann-
ið verði fellt úr frumvarpinu, og
vill raunar einnig að fallið verði
frá banni við auglýsingum á
áfengi, sem einnig stangist á við
stjórnarskrá.
SÍA telur að bann við auglýs-
ingum tengdum barnaefni muni
draga verulega úr tekjum sjón-
varpsstöðva, og þar með fyrir-
sjáanlega draga úr framboði og
gæðum á barnaefni.
Undir það taka forsvarsmenn
fjölmiðlafyrirtækisins 365. Þeir
segja slíkt bann munu leiða til
tugmilljóna króna tekjutaps. Það
muni óhjákvæmilega koma niður
á þjónustunni, nema ríkisvaldið
hyggist samhliða styrkja fleiri
en Ríkisútvarpið til slíkrar dag-
skrárgerðar. Lagt er til í umsögn
365 um frumvarpið að annaðhvort
verði komið á slíkum ríkisstyrk
eða að auglýsingar verði leyfð-
ar í kringum barnaefni, en hlut-
fallið verði takmarkað við fimm
prósent á klukkustund.
Í umsögn Skjásins um frum-
varpið er einfaldlega lýst yfir
furðu á því að setja eigi takmörk
um magn auglýsinga, það hljóti
að vera frjálsum fjölmiðlum í
sjálfsvald sett hvernig þeir hagi
þeim málum. Samtök atvinnu-
lífsins benda enn fremur á að
með því að banna auglýsingar í
fimm mínútur á eftir barnaefni
sé verið að koma í veg fyrir að
barnaefni sé raðað beint á undan
fréttum í dagskrá sjónvarps-
stöðvanna.
Kröfur um evrópskt efni
Í frumvarpi að nýjum fjölmiðla-
lögum er ákvæði í útvarpslög-
um um áherslu sjónvarpsstöðva
á evrópsk efni, sem margoft
hefur verið gagnrýnt, látið halda
sér. Þar segir að sjónvarps- og
útvarpsstöðvar skuli „kosta
kapps um“ að meirihluta útsend-
ingartíma sé varið í dagskrárefni
frá Evrópu. Þá er átt við heildar-
útsendingartíma að frádregnum
tíma sem fer í fréttir, íþróttavið-
burði, leiki, auglýsingar og texta-
varpsþjónustu.
Þeir fjölmiðlar sem miðla
myndefni eftir pöntun skulu einn-
ig „eftir því sem unnt er“ tryggja
að evrópskt efni sé „áberandi
hluti“ af framboði þeirra.
Í athugasemdum með frum-
varpinu er tekið fram að með
evrópsku efni sé einnig átt við
íslenskt efni, enda stæðist það
varla ákvæði samningsins um
Evrópska efnahagssvæðið að til-
greina sérstaklega íslenska fram-
leiðslu.
Orðalag þessara „evrópsku
ákvæða“ þykir afar loðið orða-
lag í lagatexta, en er raunar tekið
upp úr útvarpslögum, sem fjöl-
miðlafrumvarpið mun leysa af
hólmi. Það hefur þrátt fyrir það
sætt gagnrýni.
Til dæmis gerir fjölmiðla-
fyrirtækið 365 alvarlegar
athugasemdir við þessi ákvæði
í umsögn sinni um frumvarp-
ið. Þar segir að það sé með öllu
óskiljanlegt af hverju stjórnvöld
finni sig knúin til að skipta sér af
því hvaðan dagskrárefni einka-
rekinna fjölmiðla komi og hvern-
ig það sé valið. Slíkt eigi að vera
fjölmiðlunum í sjálfsvald sett,
og þeir leggi val sitt á efni í dóm
neytenda.
Uppnám vegna banns við auglýsingum
Í nýju fjölmiðlafrumvarpi er talsvert notað af nýyrðum til að lýsa því sem þar
er fjallað um, og ekki fyrir alla að átta sig á því hvað átt er við.
„Í upphafi er vert að vekja athygli á því að orðnotkun í frumvarpinu er
mjög sérstök,“ segir í umsögn Sambands íslenskra auglýsingastofa um frum-
varpið. Leitast sé við að finna nýyrði sem nái yfir ýmis hugtök. „Þetta verður
til þess að frumvarpið verður jafnt tyrfið og tilgerðarlegt.“
Í stað þess að nota orðið fjölmiðill er notað hugtakið fjölmiðlaþjónustu-
veitandi, og í stað auglýsinga kemur nýyrðið viðskiptaorðsending. Í frum-
varpinu er ekki notað orðið myndlykill, heldur aðgangskassi.
„Á Íslandi er til staðar vönduð ríkjandi málvenja og ekkert er því til
fyrirstöðu að nota þau orð og hugtök í lagatexta sem eru almenningi töm,“
segir um þessi dæmi í umsögn Sambands íslenskra auglýsingastofa. „Vanti
eitthvað upp á skýrleika hinna viðteknu íslensku hugtaka mætti einfaldlega
árétta slíkt í orðskýringum laganna.“
Orðfærið bæði „tyrfið og tilgerðarlegt“
Með umdeildari ákvæðum í fjölmiðlalögum fyrri ríkisstjórnar, sem forseti
Íslands neitaði að staðfesta sumarið 2004, voru reglur um eignarhald á
fjölmiðlum. Engin tilraun er gerð til að festa reglur um eignarhald í nýju
frumvarpi menntamálaráðherra.
Í frumvarpinu eru þó ákvæði um að hin nýja ríkisstofnun Fjölmiðlastofa
skuli fá upplýsingar um eignarhald allra íslenskra fjölmiðla, og birta um það
upplýsingar á vef sínum. Verði frumvarpið að lögum verða því allir fjölmiðlar
að gera fulla grein fyrir því hverjir eru eigendur þeirra, ólíkt því sem gerist nú
þegar það er fjölmiðlunum í sjálfsvald sett að upplýsa um eignarhaldið.
Í bráðabirgðaákvæði í frumvarpinu er einnig lagt fyrir menntamálaráð-
herra að skipa við gildistöku laganna nefnd til að kanna samþjöppun á
eignarhaldi á fjölmiðlamarkaði hér á landi.
Nefndin á að gera tillögur um „viðeigandi takmarkanir“ á eignarhaldi ef
hún kemst að þeirri niðurstöðu að samþjöppunin sé óeðlileg. Í frumvarp-
inu kemur fram að nefndin eigi að skila niðurstöðu sinni fyrir 1. september
næstkomandi, en líklegt er að lengt verði í frestinum áður en frumvarpið
verður staðfest.
Engar hömlur á eignarhald í frumvarpi
BRJÁNN JÓNASSON
brjann@frettabladid.is
SJÓNVARPSGLÁP Tveir ungir drengir horfa á sjónvarpsþáttinn um Pokémon. Samkvæmt frumvarpi menntamálaráðherra að nýjum fjölmiðlalögum eru sett takmörk á auglýs-
ingar í kringum barnaefni og takmark á hvaða tíma sólarhringsins sjónvarpsstöðvum er heimilt að sýna efni sem er ætlað börnum. NORDICPHOTOS/GETTY
Nýtt 4 vikna byrjendanámskeið
Innifalið í kortum eru allir opnir tímar
ásamt þeirri þjónustu sem boðið er
upp á í Veggsport.
Stórhöfði 17 (gengið inn um Veggsport)
Sími: 695 8464 og 772 1025
www.jogastudio.org
Persónuleg jógastöð
hefst 10. maí. Skráning hafi n í síma
695 8464 / 772 1025 eða á jogastudio.org
• Hot jóga • Hatha jóga • Byrjendanámskeið
• Krakkajóganámskeið
Sumartilboð 10.900 kr.