Fréttablaðið - 14.05.2010, Blaðsíða 18

18 14. maí 2010 FÖSTUDAGUR
Við Íslendingar höfum mátt búa við grófar blekking-
ar og mikið ranglæti undan-
farin ár. Fjármálajöfrar not-
uðu tálmyndir til að fá aðgang
að lífeyrissjóðum, trygging-
arsjóðum og innistæðureikn-
ingum almennings, hér heima
og erlendis. Þeim var leyft
að sölsa nánast allt undir sig;
banka, fjölmiðla, matvöruversl-
anir, upplýsinga- og tæknifyrir-
tæki og heilu hverfin í borginni.
Þeir hikuðu ekki við að veðsetja
traust og gömul fyrirtæki nán-
ast út úr heiminum. Stofnan-
ir, sem áttu að gæta hagsmuna
okkar almennra borgara í land-
inu, brugðust: Seðlabanki, fjár-
málaeftirlit, ráðuneyti, Alþingi,
ríkisstjórnir.
Skýringarinnar er fyrst og
fremst að leita í ábyrgðarlausri
efnahagsstjórn, sem skreytti
sig nafni frjálshyggjunnar, og
gamalgróinni pólitískri menn-
ingu hér á landi. Stjórnmála-
flokkar á atkvæðaveiðum yfir-
spiluðu hver annan með skrumi.
Kosningaloforð um skattalækk-
anir og 90% íbúðarlán á tímum
hættulegrar þenslu vorið 2003,
virkuðu eins og olíu væri hellt á
bál. Við þessu var varað en allar
gagnrýnisraddir voru kveðnar
í kútinn af dæmalausum hroka
og talsverðu magni af smjör-
klípum. Allt er þetta tekið fyrir
í Rannsóknarskýrslu Alþingis
og fær falleinkunn; stjórnsýsl-
an, pólitíski kúltúrinn og efna-
hagsstjórnin.
Ójöfnuður
Ekki nóg með það. Frá árinu
1995 og fram að efnahagshruni
virðist ójöfnuður á Íslandi hafa
vaxið meir en í nokkru öðru
vestrænu landi. Virtir íslensk-
ir fræðimenn, prófessorarnir
Stefán Ólafsson og Þorvaldur
Gylfason, bentu á það í greinum
og skýrslum ár eftir ár. Í rann-
sókn Arnaldar Sölva Kristjáns-
sonar og Stefáns Ólafssonar
frá síðasta ári um þróun tekju-
skiptingar á Íslandi, er því lýst
hvernig búið var til velferðar-
kerfi hátekjufólks hér á landi
með niðurfellingu hátekjuskatts
og róttækri lækkun fjármagns-
tekjuskatts niður í 13%. Niður-
staðan varð meðal annars sú að
ríkustu 10 prósent fjölskyldna
juku hlut sinn af heildartekj-
um fjölskyldna úr 22 prósent-
um árið 1993 í 40 prósent árið
2007. Tekjuhlutdeild 90 prósenta
fjölskyldna minnkaði á þessum
tíma úr 78 í rúm 60 prósent. Auk
þess, segir í greininni, rýrðu
stjórnvöld barna- og vaxtabæt-
ur til ungra fjölskyldna á árun-
um 1995 til 2006.
Við erum jafnaðarmenn.
Okkur blöskrar hvernig ójöfn-
uðurinn hefur verið aukinn
kerfisbundið ár eftir ár. Við
tókum það skref, sem hvorug-
ur okkar hafði nokkru sinni
ætlað sér, að ganga til liðs við
stjórnmálaflokk. Samfylking-
in hefur gert mörg mistök und-
anfarin ár og á stundum virkað
tækifærissinnuð. Flokksforust-
an sá ekki í gegnum tálmynd-
ir, hlustaði ekki á viðvaran-
ir og gagnrýni en gekk til liðs
við spilltan valdaflokk í ríkis-
stjórnarsamstarfi vorið 2007.
Við erum engu að síður sann-
færðir um að hin klassíska jafn-
aðarstefna, sem er grunnstefið í
stefnuskrá Samfylkingarinnar,
er eina færa leiðin fyrir okkur
Íslendinga að vinna okkur út úr
vandanum. Skorinorðasta tján-
ing jafnaðarstefnunnar er kjör-
orð frönsku stjórnarbyltingar-
innar. Að okkar mati er enginn
annar vegur fær til að skapa
hið nýja Ísland, sem svo marg-
ir þrá, en vegurinn sem er varð-
aður frelsi, jafnrétti og bræðra-
lagi.
Vanmáttur
Bankahrun má bæta og hag-
vöxtur gengur í bylgjum en
vöxtur þjóðar er flókið og við-
kvæmt ferli. Þjóðfélag þiggur
ekki líf af eigum sínum jafnvel
þótt það sé auðugt. Rætur þess
standa dýpra í veruleikanum.
Íslandshrunið er ekki fyrst og
síðast fjárhagslegt heldur stönd-
um við nú frammi fyrir siðferð-
islegu og félagslegu tapi sem
m.a. birtist í því að stór hópur
fólks í landi okkar er í þann
mund að festa þá tilfinningu í
vitund sinni að samfélagið sé
andsnúið þeim. Þar horfum við
ekki síst á þau nokkur þúsund
ungmenni í borginni, og á land-
inu öllu, sem hvorki hafa fund-
ið sig í skóla né fengið atvinnu
við hæfi. Þetta er unga fólkið
sem sér enga sérstaka ástæðu
til annars en að sofa á daginn
og vaka á nóttunni vegna þess
að samfélagið sem það tilheyrir
reiknar ekki með kröftum þess
á nokkurn hátt. Vikurnar líða
og mánuðirnir og niðurstaðan
í lífi þessa fjölmenna hóps er
vanmáttur, lærður vanmáttur
sem virka mun eins og tæring á
þjóðarlíkamann ef ekki verður
komið til móts við hann. Þó er
þar ljós í myrkri þegar litið er
til þess átaks sem Vinnumála-
stofnun hefur staðið að gagn-
vart þessum hópi og sannað
með einstökum árangri að böl
má bæta.
Annar hópur fólks nokkru ofar
í aldri stendur jafnframt illa, en
það er allt duglega unga fólkið
sem fyrir fimmtán til tíu árum
valdi sér námsbrautir í skólum,
lauk prófum, stofnaði fjölskyldu,
eignaðist börn og tók lán fyrir
húsnæði sem síðan stökkbreytt-
ust og urðu að skuldagildrum.
Þetta er kynslóðin sem trúði á
hið nýja og ríka Ísland af því
að þeim var kennt að gera það
allt frá unglingsárum. Þetta er
sú kynslóð Íslendinga sem verst
hefur verið svikin. Á þetta fólk
að vilja byggja upp samfélag
sem heldur þeim í heljargreip-
um skulda? Hversu reiður er
þessi hópur? Og hvar mun reið-
in lenda þegar hún hefur alið
afkvæmi sín? Við bendum á
þessa tvo hópa, unga óvirka fólk-
ið og reiðu kynslóðina með börn-
in og skuldaklafana.
Jöfnuður skapar stöðugleika
Við lofum hvorki styttum né
skattalækkunum. Við lofum
engu nema því að leggja okkur
alla fram við að skapa hér rétt-
látara samfélag. Við höfnum
ójöfnuði. Ójöfnuður leiðir til
sundrungar en jöfnuður skapar
stöðugleika. Við viljum tryggja
öllum tækifæri. Við viljum eitt
samfélag fyrir alla.
Eitt samfélag fyrir alla
Velferðarmál
Bjarni
Karlsson
frambjóðandi
Samfylkingarinnar í
Reykjavík
Hjálmar
Sveinsson
frambjóðandi
Samfylkingarinnar í
Reykjavík
Flokksforustan sá ekki í gegnum
tálmyndir, hlustaði ekki á viðvar-
anir og gagnrýni en gekk til liðs við
spilltan valdaflokk í ríkisstjórnar-
samstarfi vorið 2007.
Fyrir ekki ýkja löngu dáðist borgarfulltrúi í viðtali í sjón-
varpinu að öllu örláta fólkinu sem
lætur gott af hendi rakna til lít-
ilmagnans sem stendur í bið-
röð eftir nauðþurftum og fram
spretta myndir í hugann. Tötra-
legir og guggnir fátæklingar
híma undir vegg í rigningarsudda
og vonin vaknar í augunum þegar
smekklega klæddar yfirstéttar-
konur koma svífandi eins og engl-
ar af himnum ofan til að gauka
að þeim súpu. Lífsglaðir öreig-
ar dansa um götur eins og í My
Fair Lady og þjófóttir en sjarm er-
andi götustrákar taka lagið fyrir
vegfarendur, alveg eins og í Oli-
ver. Þarna var nú aldeilis litríkt
mannlíf og margt skemmtilegt
sem gerðist, ekki satt? Ætli þeir
hafa það ekki bara þokkalegt líka,
fátæku Íslendingarnir, ekki síst
ef þeir draga nú upp nikkuna í
biðröðinni eftir súrmjólkurpott-
inum og taka lagið? Og skyldi
ekki blessuðum börnunum þeirra
þykja vænt um allt góða fólkið
sem réttir þeim ölmusuna og vera
því þakklát?
Það er ekki langt síðan Íslend-
ingar þekktu neyðina mætavel.
Fyrr á árum var börnum fátæk-
linga komið fyrir í þrælkun á
þeim bæjum sem voru tilbún-
ir að taka við þeim fyrir lægstu
meðgjöfina frá sveitinni. Niður-
setningarnir eru ekki fjær okkur
í tíma en svo að einhverjir þeirra
kunna enn að vera á lífi, þó nán-
ast allir af þeirra kynslóð séu
gengnir á vit feðra sinna. Örlög
þeirra réðust af fátækt – af því
að heimili leystust upp, kannski
vegna dauðsfalls, eða af því að
foreldrarnir voru einhverra hluta
vegna ekki færir um að sjá fyrir
börnunum sínum. Niðursetning-
arnir áttu síðan að vera bændum
þakklátir fyrir að fá þak yfir höf-
uðið, eitthvað að éta og starfa. Og
nær okkur í tíma fann efnalítið
fólk í húsnæðisvandræðum skjól
í Kamp Knox og öðrum misjöfn-
um hermannabröggum. Marg-
ir muna líka eftir að hafa búið
þar. Þeir sem yngri eru þekkja
braggahverfin kannski helst af
skrautlegu mannlífi í bókum Ein-
ars Kárasonar og bíómynd gerðri
eftir þeim, svona dálítið eins og
My Fair Lady eða Oliver, og jafn
óraunverulegt og fjarlægt og þær
sögur. Fúkkalyktin og rottugang-
urinn sitja kannski meira í minni
þeirra sem ólust þar upp, eineltið,
níðið og örvæntingin.
Við erum sem betur fer komin
talsvert langt frá þessum aðstæð-
um hérna á Íslandi og upplifum
þær vonandi aldrei framar. Ekk-
ert barn á að þurfa að alast upp
við slík kjör. En við verðum líka
að horfast í augu við raunveru-
leikann, þó að það sé kannski
skemmtilegra að láta sig dreyma
um lundabjarg í Húsdýragarðin-
um og glæsilega golfvelli.
Nú er farið að ganga á sparifé
gætnu fjölskyldnanna og bráðum
verður séreignarsparnaðurinn
uppurinn. Margir hafa misst vinn-
una og ekki fundið aðra. Margir
eiga sífellt erfiðara með að borga
af lánum og standa í skilum og
fjöldi fólks óttast að missa hús-
næðið. Hvert á það að fara ef sá
ótti verður að veruleika? Hvern-
ig ætlum við að hjálpa fjölskyld-
unum svo að þær leysist ekki upp
vegna ómegðar og bjargarleysis?
Þetta er ekki vinsælt umræðu-
efni í kosningabaráttu, ekki frek-
ar en að misskipting í samfélag-
inu hefur aukist og heldur áfram
að aukast ef ekkert er að gert. Við
ættum að hafa áttað okkur á að
blind einstaklingshyggja hefur
komið okkur í ógöngur og við
þurfum að snúa við blaðinu. Það
er hluti af því að lifa og hrærast
í samfélagi að taka sameiginlega
ábyrgð. Fólkið sem mundi mæta-
vel ástandið sem ég drap á hér að
ofan barðist hörðum höndum við
að koma upp velferðarkerfi til að
tryggja að enginn þyrfti að þola
sömu örlög og fátæklingar fyrri
tíma. Um það velferðarkerfi og
velferðarþjónustu þarf að standa
dyggan vörð og koma í veg fyrir
að bilið á milli fátækra og ríkra
verði óbrúanlegt.
Fátækt er ekki sjarmerandi,
söngelsk eða skemmtileg. Hún er
óvættur sem við eigum ekki að
þurfa að líða í okkar samfélagi.
Lítilmagnar samtímans
Velferðarmál
Líf
Magneudóttir
frambjóðandi VG í
Reykjavík
En við verðum líka að horfast í augu
við raunveruleikann, þó að það sé
kannski skemmtilegra að láta sig
dreyma um lundabjarg í Húsdýra-
garðinum og glæsilega golfvelli.
Auglýsingasími
Allt sem þú þarft…
AF NETINU
„Hver vinnur?“ í sam-
steypustjórn
En auðvitað þurfa
bæði Íslending-
ar og Bretar að
skilja að sam-
steypustjórnir fela
ævinlega í sér
ákveðna mála-
miðlun og að varlega sé stigið til
jarðar. Það getur verið þreytandi
þegar mönnum þykir brýn þörf
á róttækum breytingum en á
hinn bóginn þurfa jafnvel þeir
sem vita að þeir hafa rétt fyrir sér
líka að gæta þess að fara ekki
offari gagnvart þeim sem hafa
andstæðar skoðanir. Það er eitt
af því sem lýðræðissamfélagið
gengur út á.
Ármann Jakobsson
armannjakobsson.blogspot.com
Opnum inn í Þórsmörk
strax
Hin hefðbundna
leið inn í Þórs-
mörk er ekki vit-
und hættulegri en
þjóðvegur númer
eitt sem liggur
sunnan við Eyja-
fjallajökul. Báðum leiðum er hægt
að loka í snarhasti ef gosið breyt-
ist skyndilega. Skoðunarferðir
inn að Gígjökli og inn í Þórsmörk
eru vænlegasti og hættuminnsti
kosturinn fyrir þá sem vilja sjá
þessar náttúruhamfarir ögn nær
en í vefmyndavél.
Mér finnst tímabært að yfirvöld
láti af hræðsluáróðri og ofstjórn
og opni þegar í stað leiðina inn
í Þórsmörk og leggi þannig sitt
af mörkum til þess að draga úr
því margþætta tjóni sem gosið
veldur.
Páll Ásgeir Ásgeirsson
blog.eyjan.is/pallasgeir