Fréttablaðið - 29.05.2010, Blaðsíða 74

MENNING 6
Leiklist ★★★
Bræður
eftir Láru Stefánsdóttur og hópinn. Leikstjórn: Ástrós
Gunnarsdóttir og Lára Stefánsdóttir. Texti: Hrafnhild-
ur Hagalín. Leikmynd og búningar: Filippía Elísdóttir.
Tónlist: Ragnhildur Gísladóttir. Lýsing: Lárus Björns-
son og Halldór Örn Óskarsson
Það þarf talsvert áræði til að setja á svið stóra dans-
sýningu eins og Bræður sem frumsýnd var á föstu-
dagskvöld á Stóra sviði Þjóðleikhússins. Pars pro toto
Láru Stefánsdóttur á sér nokkuð langa sögu; fyrstu
sýningar hópsins sem Lára kallar krafta í eftir efni og
aðstæðum voru að mig minnir á níunda áratugnum. Ég
hef ekki tölu á þeim verkefnum sem Lára hefur stofn-
að til en hún rétt eins og stalla hennar Ástrós Gunn-
arsdóttir hefur starfað við dans frá blautu barnsbeini.
Saman settu þær á svið athyglisverða sýningu fyrir
tveimur árum: Systur. Nú er markið sett hærra. Bræð-
ur er merkileg tilraun í víðum hugmyndaramma karl-
mennsku, eins og konurnar sem standa að sýningunni
skynja hana og skilja, því auk þeirra tveggja koma
að sýningunni fleiri konur: Filippía Elísdóttir gerir
sýningunni skynsamlega þrönga sviðsmynd, klæðir
rýmið af í ljósum tjöldum og leggur á gólfið spegil,
býr til aflukta stúku í sviðsbotni og klæðir karlana í
svört föt en þær Láru og Ástrós sem eiga báðar dans-
parta í sýningunni í liti. Sýningin nýtir síðan texta-
brot úr munni karlmanna sem þeir flytja dansararnir
bæði í dansinum og af bandi, en hljómheimur verks-
ins er skapaður af Ragnhildi Gísladóttur. Öll umgerð
var unnin af smekkvísi og vel nýtt þau litlu efni sem
verkinu gefast og hentar hún vel til útflutnings sem
ég hef grun um að henni muni bjóðast.
Þátttaka leikstjóra og höfunda í verki sem þessu
er ekki gallalaus: þeir eru bæði inni og úti. Og þó að
þátttaka kvendansara í verki um karlamenningu sé
nauðsyn, hvað værum við án kvenna – hálfir menn
– þá voru þeir partar í verkinu hálfvolgir, leikur hins
falboðna líkama í stúkunni og umklæðning hinnar
köldu konu sem er heit að innan og bar þar innyflis-
bleikan lit væri snjöll hugmynd var dansparturinn
ekki fullskýr. Það var aftur greinilegra á mörgum
pörtum í beitingu karlahópsins hvað var á ferðinni.
Og þá komum við að þeirri dirfskufullu ákvörðun að
reyna að setja saman danshóp karla hér í fámenninu.
Tveir erlendir gestir voru nánast skraut á tertuna:
Jorma Uotinen fór með veggjum en gæddi sýninguna
þokka þess þrautþjálfaða dansara sem hann er, djöful-
legur í fáum skýrum dráttum. Öll hans lögn bar þess
merki að hann vissi nákvæmlega hvað þurfti. Líkastil
verður hans nafn sýningunni til framdráttar eitt og
sér á erlendri grund. Dökkur dansari átti líka nokkra
parta og sýndi mikla fimi en hafði ekki þá nærveru
sem Jorma skóp. Finninn átti svo djúpa rödd í tón-
smíðinni sem gaf mikinn lit.
Tveir leikarar fóru með stóra parta í sýningunni og
sýndu að þessi partur leikhússins er þeim jafn opinn
og leikverkið: Ívar Sverrisson og Ívar Helgason. Báðir
standa sig með prýði. Þá er mest lagt í dansi á Gunn-
laug Egilsson og hann settur í stökk og látinn tala
á meðan – sem raun sannar að er erfitt, texti hans
hvarf, eðlilega. Veikari helmingur flokksins er ekki
nýttur nema brýn þörf kalli á enda stenst hann ekki
mál í atvinnuflokki.
Þá má spyrja: Því ekki leggja fleiri til en Listahátíð,
Leiklistarráð og Þjóðleikhús? Ef á annað borð er ráð-
ist í svona verkefni ætti Íslenski dansflokkurinn að
leggja sprotaflokkum til krafta – annað eins skuldar
flokkurinn Láru. Og meðan flokkurinn býr við ónóga
aðsókn sem hann gerir þá ætti það að vera metnaðar-
mál liststjóra flokksins að styðja með alefli og mann-
skap sýningar eins og þessa. Það er skylda bæði Íd og
Þjóðleikhúss að standa vörð um þá sprotastarfsemi
sem sjálfstæðir danshópar eru, ekki bara af söguleg-
um ástæðum, heldur líka af þeim ástæðum að undir
væng þessara stofnana á grasrótin líka að blómstra.
Bræður er merkileg tilraun. Sýningin lýsir af metn-
aði, smekkvísi og vilja til að taka fyrir stórt og flókið
viðfangsefni. Seinni sýningin var í gærkvöldi og það
er sárt að vita að innan við þúsund gestir munu hafa
séð hana. Páll Baldvin Baldvinsson
Niðurstaða: Merkileg tilraun og metnaðarfull en víða óljós
í erindi.
Stæltir strákar stíga dans
Glutra karlarnir hinum bjarta heimi úr höndum sér? Þeirra
hnöttur er svört lítil kúla. MYND PARS PRO TOTO/ RAKEL BJÖRT JÓNSDÓTTIR
Bókmenntir ★★★★★
Vísafýsn
eftir Þórarinn Eldjárn
Lítið ljóðakver leit dagsins ljós í
vikunni úr myrkum prentvélanna
í Odda: Vísnafýsn eftir Þórarinn
Eldjárn – 75 síður í snotru broti –
og geymir yrkingar af ýmsu tagi,
bragfastar en hugdjarfar, sumar
í látleysi, aðrar í merkingar- og
orðahverfingum. Eins og búast
mátti við af Þórarni.
Hann hefur jöfnum höndum
lagst í flestar gerðir skáldskap-
ar: smásögur og skáldsögur, leik-
texta og söngtexta hefur hann
þýtt og frumsamið en ljóðið er
hans virki þaðan sem hann hefur
sótt á ýmis mið. Hann er braghag-
ur með afbrigðum en ræður ekki
síður við texta sem eru lausir við
hætti. Í þessum yrkingum sem
fylla bókina er hann nær alveg
að eltast við hætti af ýmsu tagi.
Þeir eru hér fjölbreyttir, stuðlað
og rímað en flest af svo mikilli
list að málið rennur látlítið og að
því virðist fyrirhafnarlaust.
Margt af þessu virkar í fyrstu
sem tækifærisskáldskapur, ort
af tilefni fundar við orð eða
staka hugsun sem fæðir af sér
aðra, botnar hana, en þegar svo
lesið er í striklotu í annað, þriðja
sinn fellur kverið saman í sér-
kennilega persónulegt stöðu-
mat á lífi hins þroskaða huga,
hughreystingar, heilræði, fyr-
irbænir. Og heimsádeilur, svo
sem opnan 30/31 með tveimur
smákvæðum sem hæðast kurt-
eislega að háskólaórunum. Því
fylgja svo stökur um leikara og
myndlist sem FÍL og SÍM mönn-
um kann að þykja miður.
Og endurnýjaður lestur leiðir
í ljós að hér eru á víða ferðinni
paradoksar og afórismar, klass-
ísk form sem falin eru í stöku,
viskusteinar sem hafa á sér yfir-
bragð saklausrar hugsunar en
eru dýpri, einhvers konar völur
sem lesandinn getur velt í lófa
hugans, spakmæli sett í hend-
ingar.
Páll Baldvin Baldvinsson
Niðurstaða: Vísnafýsn er hentugt
kver fyrir okkar tíma.
Rím og rúm
Þorarinn Eldjárn er bæði á dýpt og hæð og margt rúmast í hausnum á honum og
hendist sumt út og allt spakt.
Tónlist ★★★★
Meira Pollapönk
Pollapönk
Pönkið hefur löngum þótt margslungið fyrirbæri og vaf-
ist fyrir mönnum að skilgreina það út í hörgul. Sé farin
sú leið að líta á pönk sem ákveðinn hugsunarhátt og við-
horf í efnistökum fremur en sérstaka tónlistarstefnu
getur flest undir sólinni hæglega talist pönkað, og er
barnaefni ekki undanskilið. Til að mynda ætlar enginn
að segja mér að Ryksugan á fullu sé nokkuð annað en
hörkufínt pönk. Svipað má svo segja um margar af þeim
frábæru barnaplötum sem komið hafa út á Íslandi síð-
ustu ár og áratugi. Margar þeirra höfða líka bæði til
barna og fullorðinna, hvort sem sú var ætlunin eður ei,
og vera má að það lýsi eigingirni foreldra að líta á slíkt
sem risavaxinn kost. Sú er nú samt raunin og Meira
Pollapönk smellur eins og flís við rass inn í þann hóp
platna sem allir aldurshópar ættu að geta haft af gagn
og gaman.
Fyrri Pollapönksplatan kom út fyrir þremur árum og
naut hylli, en þar var um að ræða útskriftarverkefni
Botnleðjupiltanna Halla og Heiðars við Kennaraháskóla
Íslands. Á Meira Pollapönk hefur leikskólakennurunum
borist öflugur liðsstyrkur í formi Arnars Gíslasonar og
Guðna Finnssonar úr Ensími og Dr. Spock. Bandið er
þrusugott og spilagleðin skín í gegnum bráðskemmti-
legar útsetningarnar, sem oftast nær keyra á skítugum
gítar og hröðum trommuslætti að Botnleðjusið en nýta
þó meðal annars blásturshljóðfæri með góðum árangri.
Þá finna félagarnir sig vel í söngnum, eru hressir og á
köflum kjánalegir í besta skilningi, og ekki yfir neinu
að kvarta í þeim efnum.
Umfjöllunarefni textanna bera þess vott að Pollapönk-
ararnir eru beintengdir æsku landsins, enda umkringd-
ir henni flesta daga, og vita hvað fellur í kramið, hverju
má gera grín að og á hvaða atriðum má hnekkja án þess
að detta í predikunargírinn stórhættulega. Keyrða kyn-
slóðin fær far hvert á land sem er, jafnvel út í næsta hús,
heimsókn til tannlæknisins er hvatinn að hugarferðalagi
til Kanarí þar sem ekkert spillir gleðinni, jafnvel þótt
pabbi hangi brenndur hótelbarnum á og mamma sofi úr
sér alla daga. Heimskulegir fordómar fá rassskell í Þór
og Jón eru hjón og þjóðargersemin Ómar Ragnarsson er
kynnt fyrir yngstu kynslóðinni í samnefndu lagi. Bestur
er þó 113 Vælubíllinn, vinsælasta lagið á mínu heimili
þessa dagana, sem er þörf og holl ádeila á stór- og smá-
menni samfélagsins.
Tíminn leiðir í ljós hvort Meira Pollapönk verði sígild
í röð íslenskra barnaplatna en hún er framför frá fyrra
verki, frábær á flesta kanta og hefur til þess alla burði.
Áfram Pollapönk! Kjartan Guðmundsson
Niðurstaða: Beintengt barnapönk.
Sumarsmellir pönkara