Fréttablaðið - 02.06.2010, Qupperneq 17

MIÐVIKUDAGUR 2. júní 2010 17
Skattamál
Jón Steinsson
lektor í hagfræði við
Columbia háskóla í New
York
Skattar munu án efa þurfa að hækka
á næstu árum. En stjórnvöld hafa val
um hvaða skatta þau hækka og hvaða
skatta þau lækka. Óhagræðið sem
hlýst að aukinni skattlagningu mun
ráðast af því hvað þau velja.
Nýlegar tölur frá Alþjóðagjald-eyrissjóðnum (AGS) benda til
þess að fjárlagahalli ársins í ár
verði um 150 ma.kr eða 9,4% af
VLF. Slíkt stenst augljóslega ekki
til lengdar. Sameiginleg áætlun
stjórnvalda og AGS gerir ráð fyrir
því að fjárlagahallinn minnki um
rúma 70 ma.kr eða um 4,5% af VLF
milli áranna 2010 og 2011. Stefna
stjórnvalda gerir ráð fyrir því að
þetta aukna aðhald skiptist nokkuð
jafnt á milli hærri skatta og lægri
útgjalda. Af ummælum stjórnar-
herra virðist þó ætlunin að halda
aftur af skattahækkunum og skera
þess í stað meira niður.
Það segir sig sjálft að það verð-
ur sífellt erfiðara að lækka útgjöld
og hækka skatta þeim mun lengra
sem gengið er. Skattar á Íslandi
eru nú þegar háir í samanburði við
flest önnur lönd. Þeim mun hærri
sem skattar verða þeim mun meira
óhagræði hlýst af því að hækka
þá frekar. Það er því alveg sér-
staklega mikilvægt við núverandi
aðstæður að stjórnvöld kjósi að afla
tekna fyrir ríkissjóð þannig að sem
minnst óhagræði hljótist af.
Auðlindagjald hagkvæmast
Lang hagkvæmasta leiðin fyrir
stjórnvöld til þess að auka tekjur
ríkissjóðs í dag er innheimta auð-
lindagjalda. Sala á afnotarétti af
þjóðareignum svo sem aflaheim-
ildum aflar tekna fyrir ríkissjóð án
þess að valda þeirri óhagkvæmni
sem skattlagning vinnu, neyslu
eða sparnaðar veldur. Umhverfis-
skattar eru enn betri. Þeir draga
úr mengun og auka tekjur sem er
hvort tveggja af hinu góða. Við
Íslendingar búum yfir meiri nátt-
úruauðlindum miðað við höfðatölu
en flestar aðrar þjóðir. Mikill upp-
gangur í Asíu gerir það að verkum
að þessar náttúruauðlindir verða
sífellt verðmætari. Þjóðin á heimt-
ingu á eðlilegu leiguverði af þess-
um auðlindum þegar þær eru nýtt-
ar.
Þegar horft er til þeirra skatt-
stofna sem nú þegar eru nýttir blas-
ir við að lang hagkvæmasta leiðin
til þess að auka tekjur ríkisins er
hækkun virðisaukaskatts á mat-
væli. Matvæli bera í dag einungis
7% virðisaukaskatt (VSK). Flestar
aðrar vörur bera hins vegar 25,5%
VSK.
Helstu rökin fyrir lágum skatti
á matvæli eru að þeir sem standa
verst fjárhagslega eyða stærri
hluta tekna sinna í mat en þeir sem
standa betur. Lágur skattur á mat-
væli eykur því tekjutilfærsluáhrif
skattkerfisins.
Úreltar heilagar kýr
Sá hængur er hins vegar á þess-
ari röksemdafærslu að fjölþrepa
virðisaukaskattur er óhagkvæm
leið til þess að lækka skattbyrði
þeirra sem verst standa fjárhags-
lega. Ein mikilvægasta niðurstaða
skattahagfræði – sem var fyrst
sett fram af Anthony Atkinson og
Joseph Stiglitz árið 1976 – segir
að hagkvæmasta leiðin til þess að
létta sköttum af þeim sem minnst
hafa milli handanna sé að hafa fjöl-
þrepa tekjuskatt en flatan virðis-
aukaskatt. (Alan Auerbach (Berkel-
ey) fjallar um þessar niðurstöður á
aðgengilegan hátt í nýlegri ritgerð
sem er aðgengileg á síðunni www.
econ.berkeley.edu/~auerbach/pfpt_
7_09.pdf)
Í nýlegri breskri skýrslu eftir Ian
Crawford (Oxford), Michael Keen
(IMF) og Stephan Smith (University
College London) er komist að þeirri
niðurstöðu að Bretar geti bætt hag
þeirra sem minnst hafa milli hand-
anna þar í landi og hækkað tekj-
ur breska ríkisins um 11 milljarða
punda með því að afnema öll neðri
þrep virðisaukaskattskerfisins þar
í landi (það er hækka þau þannig að
þau verði jafnhá hæsta þrepinu) og
hækka á móti persónuafsláttinn og
tekjutengdar bætur um 15%. (Craw-
ford, I., M. Keen og S, Smith (2008):
„Value Added Tax and Excises,“ Ins-
titute of Financial Studies, London,
England, www.ifs.org.uk/mirrlees-
Review/publications.)
Við höfum ekki efni á því að halda
í úreltar heilagar kýr eins og þá
hugmynd að ekki megi skattleggja
mat á sama hátt og aðrar vörur.
Stjórnvöld eiga að hækka virðis-
aukaskatt á matvæli upp í 25,5%
(eða að minnsta kosti 14%) og nota
hluta af þeim tekjuauka sem af
hlýst til þess að lækka lægsta skatt-
þrep tekjuskattskerfisins og hækka
persónuafsláttinn. Slík aðgerð mun
bæta hag þeirra sem minnst hafa
milli handanna og auka tekjur rík-
isins.
Afnemum óhagkvæma skatta
Stjórnvöld ættu raunar að ganga
lengra í því að draga úr óhag-
kvæmri skattlagningu. Þau ættu
til dæmis tvímælalaust að afnema
stimpilgjöld. Þá ættu þau að breyta
skattlagningu á fjármagnstekjur
þannig að hún taki tillit til breyt-
inga á verðlagi. Í dag borga menn
skatta af nafnávöxtun fjáreigna.
Þetta þýðir að þeir geta þurft að
borga verulegan fjármagnstekju-
skatt þótt raunávöxtun þeirra sé
neikvæð. Í landi þar sem verðbólga
er bæði há og óstöðug er fjármagns-
tekjuskattur á nafnávöxtun hrika-
legur skattur sem er oft í engu
samræmi við þann ábata sem menn
hafa af fjárfestingum sínum.
Skattar munu án efa þurfa að
hækka á næstu árum. En stjórn-
völd hafa val um hvaða skatta þau
hækka og hvaða skatta þau lækka.
Óhagræðið sem hlýst af aukinni
skattlagningu mun ráðast af því
hvað þau velja. Í dag eru til stað-
ar risastór sóknarfæri hvað það
varðar að minnka óhagræðið sem
hlýst af skattheimtu á Íslandi. Þessi
sóknarfæri verður að nýta.
Hvaða skatta á að hækka? AF NETINU
Hverjir eru aular?
Brandarakallinn
Guðni Ágústsson
fyrrverandi kaffi-
sötrari á Svörtu-
loftum virðist
vera jafn skarpur
greinandi þegar hann segir aulann
hafa unnið og hertekið borgina.
Einhvernveginn koma upp í hug-
ann myndir af auglýsingaherferð-
um framsóknar í gegnum tíðina:
árangur áfram ekkert stopp o.s.frv.
Einnig má rifja upp vináttuna við
Giftstjórann í Skagafirði sem færði
Guðna framkvæmdastjórastöðu á
Silfurfati.
Hverjir eru aular?
http://blog.eyjan.is/grimuratla-
son/
Grímur Atlason
Það sem Vinstri græn
fatta ekki
Niðurstaða kosn-
inganna er ekki
sú að kjósendur
sé andfeminísk-
ir kvenhatarar.
Niðurstaðan er
ekki heldur sú
að fólk flykki sér um leikara og
poppstjörnur án þess að vita
fyrir hvað þær standi. Fólk veit af
biturri reynslu fyrir hvað kerfið
stendur og kaus því hvað sem
er annað, í trausti þess að hvað
svo sem hið óþekkta standi fyrir
hljóti það að vera skárra, þótt
ekki nema sé vegna þess að
með því er kerfinu sagt stríð á
hendur. Og vinstrigræn geta ekki
þvegið hendur sínar af aðildinni
að kerfinu.
http://deetheejay.blogspot.com
Davíð Þór Jónsson
airgreenland.com
Höfuðborg Grænlands
- spennandi áfangastaður
Þú færð nýja sýn á lífið í ferð til Nuuk. Í þessari aðlaðandi höfuðborg mætast fortíð og framtíð í götumynd gamalla tréhúsa
og nýrra bygginga. Það er ógleymanleg tilfinning að sigla inn 100 km langan Nuuk fjörðinn með 1000 metra há fjöll á
hvora hlið og sjá í fjarðarbotninum hvernig skriðjökulinn teygir sig ofan í sjó. Frá Nuuk er einnig upplagt að heimsækja
þorpið Kapisillit og kynnast hefðbundnu veiðimannaþorpi í stórfenglegri náttúru.
FLUG FRÁ KEFLAVÍK TIL NUUK, ÖNNUR LEIÐIN FRÁ AÐEINS 39.160,- ISK*
Skattar og gjöld innifalin.
*1.749 DKK. Miðað við Visa kortagengi 20.05.2010 og 22.39 ISK = 1 DKK, með fyrirvara um breytingar á gengi ISK.