Fréttablaðið - 09.06.2010, Blaðsíða 15
MIÐVIKUDAGUR 9. júní 2010
Frumvarp um ein hjúskaparlög liggur fyrir Alþingi og hafa þing-
inu borist ýmsar umsagnir sem lesa
má á vef þingsins. Í umsögn sinni
fyrir hönd þjóðkirkjunnar telur
biskup Íslands frumvarpið ganga
gegn ríkjandi hjúskaparskilningi.
Þar segir: „Ríki og trúfélögin hafa
álitið hjónabandið heilagt og ríki
jafnt sem kirkja verið skuldbundin
að virða það“ (bls. 2). Biskup heldur
áfram: „Nú gengur ríkið fram með
nýja skilgreiningu á hjúskapnum,
sem byggir á hugmyndafræði sem
runnin er af öðrum rótum en þeim
sem trúarbrögð og siðmenning og
flest ríki heims hafa hingað til við-
urkennt sem viðmið“ (bls.3).
Ályktanir biskups um altæk við-
mið hjónabandsins kalla á ýmsar
spurningar. Í fyrsta lagi virðist
gengið út frá því að hjónaband-
ið á öllum tímum sé eitt og sama
fyrirbrigðið. Athyglisvert er að
heyra lútherskan biskup ræða um
heilagleika hjónabandsins og sam-
hengi í sögu og samtíð í ljósi þess
að lútherska siðbótin hafnaði hinum
rómversk-kaþólska sakramentis-
skilningi á 16. öld og bylti þannig
viðhorfum til hjónabandsins.
Íslensk hjúskaparlöggjöf er ekki
ein og óbreytanleg heldur í örri
þróun. Þegar ég vígðist til prests
árið 1990 stóð enn í hjúskaparlög-
um að eigi mætti vígja „geðveikan
mann eða hálfvita“ í hjónaband, sem
lýsir allvel fordómum samfélagsins
gagnvart þeim sem áttu við geðræn
vandamál eða greindarskerðingu að
etja. Fátækralöggjöf 19. aldar varn-
aði fátæku fólki og jarðnæðislausu
aðgang að hjónabandinu. Hjóna-
bandslöggjöf á Íslandi í upphafi 21.
aldar er ekki sama samfélagsstofn-
un og sú sem var við lýði í Róma-
veldi fornkirkjunnar eða íslenskri
sveit á 19. öld. Hún stendur vörð
um kærleikssamband og jafnræði
tveggja manneskja sem bindast
hvor annarri nánum kærleiks- og
kynlífsböndum og ætti engu að
gilda hvort hjónaefnin eru fátæk,
fráskilin, með geðraskanir, af sama
eða gagnstæðu kyni.
Í öðru lagi fullyrðir biskup að
frumvarpið gangi gegn sameigin-
legri siðmenningu og trúarbrögð-
um þjóða heims og sé runnin undan
rótum annarlegrar hugmyndafræði.
Skv. 1. Mósebók eru allar mannver-
ur skapaðar í Guðs mynd og slík við-
mið mynda ýmsa hornsteina mann-
réttindahugsjóna Vesturlanda um
frelsi, jafnrétti og samstöðu jarðar-
barna. Ég tel ein hjúskaparlög vera
í rökréttu samræmi við sköpunar-
skilning sem gengur út frá jafnræði
allra sem mannvera og kynvera. Ef
hugmyndafræði einna hjúskapar-
laga gengi þvert gegn viðmiðum
trúarbragða og siðmenningar, eins
og biskup vill vera láta, hvað segði
það þá um viðmiðin?
Ég er ein 90 presta og guðfræð-
inga sem lögðu fram stuðningstil-
lögu við frumvarpið á Prestastefnu.
Dagskrártillaga studd af öllum
þremur biskupunum um að vísa
málinu til biskups var lögð fram og
naumlega samþykkt. Ekki var tekin
afstaða til stuðningstillögunnar, en
flutningsmenn drógu hana heldur
ekki til baka og er hugur fjölmargra
presta og guðfræðinga til frum-
varpsins því skýr. Biskup Íslands
víkur lauslega að tillögu hinna níu-
tíu í umsögn sinni, þar sem rætt er
um „hóp presta og guðfræðinga.“
Fátt minnir á vilja þessa „hóps“ í
umsögn biskups fyrir hönd þjóð-
kirkjunnar. Umsögn biskups veldur
mér vonbrigðum og hann talar þar
ekki í mínu nafni. Ég þakka dóms-
málaráðherra fyrir vandað frum-
varp og vonast til að það verði að
lögum 27. júní næstkomandi.
Ekki í mínu nafni
Hjúskaparlög
Sigríður
Guðmarsdóttir
sóknarprestur í
Grafarholtsprestakalli
og doktor í kristinni
trúfræði
Þegar ég vígðist til prests árið 1990
stóð enn í hjúskaparlögum að eigi
mætti vígja „geðveikan mann eða
hálfvita“ í hjónaband, sem lýsir all-
vel fordómum samfélagsins gagnvart
þeim sem áttu við geðræn vandamál
eða greindarskerðingu að etja.
Á dögunum voru samþykktar nýjar úthlutunarreglur LÍN,
Lánasjóðs íslenskra námsmanna.
Breytingarnar miðuðu að því að
ná fram sparnaði sem krafist var
af menntamálaráðuneytinu. Lán
til barnafólks voru skert þannig
að upphæð með hverju barni lækk-
ar eftir sem börnin verða fleiri á
framfæri námsmanns. Þessi leið
var valin m.a. með tilliti til þess
að framfærsla Lánasjóðsins til
barnafólks var ekki jafn slæm og
til barnlausra. Er því niðurstað-
an að allir námsmenn fá námslán
sem ekki geta framfleytt þeim, líka
barnafólk.
Hin sparnaðarleiðin var að herða
á námsframvindukröfum svo náms-
maður eigi rétt á láni úr sjóðnum.
Samkvæmt eldri reglum þurfti
námsmaður að ná 20 einingum á ári
til að eiga rétt til láns úr sjóðnum en
heilt skólaár eru 60 einingar. Voru
kröfurnar hertar með þeim hætti
að nú verður krafist 18 eininga á
önn og tilfærslur milli anna verða
ekki mögulegar. Nái námsmaður
ekki þessum 18 einingum fær hann
ekki krónu til framfærslu á þeirri
skólaönn. Sjónarmið meirihluta
stjórnar LÍN eru á þá leið að ljúki
námsmaður ekki að lágmarki 18
einingum á önn sé hann ekki reglu-
legur námsmaður, líklega að vinna
með skóla og þurfi því ekki á fram-
færslu sjóðsins að halda. Þessi rök
eru alger markleysa enda er tekju-
skerðing námslána svo há að náms-
maður í 50% starfi á lágmarkslaun-
um með skóla fær vart greidd lán.
Námsmannahreyfingarnar sem
sæti eiga í stjórn LÍN hafa bent á
að þetta snúist um námsmenn sem
eru í fullu námi en af einhverj-
um ástæðum náðu ekki tilsettum
árangri eina önn. Allir geta fallið á
prófi. Í sumum háskóladeildum eru
námskeið allt að 15 einingar og falli
námsmaður í slíku námskeiði eru
framfærslumöguleikar hans hrund-
ir. Á þetta sérstaklega við í Háskóla
Íslands þar sem með nýjum reglum
eru upptökupróf ekki haldin nema
í undantekningartilfellum. Þá verð-
ur að benda á að fall er ekki áfell-
isdómur um leti, í mörgum nám-
skeiðum er fall vel yfir 50% og því
meirihlutinn sem nær ekki í fyrstu
tilraun.
Lánasjóður íslenskra náms-
manna er jafnréttistæki sem á að
veita öllum tækifæri til náms, óháð
efnahag. Aukin niðurskurðarkrafa
á LÍN mun á endanum eyðileggja
þetta tæki og jafnframt verður
æðri menntun ekki lengur réttur
allra.
Námslán takmörkuð
Námslán
Sigurður Kári
Árnason
fulltrúi Stúdentaráðs
Hí í stjórn LÍN