Fréttablaðið - 10.06.2010, Qupperneq 26

26 10. júní 2010 FIMMTUDAGUR
Alþjóðlegir glæpahringir og hryðjuverkasamtök hafa
verið iðnir við að tileinka sér og
nýta nýjustu upplýsingatækni.
Það getur haft bein áhrif á fyrir-
tæki og jafnvel einstaklinga um
allan heim. Tölvuglæpir beinast
ekki einungis að stórum fyrir-
tækjum og stofnunum. Oft er ráð-
ist til atlögu þar sem fólk telur sig
vera algjörlega óhult.
Nærtækt dæmi eru samfélags-
vefir á borð við Facebook sem
njóta gífurlegra vinsælda. Með
aukinni notkun slíkra vefja munu
glæpamenn sækja í þá í auknum
mæli enda eru einstaklingar oft
berskjaldaðri á Netinu en í raun-
heimum. Samskipti á þessum
vefjum byggjast á trausti. Not-
endur eru til dæmis líklegri til
að opna óæskilega vefslóða frá
„vini“ en að hleypa ókunnugum
inn á heimili sitt eða vinnustað.
Fjölmörg dæmi eru um að í
WEB 2.0 sem t.a.m. Facebook
byggir á leynist svokallaðir tróju-
hestar, sem notendur hleypa óaf-
vitandi inn í tölvur sínar. Þeir eru
notaðir til að stela aðgangsupplýs-
ingum, til dæmis að heimabönk-
um. Hugbúnaður sem dulkóðar
gögn er notaður til fjárkúgunar
og svo framvegis.
Það er raunverulegur fjárhags-
legur ávinningur fyrir óprúttna
aðila að nota Facebook sem vett-
vang fyrir tölvuglæpi og því ekki
við öðru að búast en að tíðni slíkra
glæpa muni fara vaxandi.
Tölvupóstur er einnig gríðar-
lega mikið notaður sem vettvang-
ur óprúttinna aðila til að komast
yfir aðgangsorð einstaklinga og
ýmsar upplýsingar sem geta verið
viðkvæmar.
Tölvuþrjótar eru líka stöðugt
að færa út kvíarnar. Þótt hug-
búnaður frá Microsoft hafi til
þessa trónað efst á listanum yfir
þann hugbúnað sem vinsælast er
að hakka, bendir allt til þess að
hugbúnaður frá Adobe, og þá ekki
síst Adobe Reader og Flash, muni
fljótlega verma efsta sætið.
Svokölluð Botnet eru með þró-
uðustu tólum sem tölvuglæpa-
menn nota en það er heiti á neti
tölva sem nýtt er til að fremja
tölvuárásir yfirleitt án þess að
eigendur tölvanna geri sér grein
fyrir að verið sé að nýta þær í
vafasömum tilgangi. Botnetin
eru mikið notuð til að senda svo-
kölluð SPAM en talið er að mikill
meirihluti ruslpósts komi frá slík-
um netum. Þau eru einnig notuð
til fjárkúgunar. Þess ber að geta
að ef tölvur sem eru hluti af Bot-
netum eru á neti fyrirtækja eða
stofnana er hætta á að fyrirtæk-
in eða stofnanirnar lendi á bann-
listum alþjóðlegra netkerfa í
lengri eða skemmri tíma. Nýlegt
íslenskt dæmi um slíkt er Háskóli
Íslands.
Baráttan við tölvuglæpamenn
er flókin og erfið en það er mikil-
vægt að auka og efla almenna vit-
und á þeim hættum sem leynast á
tölvunetum og hvernig best sé að
verjast þeim. Líkt og í raunheim-
um munu tölvuglæpamenn sífellt
finna sér nýjar lendur. Reikna má
með því að farsímar verði næsta
vígið sem tölvuglæpamenn leggja
til atlögu við þar sem þeir eru í
síauknum mæli notaðir til að
vafra um Netið og skoða tölvu-
póst.
Það eru mörg atriði sem þarf
að hafa í huga til að koma í veg
fyrir að verða fyrir barðinu á
tölvuglæpamönnum en góð regla
er að hugsa sig vandlega um áður
en hlaðið er inn á tölvuna hugbún-
aði eða smellt er á áhugaverða
slóð frá „vini“. Við notum tölv-
urnar okkar í námi, vinnu, fyrir
heimilið og okkur til gamans og
lítum á þær sem hvert annað
heimilistæki eða vinnutæki. Það
er hins vegar mikilvægt að hafa
hugfast að fara gætilega til þess
að tölvan opni ekki dyrnar fyrir
óprúttna aðila að til dæmis banka-
reikningum okkar eða einkalífi.
Tölvuglæpir − enginn er óhultur
Nokkur umræða hefur verið á síðustu misserum um lyf,
kostnað, skort, aukaverkanir svo
eitthvað sé nefnt.
Það er rétt að það kostar að setja
lyf á markað hvort sem það er hér
á landi eða í öðrum þróuðum lönd-
um. Ástæðan er einfaldlega sú að
það gilda mjög strangar kröfur um
öryggi lyfja og því þarf færa sér-
fræðinga á ýmsum sviðum til að
meta lyfið áður en það fer á mark-
að. Þegar talað er um að meta
umsókn um markaðsleyfi fyrir lyf
þá koma mismunandi sérfræðing-
ar að matinu. Það þarf að meta öll
hráefni sem notuð eru í lyfið, gæði
þeirra og hreinleika. Það þarf að
meta framleiðslu lyfjaformsins,
eiturefnafræði virka efnisins,
meta hvort lyfið virki eins og það
er sagt virka, aukaverkanir og eit-
uráhrif. Lyfjaverksmiðjan þarf að
uppfylla gæðastaðla og vera vott-
uð. Þá þarf að tryggja að upplýs-
ingar um lyfið fyrir heilbrigðis-
stéttir og sjúklinga séu réttar.
Ísland er þátttakandi í sam-
starfi lyfjastofnana á Evrópska
efnhagssvæðinu og hér á landi
gilda sömu lög um lyfin og á EES.
Þegar lögin voru sett þá var hug-
myndin sú að auka samstarf land-
anna svo ekki væri verið að endur-
taka sömu vinnu í öllum löndunum.
Tvær leiðir til að sækja um mark-
aðsleyfi fyrir lyf á EES eru færar.
Önnur er svonefnd miðlæg leið
(Central Authorization) en þá eru
það sérfræðingar tveggja landa
undir hatti lyfjastofnunar Evrópu,
EMA, sem meta lyfið. Þegar mið-
lægt leyfi er gefið út þá gildir það
á öllu EES-svæðinu.
Hin leiðin er svonefnd gagn-
kvæm viðurkenningarleið. Á þeirri
leið er það lyfjafyrirtækið sem
velur þau lönd sem það vill mark-
aðssetja lyfið sitt í. Það biður eitt
landið að taka að sér að meta lyfið,
svonefnt umsjónarland. Þegar mati
er lokið þá er gefið út markaðsleyfi
í þessum löndum sem fyrirtæk-
ið valdi. Þau lönd sem taka þátt í
þessu ferli sem ekki meta lyfið eru
nefnd þátttökulönd.
Það kostar að fullmeta umsókn
um markaðsleyfi fyrir lyf enda
krefst matið mikillar vinnu og
aðkomu sérfræðinga á mismunandi
sviðum. Það er líka mun ódýrara
að vera þátttökuland í ferli. Kostn-
aður við að fullmeta lyf er um 1,8
millj. kr. en að vera þátttökuland
í ferli kostar 115 þ.kr. samkvæmt
gjaldskrá Lyfjastofnunar. Tekið
skal fram að gjaldskrá Lyfjastofn-
unar er oftast lægri en gjaldskrá
nágrannalanda okkar.
Olgeir Olgeirsson, framkvæmda-
stjóri Portfarma, ritaði grein í
Fréttablaðið 20. maí sl. þar sem
hann ásakaði stjórnvöld um að
verið væri að búa til mismunandi
kerfi fyrir fátæka og þá sem eru
efnameiri. Í því efnahagsástandi
sem við lifum við í dag er eðlilegt
að stjórnvöld leiti allra leiða til að
minnka kostnað ríkisins með því
að leita að ódýrari valkostum sem
í mörgum tilvikum virka jafn vel.
Ef ódýri valkosturinn virkar ekki
jafn vel er hægt að sækja um lyfja-
skírteini. Olgeir segir einnig að
„ríkið beinlínis vinni gegn því að
lyfjaverð lækki á Íslandi. Dæmi sé
hækkun á kostnaði við skráningu
nýrra lyfja úr 115 þ.kr. í 1,8 millj.
kr“.
Olgeir Olgeirsson veit betur.
Ríkið hækkaði ekki gjöld í þeim
tilgangi að hindra það að koma
lyfjum á markað á Íslandi. Gjald-
skrá Lyfjastofnunar var breytt í
samræmi við þá vinnu sem lögð
er í verkið.
Fyrirtæki Olgeirs Olgeirssonar
ákvað að sækja um svonefnda
landsskráningu þ.e. einungis
markaðssetja lyfið sitt á Íslandi.
Landsskráningargjaldið, 115 þ.kr.,
var ekki fyrirhugað fyrir umsókn-
ir sem þyrftu fullt mat heldur ein-
ungis viðbótar lyfjaform eða styrk-
leiki við þegar skráð lyf eða sem
gjald fyrir þátttökuland.
Olgeiri Olgeirssyni er fullkunn-
ugt að lyf sem ekki hefur markaðs-
leyfi á EES-svæðinu þarfnast fulls
mats og það mat kostar. Þá má ekki
gleyma því að markaðsleyfi sem
gefið er út á Íslandi er grundvöllur
fyrir markaðsleyfi í öllum hinum
EES-löndunum, þ.e. mun stærra
markaðssvæði en Ísland er.
Lyfjastofnun er lítil stofnun í
samanburði við systurstofnanir á
Evrópska efnhagssvæðinu. Þrátt
fyrir smæð þá hafði stofnunin
metnað í að taka að sér að fullmeta
lyf inn á Evrópska efnahagssvæð-
ið og taka virkan þátt í samvinnu
lyfjastofnana EES. Árið 2006 hóf
stofnunin að fullmeta lyf og tekur
nú nokkrar umsóknir á ári. Lang-
ur biðlisti er í Evrópu af lyfjum
sem bíða eftir því að komast í fullt
mat og hart er lagt að lyfjastofn-
unum EES að taka að sér að full-
meta umsóknir inn á markaðinn.
Lyfjastofnun hefur því tækifæri
til þess að efla stofnunina með því
að fjölga störfum fyrir hámennt-
aða sérfræðinga og afla dýrmætra
gjaldeyristekna fyrir ríkissjóð án
kostnaðar fyrir skattgreiðendur.
Er dýrt að setja lyf
á markað á Íslandi?
Tölvuglæpir
Ólafur Róbert
Rafnsson
meðeigandi hjá
Capacent á Íslandi
Í margfalt meiri
lífshættu
Í nýútkominni slysaskýrslu Umferðarstofu fyrir árið 2009
kemur fram að af þeim sautján
sem létu lífið í umferðarslysum
árið 2009 voru tólf í bílum. Helm-
ingur þeirra var ekki í öryggis-
beltum. Af þeim níu sem létust í
bifreið utan þéttbýlis voru fimm
ekki með öryggisbelti. Aðeins
fjórir voru með belti.
Í nýlegri könnun sem Capac-
ent vann fyrir Umferðarstofu
kemur fram að á sex mánaða
tímabili (maí ´09 til október ´09)
voru aðeins 6% aðspurðra sem
höfðu einhvern tíma á tímabil-
inu ekið utan þéttbýlis án örygg-
isbelta og þar af leiðandi voru
94% aðspurðra undantekningar-
laust í belti utan þéttbýlis.
Tuttugu sinnum meiri hætta
Ef við miðum við 300.000 íbúa
sjáum við að samkvæmt þessu til-
heyra 18.000 Íslendingar hópnum
sem á það til að sleppa beltum í
dreifbýli en 282.000 manns til-
heyra þeim hópi sem alltaf spenn-
ir beltin. Fjórir létust af 282.000
manna hópnum, eða 0,0014%, en
fimm af 18.000 manna hópnum
eða 0,028%. Sá hlutfallslegi munur
sem þarna má sjá leiðir í ljós að
þeir sem einhvern tíma taka þá
áhættu að nota ekki öryggisbelti
utan þéttbýlis eru í 20 sinnum
meiri lífshættu en þeir sem undan-
tekningarlaust spenna beltin.
Það er í mörgum tilfellum erf-
itt að greina nákvæmlega hvort
það að nota ekki öryggisbelti hafi
ráðið úrslitum um það hvort við-
komandi lét lífið. Hins vegar er
ljóst að þeir sem nota ekki örygg-
isbelti eru líklegri til að viðhafa
aðra áhættuhegðun í umferðinni
– hegðun sem ásamt því að nota
ekki beltin getur leitt til alvar-
legra slysa.
Samkvæmt könnunum Umferð-
arstofu er mun algengara að fólk
noti öryggisbelti í dreifbýli en
þéttbýli. Ástæðan er sú að svo
virðist sem margir telji að í þétt-
býli sé hættan minni þar sem
hraðinn er ekki eins mikill og
vegalengdir styttri. Þetta er mik-
ill misskilningur þar sem hrað-
inn í þéttbýli er í flestum tilfell-
um nægjanlega mikill til þess
að valda alvarlegum slysum ef
öryggisbelti eru ekki notuð. Það
er því enginn afsláttur veittur af
áhættunni ef ekið er án öryggis-
belta innanbæjar.
Algengar ranghugmyndir
Röksemdirnar fyrir því að nota
ekki öryggisbelti hafa í fáum til-
fellum eitthvað með skynsemi að
gera. Hér eru dæmi um nokkrar
algengar ranghugmyndir:
• „Ég er að fara svo stutt.“ Það
kannast vel flestir ökumenn við
þessa hugsun. Staðreyndin er
hins vegar sú að flest umferðar-
slys eiga sér stað innan við 3 km
frá upphafstað ökuferðar.
• „Ég fer svo hægt.“ Árið 2005
lenti 24 ára maður í árekstri við
bíl sem kom úr gagnstæðri átt.
Báðir bílarnir voru á innan við 50
km/hraða. Maðurinn, sem yfirleitt
notar öryggisbelti, sleppti því í
þetta skipti – hann var að fara svo
stutt. Eftir áreksturinn var hann
í lífshættu og í dag er hann 75%
öryrki. Í hinum bílnum var hins
vegar 20 ára kona sem slasaðist
nánast ekkert. Bíllinn hennar var
á innan við 50 km hraða og hún
var í öryggisbelti. Þetta er aðeins
eitt dæmi af fjöldamörgum sem
vitna um nauðsyn þess að nota
öryggisbelti.
• „Ég vil geta kastað mér út ef
bíllinn steypist fram af veginum.“
Þessi röksemd stenst ekki nema
ekið sé löturhægt. Ef bíll veltur
niður fjallshlíð þá er í langflest-
um tilfellum betra að maður sé
inni í honum í stað þess að kast-
ast út með ógnarkrafti. Þeir kraft-
ar valda í flestum tilfellum lim-
lestingum, örkumli og dauða auk
þess sem hætta er á að viðkom-
andi lendi undir bílnum.
• „Ég er miklu fljótari að koma
mér út úr bílnum ef hann sekkur
í sjó.“ Ef bíll steypist t.d. fram af
bryggju og út í sjó og þeir sem í
honum eru nota ekki öryggisbelti
þá eru allar líkur á því að þeir
rotist vegna höggsins sem verður
við það að ökutækið skellur á haf-
fletinum. Meðvitundarlaus mun
viðkomandi síðan tapa dýrmæt-
um tíma sem hægt væri að nota
í að smella beltinu af sér og koma
sér út.
Þeir einstaklingar sem verja
ákvörðun sína um að nota ekki
öryggisbelti með fyrrnefndum
rökum hafa eflaust ekki kynnt
sér rannsóknir á umferðarslys-
um. Rannsóknir sem sýna það
og sanna að öryggisbeltin skipta
sköpum.
Umferðaröryggi
Einar Magnús
Magnússon
upplýsingafulltrúi
Umferðarstofu
Samkvæmt könnunum Umferðar-
stofu er mun algengara að fólk noti
öryggisbelti í dreifbýli en þéttbýli.
Lyf
Rannveig
Gunnarsdóttir
forstjóri Lyfjastofnunar
Þrátt fyrir smæð þá hafði stofnunin
metnað í að taka að sér að fullmeta
lyf inn á Evrópska efnahagssvæðið
og taka virkan þátt í samvinnu lyfja-
stofnana EES.
Viðarhöfða 6 – Reykjavík / Bæjarhrauni 12 – Hafnarfirði
www.sindri.is / sími 575 0000
Verslanir
PI
PA
R\
TB
W
A
•
S
ÍA
•
1
01
49
3
69.900
Verð með vsk.
18 V höggborvél
DC988KL
Öflug 18 V borvél m. höggi
3ja gíra, 0-450/1450/2000
Átak 52 Nm.
2x2,0 Ah Li-Ion rafhlöður
40 mín. hleðslutæki
Taska fylgir