Fréttablaðið - 16.06.2010, Blaðsíða 17

MIÐVIKUDAGUR 16. júní 2010 17
Það hefur tekið næstum tvö ár frá falli Lehman Brothers og
rúm þrjú ár frá upphafi fjármála-
kreppunnar fyrir Bandaríkin og
Evrópu að gera umbætur á reglu-
verki á fjármálamarkaði. Það ber
líklega að fagna nýlegum betrum-
bótum á regluverki í Bandaríkj-
unum og Evrópu. Það er jú allt
að því almenn sátt um að orsakir
fjármálakreppunnar megi rekja
til afnáms regluverks, sem hófst á
tímum Margaret Thatcher og Ron-
alds Reagan fyrir 30 árum. Óbeisl-
aðir markaðir eru hvorki skilvirk-
ir né stöðugir.
En orrustan – og jafnvel sigurinn
– hefur skilið eftir óbragð í munni.
Fæstir þeirra sem bera ábyrgð á
mistökum – hvort eð heldur seðla-
bankar Bandaríkjanna, Bretlands
og Evrópu eða bandaríska fjár-
málaráðuneytið – hafa gengist
við þeim. Bandarískir bankar sem
skildu eftir sig sviðna jörð í hag-
kerfi heimsins þráast við að grípa
til nauðsynlegra aðgerða. Það sem
verra er þá njóta þeir enn stuðn-
ings frá seðlabankanum, sem hefði
mátt búast við að myndi fara sér
gætilegar í ljósi fyrri mistaka.
Eftirlitsstofnanir hafa heilmikil
ítök. Stóra spurningin er: getum
við treyst þeim? Í mínum huga
er svarið afdráttarlaust nei. Þess
vegna verður að tengja stærri
hluta af regluverkinu framhjá eft-
irlitsstofnunum. Það gengur ekki
að útdeila eftirlitsaðilum ábyrgð-
inni en eftirláta þeim útfærsluna.
Þetta vekur aðra spurningu:
hverjum er treystandi? Í flóknum
heimi fjármála hefur traustið hvílt
hjá bönkunum (fyrst þeir græddu
svona mikið, hlutu þeir að vera að
gera eitthvað rétt!) og eftirlitsað-
ilum, sem margir hverjir höfðu
áður starfað á fjármálamörkuð-
unum. Atburðir liðinna ára eru
hins vegar vitni um það að banka-
menn geta grætt á tá og fingri um
leið og þeir grafa undan hagkerf-
inu og valda fyrirtækjum sínum
miklu tapi.
Það hefur líka sýnt sig að banka-
mönnum er „siðferðislega ábóta-
vant“. Dómstóll á til dæmis eftir
að skera úr um hvort Goldman
Sachs hafi brotið lög með því að
taka stöðu gegn afurð sem fyr-
irtækið hafði búið til. Dómstóll
fólksins hefur aftur á móti þegar
kveðið upp sinn dóm um siðferðis-
hlið sama gjörnings.
Smáatriðin geta hins vegar ráðið
úrslitum og erindrekar fjármála-
geirans hafa lagt mikið á sig til
að tryggja að smáatriðin í nýjum
reglunum séu vinnuveitendum
þeirra í hag. Fyrir vikið líður lík-
lega langur tími þar til við getum
metið árangurinn af hverjum þeim
lögum sem Bandaríkjaþing sam-
þykkir að lokum.
En skilyrðin sem lögin verða
að uppfylla eru skýr: lögin verða
að stemma stigu við þeim vinnu-
brögðum sem tefldu hagkerfi
heimsins í tvísýnu, og stuðla að því
að fjármálakerfið snúi sér aftur
að raunverulegu hlutverki sínu –
áhættustýringu, að ráðstafa fjár-
magni, lánveitingum (sérstaklega
til smárra og meðalstórra fyrir-
tækja) og starfrækja skilvirkt
launakerfi.
Ný löggjöf mun vonandi gefa
góða raun á ýmsum sviðum;
afleiðuviðskipti verða færð í kaup-
hallirnar og takmörk verða sett á
verstu vinnubrögðin á íbúðalána-
markaði. Þá er útlit fyrir að hin
svívirðilegu færslugjöld verði
lækkuð en þau eru í raun eins
konar skattur sem rennur beint í
vasa kaupahéðna í stað samfélags-
ins.
Annað er ólíklegt að nái fram
að ganga: bankar sem eru of stór-
ir til að falla eru stærra vandamál
núna en fyrir kreppu. Bandarísk
stjórnvöld hafa ekki sýnt kjark til
að nota þau úrræði sem þau hafa
heldur borgað reikninginn fyrir
hluthafa og skuldabréfaeigendur.
Á því verður líklega ekki breyting
meðan enn eru til bankar sem eru
of stórir til að falla.
Það eru ýmsar leiðir til að halda
aftur af óhófi stóru bankanna, til
dæmis kröftug útgáfa af hinni svo-
nefndu Volcker-reglu (sem geng-
ur út á að skikka banka sem njóta
ríkisábyrgðar að halda sig fyrst og
fremst við lánveitingar). Það væri
kæruleysi af stjórnvöldum að nota
ekki tækifærið og breyta kerfinu.
©Project Syndicate
Regluvæðing fjármálakerfisins
Efnahagsmál
Joseph Stiglitz
Nóbelsverðlaunahafi í
hagfræði og prófessor við
Columbia-háskóla
Eftirlitsstofnanir hafa heilmikil ítök.
Stóra spurningin er: getum við treyst
þeim?
Passat EcoFuel® er eitt best geymda leyndarmálið í íslenskri umferð. Visthæfur lúxusbíll
sem gengur fyrir íslensku metaneldsneyti. Eldsneytiskostnaðurinn er því nær helmingi
minni en hjá sambærilegri bensínbifreið. Auk þess leggur hann frítt í stæði í Reykjavík, 90
mín. í senn – og losar aðeins um 119 CO2 g/km. Íslenskt metan er unnið úr lífrænum
efnum, því verður engin aukning koltvísýrings í andrúmsloftinu við bruna þess. Das Auto.
Sparar allt nema gæðin
Passat EcoFuel® kostar aðeins frá
3.890.000 kr.
METAN er innlendur orkugjafi METAN er helmingi ódýrara en bensín
Sparaðu allt að 50% af
árlegum eldsneytiskostnað
i.