Fréttablaðið - 29.06.2010, Blaðsíða 14
14 29. júní 2010 ÞRIÐJUDAGUR
Afleiðingar af dómi Hæsta-réttar um lögmæti svokall-
aðra myntkörfulána hafa hlotið
mikla athygli enda kann í þeim
að felast flutningur hundraða
milljarða króna milli einstakl-
inga í hagkerfinu. Svo kann að
fara að ríkissjóður tapi því fé
sem hann hefur lagt í nýju bank-
ana og verði þannig fyrir meiri
búsifjum en af völdum Icesave-
reikninga Landsbankans.
Lítið hefur verið fjallað um
forsendur lagaákvæðisins sem
dómurinn grundvallast á. Í 14.
gr. laga nr. 38/2001 er heim-
ild til verðtryggingar fjár-
skuldbindinga takmörkuð við
að verðtryggingin sé byggð á
neysluvísitölu Hagstofu Íslands.
Í ræðum á Alþingi um frum-
varpið deila þingmenn um fyr-
irhugaðar breytingar á ákvæð-
um um dráttarvexti auk þess
sem sumir í þáverandi stjórn-
arandstöðu láta í ljós óskir um
afnám verðtryggingar. Ekki
verður séð að sá hluti 14. gr.
sem snýr að banni við notkun
gengisvísitölu til vísitölubind-
ingar lána í íslenskum krónum
hafi kallað á umræður á hinum
þinglega vettvangi. Einu rökin
fyrir þessu afdrifaríka banni er
að finna í framsögu starfandi
iðnaðar- og viðskiptaráðherra
Halldórs Ásgrímssonar við
fyrstu umræðu um frumvarpið.
Hann sagði við það tækifæri:
„Heimildir til að binda skuld-
bindingar í íslenskum krónum
við gengi erlendra gjaldmiðla
eru felldar niður, enda eðlilegt
ef um það er að ræða að menn
vilji miða við erlenda gjald-
miðla að þá sé erlendi gjaldmið-
illinn notaður.“ Tökum dæmi til
að skýra og skilja inntak þess-
arar fullyrðingar: Setjum svo
að einn bandaríkjadalur kosti
60 krónur 1. maí eitthvert árið
og 63 krónur 1. júní sama ár.
Setjum Dollaravísitöluna á 100
1. maí. Hún er þá 105 1. júní.
Lögin heimila fjármálastofn-
un að lána Jóni Jónssyni 6.000
krónur 1. maí og tilgreina að í
raun sé upphæðin 100 dollarar.
Endurgreiði hann lánið 1. júní
ber honum að greiða andvirði
100 dollara, eða 6.300 krónur
auk vaxta.
Fjármálastofnunin má hins
vegar ekki tilgreina að Jón
Jónsson hafi fengið 6.000 krón-
ur að láni og að höfuðstóll láns-
ins hækki í samræmi við hækk-
un Dollaravísitölunnar. Það
jafnt þó svo endurgreiðsla Jóns
og vaxtagreiðslur hefðu orðið
nákvæmlega þær sömu hvor
aðferðin sem hefði verið farin,
enda er hlutfallið milli 63 og 60
það sama og hlutfallið milli 105
og 100. Það má því með nokkr-
um rétti segja að Alþingi hafi
þarna gert tilraun til að banna
þríliðureikning!
Dæmið hér að ofan sýnir að
rökin sem nefnd eru í framsögu
starfandi iðnaðar- og viðskipta-
ráðherra eru rökleysan ein, lán
sem miðast við gengi dollars
hækka jafn mikið hvort heldur
miðað er við ákveðinn fjölda
dollara eða gengisvísitölu doll-
ars. Hafi ætlunin verið að verja
neytendur sem hafa tekjur í
íslenskum krónum gegn geng-
isáhættu hefði einnig þurft að
banna íslenskum lánastofnun-
um að lána íslenskum ríkis-
borgurum í erlendri mynt. Lík-
lega hefði þó slíkt bannákvæði
stangast á við fjórfrelsisreglur
Evrópska efnahagssvæðisins.
Því miður virðist sem Hæsti-
réttur Íslands hafi ekki velt
fyrir sér efnislegu inntaksleysi
ákvæðis 14. greinar laga nr.
38/2001 sem ekki heimilar bind-
ingu höfuðstóls láns við geng-
isvísitölu þegar hann kvað upp
dóm númer 92/2010. Að lokum
skal sett fram sú fróma ósk að
þó þingi og rétti sé í nöp við þrí-
liðu fái aðrar reikniaðferðir að
vera í friði.
Bannaði Alþingi hlut-
fallsreikning árið 2001?
Samþykkt flokksþings Sjálfstæð-isflokksins hinn 26. júní sl. er
þeim flokki til mikillar vanvirðu.
Samþykkt var að draga ætti til
baka aðildarumsókn Íslendinga
að ESB.
Samþykktin kom að vísu ekki á
óvart eins og tónninn hefur að und-
anförnu verið í málgagni flokks-
ins, Morgunblaðinu, og ýmsum
yfirlýsingum formanns flokksins,
en báðir virðast þessir aðilar nú
með öllu heillum horfnir.
Samþykkt flokksþingsins er að
mínu mati heimskuleg og merkir
það að Íslendingar megi ekki fá að
kynnast því, hvaða kjör séu í boði,
ef þeir ákveða með ítarlegri yfir-
vegun og meðfylgjandi þjóðarat-
kvæðagreiðslu að semja um aðild
að ESB. Hún gefur einnig Morg-
un- og Bændablaðinu færi á að
matreiða margvíslegar firrur um
málefni ESB fyrir lesendur sína
um áhrif sambandsaðildar.
Nú vill svo til að sökum aðild-
ar Íslands að Evrópska efnahags-
svæðinu, sem Sjálfstæðisflokkur-
inn hafði blessunarlega gæfu til
að styðja, er stöðugt í gangi sam-
ræming á þeim sviðum sem EES-
samningurinn spannar. Mikill
fjöldi landsmanna hefur af þeim
sökum lagt stund á Evrópufræði
í menntastofnunum landsins og
fjallað á ýmsan hátt um hin sam-
ræmdu fræði og reglur. Verulegur
hluti af nýrri löggjöf sem árlega er
sett í lögum og reglugerðum hér-
lendis á rætur að rekja til hinna
sameiginlegu Evrópureglna.
Gallinn við þessa skipan er sá
að ríkin í EFTA-hlið EES samn-
ingsins hafa ekki komið að mótun
nýrra reglna. Upprunalega var
gert ráð fyrir að þau hefðu slík
áhrif með þátttöku í tilteknum
nefndum framkvæmdastjórnar
ESB, sem fjölluðu um breytingar
og nýsköpun reglna EES-svæðis-
ins. Síðan hefur vægi þings ESB
í nýrri reglumótun vaxið á kostn-
að framkvæmdastjórnarinnar og
þar með möguleikum EFTA-ríkj-
anna til áhrifa í því sambandi. Við
sitjum því í vissum skilningi „í
kjallaranum“ og tökum við þeim
ákvörðunum sem teknar eru á
„efri hæðunum“.
Menn kunna að gera lítið úr
þeim áhrifum sem Íslendingar
kynnu að öðlast við inngöngu í
ESB. Viðræður mínar við kunn-
ingja úr hópi þingmanna Evrópu-
ráðsins benda hins vegar til þess
gagnstæða. Áhrif þingmanna Evr-
ópuráðsins byggjast hins vegar
ekki á „morfís“ræðutækni með
tilheyrandi höfuðhnykkjum og
innihaldslausu kjaftæði, eins og
nú virðist eiga vaxandi fylgi að
fagna á löggjafarsamkomu þjóð-
arinnar. Áhrifin myndast af vönd-
uðum röksemdum í málflutningi
og hæflileikum þingmanna til að
mynda „blokkir“ um tiltekið mál-
efni á þinginu, oft á tíðum þvert á
þau sjónarmið sem uppi kunna að
vera meðal hinni stærri og öflugri
ríkja bandalagsins.
Þannig hefur t.d. Svíum tekist að
hafa mikil áhrif á mótun umhverf-
islöggjafar ESB og fulltrúi Möltu
er nú í lykilaðstöðu í fjármálastýr-
ingu sambandsins.
Evrópusambandið er banda-
lag friðar og farsældar. Vanda-
mál einstakra ríkja er vanda-
mál þeirra allra eins og reynt
hefur á að undanförnu. Stofn-
ríkin voru upphaflega 6 en eru
nú 27. Sambandið er nú þunga-
viktaraðili hvar sem það kýs að
nýta fjárhagslegan mátt sinn og
viðbragðsstofnanir. Það er ekki
hernaðarbandalag , þótt ýmsar
aðildarþjóðir þess séu jafnframt
aðilar að hernaðarbandalagi.
Sambandið mótar í vaxandi
mæli rödd Evrópu andspænis
alvarlegustu vandamálum heims-
byggðarinnar á okkar tímum.
Vandamál íslensku þjóðarinnar
á þessum sumardögum eru okkur
vel kunn, en viðbrögð margra við
þeim eru oft illskiljanleg. Þannig
er hin margfræga Icesave-deila
vandamál sem að margra mati
er Evrópusambandinu að kenna
fremur en þeim bankaskúrkum
sem hana sköpuðu og eftirlitsað-
ilum sem sváfu á verðinum. Það,
að einstakir aðilar innan Evr-
ópusambandsins skuli hafa viðr-
að sjónarmið andstæð málflutn-
ingi íslenskra stjórnvalda ,virðist
af mörgum talið ómakleg „árás“
Evrópusambandsins á íslensku
þjóðina sem útiloki aðild okkar
að slíku bandalagi.
Sá sem þessar línur ritað hefur
til þessa verið bjartsýnn á fram-
tíð íslenskrar þjóðar, en því miður
verð ég nú að að játa að innstæða
þeirrar bjartsýni fer nú þverr-
andi. Ljóst er að stór hluti þjóð-
arinnar vill nú einangra okkur
frá ímynduðum óvinum meðal
nágranna- og samstarfsþjóða
okkar og auknu ríkjasamstarfi í
álfunni. Aðild að merkilegustu
samstarfsstofnun eftirstríðsár-
anna skal hafnað án þess að að
kannað sé hvaða skilmálar eru
í boði. Áfram skal láta við það
setið að taka við nýjum EES- sam-
starfsreglum án þess að hafa um
þær fjallað innan viðeigandi lög-
gjafarstofnun Evrópusamstarfs-
ins. Ljóst er að smám saman
rekur okkur út úr evrópsku sam-
starfi fyrir eigin tilverknað.
Hinir málglöðu „Morfis“ bullu-
kollar og aðrir andstæðingar Evr-
ópusamstarfsins í Sjálfstæðis-
flokknum, geta óendanlega haldið
áfram að verja hvaða „rugl-mál-
stað“ sem þeim er fenginn. Ég ótt-
ast þær afleiðingar hinnar þröng-
sýnu afstöðu sem hér um ræðir,
að ungir og vel menntaðir Íslend-
ingar muni í vaxandi mæli greiða
atkvæði „með fótunum“ og yfir-
gefa landið til að velja sér búsetu
í ríkjum þar sem opinberri þröng-
sýni og heimsku er ekki hampað á
flokksþingum stórra stjórnmála-
flokka. Flokka, sem vilja láta taka
sig alvarlega.
Samþykkt Sjálfstæðisflokksins
Evrópumál
Björn
Friðfinnsson
félagi í
Evrópusamtökunum
Áhrif þingmanna Evrópuráðsins
byggjast hins vegar ekki á „morfís“
ræðutækni með tilheyrandi höfuð-
hnykkjum og innihaldslausu kjaft-
æði.
Efnahagsmál
Þórólfur
Matthíasson
prófessor í hagfræði
við HÍ
Frá því verðtrygging lána var tekin upp hefur reglulega komið fram hörð gagnrýni á það
fyrirkomulag. Ástæðan er sú að vísitala ákveð-
ur hækkun lánanna og því verður reglulega mikil
hækkun á þeim vegna tíðra „verðbólguskota“. Nú
er eingöngu miðað við vísitölu neysluverðs, þegar
lánin eru uppfærð. Áður var miðað við fleiri vísi-
tölur eins og launavísitölu og byggingarvísitölu.
Rökin fyrir því að hafa vísitölu á lánum eru að
fólk eigi að borga jafnvirði þess sem það fékk að
láni.
Og þá vaknar náttúrlega spurning: „Hvers
virði eru hverjar 1.000 krónur sem ég fæ að láni?
Hvernig á að finna það út?“
Svar kerfisins er vísitala neysluverðs. Ef klós-
ettpappírinn hækkar þá hækkar skuld þín. Ef
bensín hækkar þá hækkar skuld þín. Ef epli
hækka þá hækkar skuld þín o.s.frv. Skiptir þá
engu máli þótt laun séu lækkuð og skattar hækk-
aðir og þótt krónan falli og kaupmenn hækki verð
á vöru jafnvel án tillits til innkaupaverðs. Skuldin
hækkar hægt og örugglega en stundum hratt og þú
borgar meira og meira, meira í dag en í gær.
Niðurstaða þeirra daga sem við nú lifum er
þessi: „Verðtryggðar skuldir þínar hafa hækkað og
hækkað, vegna gengisfalls sem leiðir af sér hærra
vöruverð, vegna hærri virðisaukaskatts og vegna
annarra hækkana. Greiðslugeta þín hefur minnk-
að vegna lækkaðra launa, hærri afborgana, hærri
skatta og svona má lengi telja.“
Já, með þessu fyrirkomulagi hafa lánin hækk-
að reglulega og nú er svo komið að fólk sem tók
jafnvel ekki háa fjárhæð að láni hefur séð skuldir
sínar vaxa um milljónir um leið og greiðslugetan
hefur minnkað, alvarlega.
Segja má að land sem býr við svona fyrirkomu-
lag þurfi í raun og veru enga hagspekinga. Því
þetta ódrepandi kerfi er í raun og veru hagstjórn
á sjálfstýringu – þangað til allt lendir í vandræð-
um og fólki fjölgar á vanskilaskrá og fjárnáms-
beiðnum líka og gjaldþrot blasa við með tilheyr-
andi niðurlægingu og niðurbroti einstaklinga og
fjölskyldna.
Slíkt ástand var reyndar að myndast hér í land-
inu fyrir nokkrum árum en því var bara reddað
með því að dæla auknu fé út í þjóðfélagið af nýlega
einkavæddum bönkum fólkið fékk þá aukin lán og
yfirdrátt og komst þannig í skil. Sumir kalla þetta
að pissa í skóinn sinn til að verma tærnar en nú er
varminn farinn.
Það er ljóst að þetta kerfi getur ekki gengið
svona. Besta sönnun þess er auðvitað sú alvarlega
staða sem margt fólk glímir nú við og hin gríðar-
lega ásókn í annars konar lán sem miðuð voru við
erlendan gjaldeyri. Já, slíkur var óttinn við verð-
trygginguna og reynsluna af henni að fólk veðjaði
grimmt á allt annað en verðtryggðu lánin, það leit
á þau sem ávísun á þrælahlekki.
Margt annað má skrifa um þetta eins og það að
verðtryggingin skuli bera fjármagnstekjuskatt.
Hvernig er hægt að skattleggja verðbætur sem
tekjur, sem ekki eru tekjur að mati verðtrygging-
armanna. Ríkissjóður hlýtur að hala inn milljarða
á milljarða ofan í skatttekjur á þessar verðbætur
og því sjálfsagt erfitt fyrir ríkisfjármálageirann
að fella þær niður.
Mér hefur alltaf fundist fráleitt að hafa þetta
ósanngjarna fyrirkomulag, sem nú hefur enn eina
ferðina komið illilega í bakið á okkur. Nú er kom-
inn tími til að breyta þessu, málinu verður hvorki
reddað með auknum yfirdrætti né boði um ný lán.
Allir sem hafa gagnrýnt þetta kerfi og gefið loforð
eða fyrirheit um breytingar á þessu ættu að fylgja
orðum sínum eftir.
Ávísun á þrælahlekki
Verðtryggð lán
Karl V.
Matthíasson
vímuvarnaprestur
Staðgreiðsluverð kr. 26.250*
Nýja S2120 ryksugan frá Miele er lágvær, létt, kraftmikil og með
stórum poka. Parketbursti að andvirði kr. 9.320 fylgir frítt með.
Suðurlandsbraut 20, Reykjavík | Sími 588 0200 | www.eirvik.is
Sparaðu með Miele
Þú sparar
kr. 15.882
Opið í dag laugardag frá kl. 11:00-15:00
Fullt verð kr. 32.812
*Gildir á meðan birgðir endast.