Fréttablaðið - 01.07.2010, Blaðsíða 28

28 1. júlí 2010 FIMMTUDAGUR
SEND IÐ OKK UR LÍNU
Fréttablaðið og Vísir hvetja lesendur til
að senda línu og leggja orð í belg um
málefni líðandi stundar. Greinar og
bréf skulu vera stutt og gagnorð. Tekið
er á móti efni á netfanginu greinar@
frettabladid.is eða á vefsíðu Vísis, þar
sem finna má nánari leiðbeiningar.
Ritstjórn ákveður hvort efni birtist í
Fréttablaðinu eða Vísi eða í báðum
miðlunum að hluta eða í heild.
Áskilinn er réttur til leiðréttinga og til
að stytta efni.
Með dómi Hæstaréttar um ólög-mæti gengistryggingar lána
hafa augu margra smám saman
opnast fyrir þeim veruleika sem
íslensk fórnarlömb íslenska fjár-
málakerfisins hafa mátt búa við.
Þau hafa ekki einvörðungu þurft að
standa seljanda full skil á verði bif-
reiða sinna, íbúða eða húsa, heldur
einnig átt að greiða fjármálastofn-
unum sem lánuðu þeim, jafnvel jafn
háa eða enn hærri upphæð eða vera
í skuldafjötrum þeirra það sem eftir
lifir ævinnar ella. Ásælni íslenskra
bankamanna í sparifé hollensks og
bresks almennings eru smámunir
miðað við það sem gerðist hér inn-
anlands, nema hvað hér voru það
ekki sparifjáreigendur sem töpuðu,
nema helst þeir sem áttu í sjóðum,
heldur lántakendur. Á sama tíma
og fjármálafyrirtækin veðjuðu á
móti krónunni urðu viðskiptavinir
þeirra að taka lán með gagnstæð-
um formerkjum og þótt fjármála-
fyrirtækin mótmæltu því í þinginu
að gengistrygging lána væri gerð
ólögleg, hófu þau slík útlán á sama
tíma. Enginn starfsmaður lögfræði-
deilda fjármálafyrirtækjanna gerði
opinberlega athugasemd við það á
sínum tíma.
Ekki er hægt að hugsa sér að þjóð-
in hefði getað lifað við það ef dómur
Hæstaréttar hefði fallið í aðra átt.
Svo einstök er sú aðstaða sem fjár-
málafyrirtækin komu lántakendum
í. Sumt af þessum fórnarlömbum
hefur þegar orðið gjaldþrota, misst
bifreiðar sínar og íbúðir eða einbýl-
ishús. Þá er mögulegt að atvinnu-
rekstur hafi hætt vegna ólöglegu
lánanna, bæði lítilla og stórra aðila.
En verst af öllu eru félagsleg áhrif
fjármálaofbeldis, þau bitna jafn-
an á þeim sem minna mega sín svo
sem börnum og konum og staðfesta
margir prestar að sú sé raunin um
þessar mundir. Að því ógleymdu
að heiðvirðir menn hafa misst lífs-
þróttinn og stytt sér aldur vegna
þessara lána.
Svo sérkennilega vill til að fórn-
arlömb fjármálafyrirtækjanna hafa
orðið pólitísk bitbein og í opinberri
umræðu heyrist oft sagt að þau
séu „fjárglæframenn“. Ákveðn-
ir stjórnmálaflokkar, einkum þeir
sem styðja ríkisstjórnina og þá end-
urfjármögnun bankanna sem meðal
annars byggði á ólöglegum lánum til
almennings, hafa reynt að gera þessi
fórnarlömb tortryggileg og sagt
sem svo að græðgi hafi stýrt gerð-
um þeirra. Enginn greindur og var-
kár maður hafi kosið vísitölutryggð
lán heldur hafi einstaklingar átt að
sjá í gegnum blekkingar bankanna.
Því sé eðlilegt að ákveðinn hópur
lánþega borgi kaupverð bifreiða
sinna, íbúða og húsa margfalt. Sem
einhvers konar gjald fyrir græðgi
og dómgreindarleysi. Ofan á þetta
allt bætist að mögulegt er að ef
hagur fórnarlambanna verður rétt-
ur, þá falli það að einhverjum hluta
á ríkissjóð sem ber ábyrgð á bönk-
unum og þar með á okkur hin, hin
hreinu. Þessi sjónarmið dæma sig
að mestu leyti sjálf.
Í þeirri samfélagsgerð sem
við búum í þykir ekki eðlilegt að
aðstaða einstaklinga á lánamark-
aði sé þannig, að þeir geti við kaup
sín á nauðsynjum svo sem bifreið og
húsnæði, farið sér stórfelldlega að
voða og spillt framtíð sinni og sinna
og lífsgæðum um ókominn tíma.
Eru flest ríki okkar heimshluta
með opinberan viðbúnað til varnar
þessu og þannig er það málefni sam-
félagsins alls ef útaf bregður um
hag almennings á lánamarkaði.
Það vekur athygli að enginn ber
ábyrgð í þessu máli. Engum hefur
verið sagt upp. En þeir lögmenn
fjármálastofnananna, sem sjálfir
bæði mótmæltu lögunum um bann
við gengistryggingu á Alþingi og
gengu síðan frá gengistryggðum
lánasamningum fyrir viðskiptavini
sína, hljóta þó að íhuga stöðu sína.
Styðjum fórnarlömbin
Það er spenna í loftinu á kaffi-stofu Hjálparstarfs kirkjunn-
ar. Sjálfboðaliðar koma hver af
öðrum, sumir fá sér kaffi, svona
til að koma sér í gang, aðrir fara
beint inn á lagerinn. Það er mið-
vikudagsmorgun, það þarf að taka
á móti matvörum, raða í hillur,
flokka í mismundandi matarpakka
og undirbúa matarúthlutun sem er
frá tólf til fimm.
Það er góð stemning og miklar
samræður um leið og tekið er til
hendinni. Gjarnan heyrast setn-
ingar eins og: „Hvar eru pokarn-
ir fyrir kartöflurnar? Eru eggin
komin? Ég skal sjá um að raða nið-
ursuðudósunum.“ Fólk þekkist vel
því það hafa myndast hópar sjálf-
boðaliða sem taka að sér ákveð-
in verkefni og koma á sama tíma
í hverri viku. Einn hópur undir-
býr úthlutunina og tveir hópar
skipta með sér úthlutuninni sjálfri.
Margir koma í hverri viku, aðrir
þegar þeir geta. Á mánudögum
og þriðjudögum sinna sjálfboða-
liðar fataflokkun og úthlutun.
Af og til eru átaksverkefni og þá
mæta enn fleiri til starfa til dæmis
þegar fyrirtæki gefa mikið magn
af vörum sem þarf að koma fyrir.
Stuðningur fyrirtækja er ómet-
anlegur, mörg gefa vörur og veita
góða afslætti.
Afgreiðslum innanlandsað-
stoðar Hjálparstarfs kirkjunn-
ar hefur fjölgað gífurlega frá
upphafi kreppunnar. Þegar þrír
fyrstu mánuðir áranna 2008-2010
eru skoðaðir má sjá að afgreiðsl-
ur í ár eru tæplega fimm sinn-
um fleiri en árið 2008. Þær voru
570 þá en voru í ár 2.578. Þessari
aukningu væri ekki hægt að sinna
nema fyrir framlag sjálfboðalið-
anna. 15-20 eru að störfum í hverri
viku, um 60 eru á skrá. Sjálfboða-
liðar eru burðarásar í innanlands-
starfi Hjálparstarfsins. Jákvæðir,
sveigjanlegir, tilbúnir að leggja á
sig mikla vinnu. Þeir gera lítilli
stofnun mögulegt að veita marg-
falt umfangsmeiri þjónustu en hún
í raun ræður við. Allt fyrir fram-
lag sjálfboðaliða, til stuðnings
þeim sem hafa orðið undir.
Til hvers leggja þeir þetta á sig
spyr kannski einhver? Aðstæður
sjálfboðaliðanna er mjög mismun-
andi sumir eru atvinnulausir, aðrir
komnir á eftirlaun, námsmenn eða
í vinnu en allir gætu tekið undir
svar eins sjálfboðaliðans: „Þetta er
svo skemmtilegt og mjög gefandi
að verða að liði.“
Sjálfboða-
liðar eru
burðarásar
Ólögmæt gengislán
Haukur
Arnþórsson
stjórnsýslufræðingur
Sumt af þessum fórnarlömbum hefur
þegar orðið gjaldþrota, misst bifreiðar
sínar og íbúðir eða einbýlishús.
Sjálfboða-
liðar eru
burðarásar í
innanlandsstarfi Hjálpar-
starfsins. Jákvæðir, sveigj-
anlegir, tilbúnir að leggja
á sig mikla vinnu.
Hjálparstarf kirkjunnar
Bjarni
Gíslason
fræðslu- og upplýsinga-
fulltrúi Hjálparstarfs
kirkjunnar