Fréttablaðið - 08.07.2010, Side 23

FIMMTUDAGUR 8. júlí 2010
23
Þótt skýrsla rannsóknar-nefndar Alþingis (RNA) sé
góðra gjalda verð, eru á henni
annmarkar, sem bæta þarf
úr. Skýrslan flettir að sönnu
ofan af fullyrðingum stjórn-
valda um Ísland sem fórnar-
lamb fjármálakreppunnar úti í
heimi. Ekki þurftu Norðurlönd á
neyðaraðstoð Alþjóðagjaldeyris-
sjóðsins (AGS) að halda vegna
kreppunnar. Þvert á móti hafa
þau stutt Ísland með lánveiting-
um í samstarfi við AGS. Hrunið
var heimatilbúið, þótt neistinn,
sem kveikti bálið, bærist að utan.
Skýrsla RNA tekur af tvímæli
um þetta, og það gera einnig
aðrar heimildir. Undan þeirri nið-
urstöðu verður ekki vikizt.
Höfuðályktun skýrslu RNA
hljóðar svo: „Skýringar á falli
Glitnis banka hf., Kaupþings
banka hf. og Landsbanka Íslands
hf. er fyrst og fremst að finna
í örum vexti þeirra og þar með
stærð þeirra þegar þeir féllu
í október 2008.“ (1. bindi, bls.
31). Þetta er eins og að segja,
að kviknað hafi í húsi, af því að
eldur brauzt út. Fullnægjandi
rannsókn á eldsvoða þarf að til-
greina eldsupptökin, enda var
það meginhlutverk nefndarinn-
ar „að draga upp heildarmynd
af aðdraganda að falli bankanna
og leita svara við spurningunni
um hverjar hafi verið orsakir
þess.“ (1. bindi, bls. 23). Skýrsla
RNA fjallar að vísu ítarlega um
einkavæðingu bankanna og rekur
ýmsa galla á framkvæmd hennar.
Skýrslan afhjúpar sinnuleysi,
spillingu og vanrækslu í vald-
stjórninni og lögbrot í bönkunum.
Skýrslan vísar þó hvergi til rita
þekktra fræðimanna um banka-
rán að innanverðu eins og banda-
ríski prófessorinn Willam Black,
sem er manna fróðastur um
málið, hefur bent á. Nefndin hefði
þurft að kafa dýpra og fjalla um
fleira, til dæmis sparisjóðina,
hrun lífeyrissjóða og REI-málið.
Það bíður.
Ónýtt rannsóknarúrræði
Lögin um rannsókn á aðdraganda
og orsökum falls íslensku bank-
anna veita svohljóðandi heimild:
„Ef maður af ásetningi neitar að
gegna skyldu sinni til að veita
nefndinni upplýsingar samkvæmt
ákvæðum þessara laga skal hann
sæta sektum eða fangelsi allt
að 2 árum. Sömu refsingu varð-
ar að gefa nefndinni rangar eða
villandi upplýsingar …“ Þessu
rannsóknarúrræði er oft beitt
erlendis til að veita skýrslugjöf-
um, sem liggja undir grun um
vitneskju um lögbrot, kost á að
segja til brotanna ellegar fremja
meinsæri. Ekki verður séð, að
nefndin hafi beitt þessu úrræði
til að spyrja bankamenn um þrá-
látan orðróm innan lands og utan
um fjárböðun bankanna í þágu
rússneskra glæpasamtaka. Þess
sjást heldur engin merki í skýrslu
RNA, að varaformaður banka-
ráðs, sem hefur setið í miðstjórn
Sjálfstæðisflokksins samfleytt
frá 1977 og situr þar enn, hafi
verið spurður um lögbrotin, sem
Sverrir Hermannsson, fyrrum
bankastjóri Landsbankans, hefur
borið á varaformanninn fyrrver-
andi í fjölmörgum blaðagreinum
mörg undangengin ár – nú síðast
hér í Fréttablaðinu 17. febrúar.
Nefndin kaus raunar ekki heldur
að ræða við Sverri, þótt hann hafi
margsinnis bent meðal annars á
meint lögbrot eins þeirra manna,
sem stýrðu Landsbankanum fram
að hruni. Vettvangslýsing Sverr-
is hefði átt heima í skýrslunni
og hlýtur nú að liggja á borðum
saksóknara ásamt öðrum málum,
sem varða stjórnendur og eigend-
ur bankanna.
Margt bendir til, að meint
lögbrot fyrrum varaformanns
bankaráðs Landsbankans, hvort
heldur þau snúast um ólöglega
meðferð trúnaðarupplýsinga um
fjárhag einstakra viðskiptavina
eða óeðlileg viðskipti í tengslum
við einkavæðingu bankanna svo
sem Sverrir Hermannsson hefur
marglýst á prenti, hafi ekki verið
einsdæmi í ríkisbönkunum fram
að einkavæðingu. Um þetta má
hafa ýmsar munnlegar heimild-
ir til marks og einnig skriflegar,
til dæmis dagbækur Matthías-
ar Johannessen, fyrrum ritstjóra
Morgunblaðsins, sem eru
aðgengilegar á vefnum. En svo
lengi sem ekki eru lagðar fram
dómtækar sannanir af því tagi,
sem skýrsla RNA leggur fram
um ýmis mál, munu erindrekar
spillingarinnar og lögbrotanna
halda áfram að þræta.
Fjárböðun í Lettlandi
Fordæmi Lettlands er fróðlegt í
þessu viðfangi. Þar hafa margir
þótzt vita, að innlendir bankar
böðuðu fé fyrir Rússa. Orðróm-
urinn var þrálátur. Bankamenn
og stjórnmálamenn hættu smám
saman að þræta. Fjölmiðlar fjalla
nú opinskátt um málið, og það
hefur einnig AGS gert í skýrslu
um Lettland. Lettar reyna ekki
lengur að villa á sér heimildir. En
þótt fjárböðun fyrir Rússa sé nú
viðurkennd staðreynd í Lettlandi,
er ekki víst, að öll kurl séu komin
til grafar. Rússatengslunum er
lýst sem eðlilegri bankaþjónustu
líkt og þeirri þjónustu, sem sviss-
neskir bankar hafa veitt viðskipta-
vinum sínum. Það er virðingar-
vert, að Lettar skuli gangast við
þessu háttalagi frekar en að hanga
á lyginni líkt og hundar á roði.
Íslendingar þyrftu að taka sér
slíka hreinskilni til fyrirmyndar
og koma á fót sérstakri stofnun til
að kljást við spillingu. Svíar settu
slíka stofnun (Riksenheten mot
korruption) á laggirnar hjá sér
eftir stjórnarskiptin 2006. Það má
kalla hyggilegar forvarnir í svo að
segja óspilltu landi. Við þurfum
vandlegar skýrslur um fyrri tíð og
nútímann auk forvarna.
Þess sjást heldur engin merki í
skýrslu RNA, að varaformaður
bankaráðs, sem hefur setið í mið-
stjórn Sjálfstæðisflokksins samfleytt
frá 1977 og situr þar enn, hafi verið
spurður um lögbrotin, sem Sverrir
Hermannsson, fyrrum bankastjóri
Landsbankans, hefur borið á varafor-
manninn fyrrverandi í fjölmörgum
blaðagreinum mörg undangengin ár
Þorvaldur Gylfason
Prófessor
Í DAG
Annmarkar
skýrslunnar góðu