Fréttablaðið - 08.07.2010, Blaðsíða 24

24 8. júlí 2010 FIMMTUDAGUR
Árið 2008 kom út sameiginleg reglugerð flug- og vakttíma
fyrir flugrekendur í Evrópu og
rann hún undan rifjum Flugör-
yggisstofnunar Evrópu (EASA).
Var það jákvætt skref að hafa
öll flugmálayfirvöld undir sama
hatti hvað þetta varðar, en það
þýddi líka að sumar þjóðir þurftu
nú að gangast undir reglugerð sem
var rúmari og ófullkomnari held-
ur en fyrri reglugerðir í viðkom-
andi landi.
Samgönguráðuneyti tekur af
skarið
Reglugerð um flug- og vinnutíma-
mörk og hvíldartíma flugverja var
innleidd á Íslandi í lok árs 2008, en
í henni er m.a. tekið sérstaklega
fram að skilgreina skuli áhrif bak-
vaktar á flugvakt sem fer í hönd ef
flugmaður er kallaður út í vinnu
af bakvaktinni.
Því miður lét samgönguráðu-
neytið undan þrýstingi frá Sam-
tökum atvinnulífsins og fjarlægði
þessa skilgreiningu, sem hafði að
tillögu Flugmálastjórnar Íslands
verið sett í drögin að reglugerð-
inni til að tryggja viðunandi flug-
öryggi og koma í veg fyrir óhóf-
lega langan vakttíma í kjölfar
bakvaktar.
Flugmálastjórn hafði áhyggjur af
hugsanlegri misnotkun flugrek-
enda á þessu ákvæði í fyrri reglu-
gerðum og áréttaði skilning stofn-
unarinnar á því í sérstöku bréfi til
flugrekenda.
Hugsanlega var ráðuneytið með
þessu að fara meðalveg á milli
þess sem flugmenn og Flugmála-
stjórn Íslands kröfðust annars
vegar og þess sem atvinnurekend-
ur kröfðust hins vegar. Það er hins
vegar ljóst að flugöryggissjónar-
mið voru ekki látin ráða í þetta
skiptið, heldur hagsmunasjónar-
mið flugrekenda.
Hvað þýðir þetta?
Í stuttu máli er mögulegt að flug-
maður hefji 12 klst. bakvakt kl
6 að morgni. Klukkan 17.55 er
hann kallaður út í flug og er nú
samkvæmt reglugerðinni heim-
ilt að fara á 11 klst. vakt og ef svo
óheppilega vill til að vaktin leng-
ist, t.d. út af bilunum og veðri, þá
má lengja vaktina upp í 13 tíma,
sem þýðir að flugmaðurinn er
búinn að vera í vinnu alla nóttina
og er að lenda um það bil klukkan
7 um morguninn, eða 25 klst. eftir
að hann hóf varavakt sína. Rann-
sóknir sýna að það eru 5,5 sinnum
meiri líkur á að flugmaður verði
fyrir slysi ef vakttími er 13 klst.
eða lengri (Goode JH, 2003) og enn
meiri líkur á slysum þegar flog-
ið er að næturlagi (Flight Safety
Foundation, 2000).
Vissulega eiga flugmenn að hvíla
sig og vera í formi á meðan þeir
bíða eftir útkalli, en sýnt hefur
verið fram á að hvíld á slíkri vakt
er takmörkuð og svefn styttri og
verri en undir venjulegum kring-
umstæðum (Torsvall L & Åker-
stedt T, 1988). Að auki er eðlilegt
að yfir daginn hugi menn að fjöl-
skyldu og heimili, því ekki geta
allir legið uppi í rúmi yfir hábjart-
an daginn og sofið.
Þann 28. október 2007 lenti Boe-
ing-þota frá íslenska flugfélaginu
JET-X á Keflavíkurflugvelli og
rann út af flugbrautinni. Þetta
alvarlega flugatvik var rannsak-
að og niðurstöður rannsóknarinn-
ar bentu til þess að ofþreyta flug-
manna hefði verið ein af orsökum
óhappsins.
Vísindalegar rannsóknir styðja rök
Flugmálastjórnar
EASA fékk fyrirtækið Moebus Avi-
ation til að gera sérstaka skýrslu
um vísindaleg og læknisfræði-
leg áhrif takmarkana á flug- og
vakttímum áhafna. Voru fengnir
til verksins 10 sérfræðingar sem
komu frá ýmsum sviðum þekking-
arsamfélagsins og flugiðnaðarins.
Skýrsluhöfundar lögðu sérstaka
áherslu á að hámarksvakttíma ætti
að festa og setja 13 klst. sem algjört
hámark og leyfa engar framleng-
ingar. Ekki var hlustað á það. Enn
fremur lagði starfshópurinn til að
tekið yrði sérstakt tillit til vara-
vaktar á undan flugvakt, eins og
í dæminu hér á undan. Nágranna-
lönd okkar og mörg önnur Evr-
ópuríki hafa tekið mark á þessu
og takmarkað þann vakttíma sem
flugmenn geta unnið eftir vara-
vakt. Íslensk stjórnvöld ákváðu að
gera þetta öðruvísi og sleppa þessu
ákvæði, þrátt fyrir tilmæli Flug-
málastjórnar Íslands um að taka
slíkar takmarkanir upp.
Bráðlega mun Flugmálastjórn
krefja flugrekendur um kerfi til
að fylgjast með áhættu í tengslum
við ofþreytu flugáhafna (Fatique
Risk Management System). Göfug-
um tilgangi slíkra kerfa og gagn-
semi verður fljótlega kastað á glæ
ef stjórnvöld ákveða að fara þá leið
að hlusta ekki á sérfræðiálit sinna
eigin stofnana. Flugmenn eru svo
sannarlega stórir hagsmunaaðil-
ar í þessu máli en ólíkt Samtökum
atvinnulífsins þá leggja þeir lífið að
veði og er því umhugað um að þessi
mál séu í lagi.
Reglugerð um vakttíma kemur út
Fullveldishugsjón Íslendinga er nú – og hefur verið mörg und-
anfarin ár – á fallanda fæti. Það
sem batt þjóðina saman, svo að hún
væri ekki algerlega hugsjónalaus
um sameiginleg markmið tilheyrir
liðinni tíð. Þjóðin sem heild, stjórn-
málaflokkar og hagsmunasamtök,
er klofin í afstöðu sinni til fullveld-
is og sjálfstæðis. Framsóknarmenn
geta horft í eigin barm.
En áhugaleysið um fullveldið
hefur fleira í för með sér. Þá nefni
ég það til sögunnar sem mörgum
þykir síst saknaðarefni, að stjórn-
málaflokkunum hefur tekist að
hegða sér þannig, að fólk hefur
misst á þeim traust, ekki ófyrir-
synju.
Stjórnmálaflokkar voru í upp-
hafi og eiga að vera hugsjóna- og
hagsmunasamtök. Fjarri fer því
að stjórnmálaflokkar eigi að líkj-
ast hver öðrum. Þvert á móti! Þeir
eiga að vera skýrt afmarkaðir hver
frá öðrum. Það sakar ekki, þótt þeir
fjandskapist hver við annan. Fólk
þarf að finna mun á flokkunum. Af
einhverjum ástæðum er svo komið
að almenningur þykist ekki finna
neinn mun á þeim. Það er eins og
markalínurnar séu máðar út. Þetta
hefur ekki orðið til annars en að
fólk missir áhuga á þeirri skipu-
lögðu stjórnmálastarfsemi sem
flokkarnir eiga að sinna og marka
sér pólitíska meginstefnu eftir lífs-
viðhorfum og réttmætum hags-
munum. Flokkar eru ekki að svíkja
þjóðareininguna, þótt þeir bendi á
og sjái fyrir sér að þjóðin er lag-
skipt, stéttskipt (ef menn vilja nota
það orð) og móta stefnu sína eftir
því. Heiðarleiki stjórnmála verður
best tryggður með því að flokkarnir
varist hræsni, það að snobba niður
á við eða upp á við. Þegar flokkur
kallar sig flokk allra stétta, þá er
það hræsni. Þegar blað kallar sig
blað allra landsmanna, þá er það
hræsni.
Vantraust fólks á flokkunum eins
og nú er komið lýsir sér í áhugaleysi
á virkri, skipulagðri stjórnmála-
starfsemi, raunar pólitískum doða,
sem fullheimilt er að kalla hugsana-
leti. En þessi hugsanaleti er samt
ekki meiri en það (sem þó er rang-
hverfa á lýðræðislegri hugsun) að
fólk hellir sér út í eiginhagsmuna-
þjark, sjálfhverfa vorkunnsemi um
einkamál eða einhver svo gjörprí-
vat áhugamál að engan varðar um
slíkt röfl. Íslensk blöð bera þessari
ranghverfu lýðræðislegrar umræðu
glöggt vitni. Þau eru uppfull af
rausi fúllyndra manna sem halda
að það sé upphaf og endir lýðræðis
að hella úr skálum reiði sinnar út af
alls kyns hégóma, þröngsýni, smá-
munasemi og eigingirni.
Ekki tekur betra við á bloggsíðun-
um, þó að þar sé að finna gleðileg-
ar undantekningar. Innan um þær
ótöldu milljónir fáráða sem koma
sér upp bloggsíðum í heiminum, eru
margir úrvalsblaðamenn sem valda
hlutverki sínu og mark er á takandi.
Búsáhaldabyltingin hér á landi
ætlar að verða það eina sem ráð-
villt ríkisstjórn Sjálfstæðisflokks
og Samfylkingar tekur mark á, þó
að okkur friðsemdarmanneskjum
þyki slíkur tjáningarmáti „á mörk-
unum“. En þá kemur á móti að það
var örvinglað fólk sem þarna var að
verki, fólk sem hafði verið blekkt
með gylliboðum siðblindra fésýslu-
manna og höfðu leikið lausum hala
fyrir lokuðum augum stjórnmála-
manna og embættismanna.
Ráðandi öfl í þjóðfélaginu voru
samgróin kröfu kapitalista um
minnkandi ríkisafskipti og inngrip
í umsvif auðvaldsins sérstaklega.
Auðvaldsboðskapurinn hafði treyst
stöðu sína hægt og bítandi, þar til
steininn tók úr. Þessi boðskapur
var fluttur í nafni frelsis, „frjáls-
hyggja“ skyldi það heita. Hinn fjöl-
þætti „liberalismi“ eins og hann
var túlkaður af John Stuart Mill
var orðinn að nútímaafskiptaleys-
isstefnu í þágu auðvaldsins. Hér
var því ekki sungin nein frelsis-
hvöt í venjulegum skilningi. Nafn-
giftin, frjálshyggja, var herbragð í
þágu þeirra sem sóttu fram á pól-
itískum vígvelli auðvaldsöflum til
framdráttar. Forusta Framsóknar-
flokksins sá ekki við þessari þróun,
en horfði upp á það að samvinnu-
hreyfingunni var tvístrað, spari-
sjóðirnir urðu bröskurum að bráð
og landsbyggðinni blæddi.
Þetta kapitalíska þróunarferli
hér á landi er dapurlegur kafli í
samtímasögu landsins. Freistandi
væri að rekja þá sögu stig af stigi
og mér ekki minni freisting en
mörgum öðrum. En í vangaveltum
mínum á þessu stutta minnisblaði
læt ég nægja að benda á að ferlið
er snúið mörgum þáttum, stefnum
og straumum sem að lokum samein-
uðust í einum streng. Trúin á sjálf-
stætt þjóðríki sem stjórnað væri
af hófsemd með tilliti til þess að
Íslendingar eru fámenn þjóð, stend-
ur nú völtum fótum. Vaxandi hljóm-
grunnur er fyrir kenningunni um
að dagar sjálfstæðs þjóðríkis séu úr
sögunni. Hitt á að tryggja öryggi og
efnalega farsæld að afsala fullveld-
inu eða takmarka það og framselja
og gerast aðilar að Evrópusam-
bandinu, sem þegar hefur mótast
sem bandaríki (federal states) sam-
kvæmt skipulagi sínu, þótt tregð-
ast sé við að nefna það réttu nafni.
Mig undrar hversu sjaldgæft það
er að menn ræði aðild að ESB sem
grundvallarbreytingu á stjórnskip-
un landsins og stórfellt skilnings-
leysi á mikilvægi sjálfstæðis eins
og það sé lítils virði, en trúa á og
boða sem vissu það sem ómögulegt
er að sanna, að efnahagslíf þjóðar-
innar eflist og þjóðaröryggið vaxi
með aðild að ESB.
Slíkt er þó einungis byggt á
völvuspám og völtum líkindareikn-
ingi. Um þau efni er þjóðin ofur-
seld áhrifavaldi pólitískra spuna-
meistara og viðskiptaspekúlanta.
Hefur þjóðin ekki fengið nóg af
framreikningskúnstum gagnrýn-
islausra tölfræðinga? – Framhald
birtist síðar.
Fullveldishugsjónin
Þegar Alþingi tók þá lýðræðis-legu meirihluta ákvörðun að
hefja aðildarviðræður við Evrópu-
sambandið 16. júlí í fyrra sá fólk
loksins fyrir endann á þrotlausum
hræðsluáróðri og lýðskrumi um
kosti og galla þess að Ísland gengi
í Evrópusambandið. Nú þegar við
erum komast á beinu brautina og
bíðum þess að aðildarviðræður hefj-
ist hafa nokkrir þingmenn tekið sig
saman og ákveðið að kasta reyks-
prengju í andlitið á þjóðinni með
þingsályktunartillögu um að draga
umsókn Íslands til baka. Hvað
skyldi vaka fyrir fólki sem setur
nafn sitt undir slíka pappíra á þingi
nú þegar Alþingi hefur aldrei notið
minna trausts?
Fjórmenningarnir beita fyrir
sig þeim rökum að „fagnaðarlæti“
hafi vantað á göturnar þegar fram-
kvæmdastjórnin mælti með því að
hafnar yrðu aðildarviðræður við
Ísland. Þau rýna í spákúlu og full-
yrða að sjálfstæði þjóða í ESB muni
minnka og fullveldisafsal aukast
á komandi árum og því sé ljóst að
ef Ísland gerðist aðildarríki myndi
landið ráða litlu sem engu um eigin
fjárlagagerð, efnahagsmál og hvað
þá önnur málefni. Að lokum vitna
ég beint í þingsályktunartillöguna,
„Fyrirsjáanlegt er að aðildarsamn-
ingur verði felldur í þjóðaratkvæða-
greiðslu og mun sú niðurstaða ekki
auka velvilja í garð Íslendinga hjá
aðildarþjóðum Evrópusambands-
ins.“
Enn einu sinni stendur fólk, sem
vill upplýsta umræðu um Evrópu-
mál og skýrar upplýsingar í aðildar-
samningi frammi fyrir því að þurfa
að svara fyrir lýðskrum nokkurra
einstaklinga sem ekki virðast geta
fellt sig við lýðræðislega ákvörðun
Alþingis. Til að byrja með er auð-
velt að benda þeim Unni, Ásmundi,
Gunnari Braga og Birgittu á það
að ef eitthvað myndi skaða orðspor
landsins í því uppbyggingarferli sem
það er þó lagt upp í, væri það að vera
fyrsta landið til að draga umsókn
sína að ESB til baka áður en aðildar-
viðræður hæfust. Fordæmi eru fyrir
því að aðildarumsóknir hafi verið
frystar en aldrei dregnar til baka,
áður en þjóðin fær að taka afstöðu
til aðildarsamningsins þótt umræða
um slíkt hafi t.d. verið til staðar á
Möltu. Þjóðir á borð við Noreg og
Sviss hafa báðar hafnað aðildar-
samningi og hef ég ekki vitneskju
um að þær hafi nokkurn tíma skert
velvilja annarra þjóða í sinn garð.
Það sér allt gagnrýnið fólk að
hugmyndir um að draga umsókn-
ina til baka eru langt frá því að
vera til sóma nú þegar fólk vinn-
ur að því hörðum höndum að skapa
umhverfi og breiðari sátt fyrir upp-
lýsta Evrópuumræðu um allt land
þegar aðildarferlið hefst. Að því
ferli mun koma fjöldi fólks, bæði
með hjálp íslenskra stjórnvalda og
framkvæmdastjórnar ESB. Það
er hin eiginlega upplýsingagjöf
sem fólk um land allt hefur verið
að kalla eftir í mörg ár og þröngir
hagsmunahópar innan t.d. stjórn-
málaflokka (og þingmenn þeirra)
vilja koma í veg fyrir. Ég hvet and-
stæðinga aðildar til að kynna sér
þann stuðning sem framkvæmda-
stjórn Evrópusambandsins veitir
umsóknarlöndum áður en hlaupið
er upp til handa og fóta með upp-
hrópunum sem eru landi og þjóð til
skammar. Slík orðræða getur verið
töff og virkað sterkt á einhverja en
er langt frá því að vera sú umræða
sem við þurfum að ganga í gegnum
núna.
Til stuðnings þessu er vert að
rýna í nýjasta þjóðarpúls Gallup
sem enn einu sinni spyr fólk hvort
það sé fylgjandi blindri aðild (án
samningaviðræðna) að Evrópu-
sambandinu í stað þess að spyrja
hvort fólk sé fylgjandi aðildarum-
sókn landsins. Útkoman, þar sem
60% segjast andvígir blindri aðild
að ESB kemur í raun ekki mikið á
óvart þegar litið er til þess að 55%
svarenda segjast annaðhvort hafa
litla eða enga þekkingu á kostum
og göllum aðildar fyrir Ísland. Vilj-
um við í alvöru draga umsóknina til
baka þegar þekkingin og vitneskjan
er ekki meiri?
Það er von mín og trú að fjölmiðl-
ar geti einnig stigið upp úr mykjunni
og farið að miðla nýjum og ferskum
upplýsingum til landsmanna í stað
þess að bjóða upp á upphrópanir
þröngra hagsmunahópa hvað eftir
annað sem virðast eiga sér þá einu
ósk að veikja samningsstöðu Íslands
út á við. Tökum okkur saman í and-
litinu og gerum þetta í sameiningu
í stað þess að líta á aðildarumsókn
Íslands sem einhvern kappleik. Setj-
um svo niðurstöðuna í þjóðaratkvæði
þar sem einstaklingarnir kjósa út
frá eigin hagsmunum en ekki ein-
hverra annarra.
Haltur leiðir blindan
Flugöryggi
Kári Kárason
formaður
öryggisnefndar FÍA
Stjórnmál
Ingvar Gíslason
fyrrverandi þingmaður
Framsóknarflokksins
Evrópumál
Tryggvi Haraldsson
stjórnmálafræðingur
Hvað skyldi vaka fyrir fólki sem setur
nafn sitt undir slíka pappíra á þingi
nú þegar Alþingi hefur aldrei notið
minna trausts?
Hollur barnamatur fyrir 8 mánaða og eldri
www.barnamatur.is
Ósykrað
Fjölbreytt og gott
veganesti fyrir lífið