Fréttablaðið - 23.07.2010, Blaðsíða 10
23. júlí 2010 FÖSTUDAGUR
13.990
VNR. 94990000
Soda Stream
SODA STREAM tæki, eitt 60 lítra gashylki og 1 lítra plastflaska fylgja.
*Tökum aðeins eitt gamalt Soda Stream tæki
upp í eitt nýtt tæki frá BYKO.
Gamla gashylkið verður að fylgja tækinu þegar því er skilað inn.
Hagkvæmt
fyrir heimilið!
SVALANDI
Í SUMAR!
Tökum gamla So
da Stream tækið
upp í
kaup á nýju tæki
að andvirði kr. 3
.500*
eða skattalækkun því að vextir
hækka sem dregur úr umsvifum
einkaaðila. Því er peningamála-
stefnu yfirleitt frekar beitt til örv-
unar. Við núverandi kringumstæð-
ur er hins vegar ekki hægt að nota
peningastefnu þar sem stýrivext-
ir eru þegar við núllið víðast hvar.
Örvunaraðgerðir munu því ekki
hækka vexti (allavega fyrst um
sinn) og því ekki draga úr umsvif-
um í einkageiranum. Þvert á móti
geta örvunaraðgerðir aukið fjár-
streymi fyrirtækja og þar með
aukið umsvif þeirra. Slíkt geti því
minnkað atvinnuleysi, aukið hag-
vöxt og hjálpað einkageiranum
að komast á fætur svo hann geti
staðið undir efnahagsbatanum af
sjálfsdáðum.
Fjárlagahalli er vandamálið
Margir telja þó síður en svo aug-
ljóst að áframhaldandi örvunarað-
gerðir muni koma til með að skila
sér. Kenneth Rogoff, prófessor
við Harvard-háskóla, hefur til að
mynda skrifað gegn slíkum hug-
myndum. Rogoff segir óráð að líta
framhjá langtímaáhættunni sem
fylgir núverandi skuldasöfnun
vestrænna ríkja. Að lokum muni
skuldabyrðin hægja á vexti því að
óumflýjanlega þarf að draga úr
útgjöldum fyrr eða seinna.
Sú staðreynd að markaðir virð-
ast ekki sérlega hræddir við núver-
andi skuldasöfnun þýði ekki að hún
sé hættulaus. Áhrif skuldasöfnun-
ar á vexti séu ólínuleg sem þýðir að
rólegar aðstæður á mörkuðum geta
súrnað mjög snögglega telji mark-
aðir skyndilega að skuldin sé orðin
of há. Rogoff segir jafnframt að
ábatinn við fjárlagahalla við þess-
ar aðstæður sé ekki nærri eins
öruggur og menn eins og DeLong
vilja meina. Það mikilvægasta sé
að sýna í verki að til sé áætlun um
hvernig losna eigi við skuldabyrð-
ina sem muni auðvelda seðlabönk-
um að hafa þægilega peningamála-
stefnu.
Að lokum segir Rogoff að gild rök
hafi verið fyrir stórum örvunarað-
gerðum á sínum tíma vegna þeirr-
ar raunverulegu hættu að kreppan
mikla væri að fara að endurtaka
sig. Nú sé hins vegar sú hætta liðin
hjá og því sé óþarfi að ana í slíkar
aðgerðir án gaumgæfilegrar athug-
unar. Ef útlitið versni til muna, þá
sé mögulega þörf á frekari aðgerð-
um en þangað til séu örvænting-
arfullar örvunaraðgerðir líklegri
til að valda vandræðum en nokkru
öðru.
Aðrir andstæðingar örvunar-
aðgerða hafa bent á rannsókn-
ir ítalska hagfræðingsins Alberto
Alesina sem benda til þess að nið-
urskurður á ríkisútgjöldum geti
jafnvel örvað hagvöxt með því að
róa skuldabréfamarkaði sem lækk-
ar vexti og ýtir undir fjárfestingu.
Rannsóknir Alesina ná hins vegar
ekki til aðstæðna þar sem vext-
ir eru jafn lágir og nú þannig að
margir efast um að þær eigi endi-
lega við eins og sakir standa.
Hver ber sigur úr býtum?
Ómögulegt er að segja til um
hver niðurstaðan meðal hagfræð-
inga verður þegar rykið sest. Vís-
bendingar eru hins vegar uppi
um að þeir sem krefjast niður-
skurðar ríkisútgjalda hafi frekar
náð eyrum ráðamanna að undan-
förnu. Í Þýskalandi, Bretlandi og
víðar um Evrópu hafa ríkisstjórnir
þegar tilkynnt um sársaukafullan
niðurskurð og í Bandaríkjunum er
almennt talið pólitískt óraunhæft
að koma frekari örvunaraðgerðum
í gegnum þingið. Slíkar hugmynd-
ir hafa vakið upp harðvítuga and-
stöðu meðal repúblikana og stutt er
í þingkosningar. Demókratar vilja
því heldur losna við þann bardaga
sem slíkt gæti haft í för með sér.
Um fátt annað er rætt meðal
álitsgjafa um efnahagsmál
þessa dagana en það hvort
leyfi eigi þeim örvunarað-
gerðum sem gripið var til
í kjölfar heimskreppunnar
haustið 2008 að renna út eða
hvort niðurskurður ríkis-
útgjalda nú tefli efnahags-
batanum í tvísýnu.
Hagfræðingar og aðrir álitsgjafar
um efnahagsmál eiga þessa dag-
ana í hatrammri baráttu um næstu
skref ríkisstjórna heims í bar-
áttunni við kreppuna sem skall á
haustið 2008.
Í raun er verið að takast á um tvö
sjónarmið. Annar hópurinn vísar til
klassískrar kreppuhagfræði sem
kennd er við John Maynard Key-
nes. Hann segir að þær örvunar-
aðgerðir sem gripið var til í kjölfar
þess að kreppan skall á hafi ekki
verið nægilega öflugar sem endur-
speglist best í því að víðast hvar er
atvinnuleysi í kringum 10 prósent-
in sem er langt umfram það sem
eðlilegt getur talist. Þessi hópur
krefst þess því að þær ríkisstjórn-
ir sem enn hafa bolmagn til slíkra
aðgerða, grípi til þeirra með það að
markmiði að koma hjólum heims-
hagkerfisins aftur af stað.
Hinn hópurinn hræðist þá skulda-
bagga sem flest ríki heims hafa
komið sér upp í kjölfar kreppunn-
ar og telur tíma til kominn að taka
til í ríkisfjármálum. Slíkar aðgerð-
ir geti róað skuldabréfamarkaði,
verndað gengi gjaldmiðla og jafn-
vel hvatt atvinnulausa til ákafari
leitar að vinnu.
Klassísk kreppuhagfræði
Einn þeirra hagfræðinga sem hvað
mest hafa látið að sér kveða í þess-
ari umræðu er Brad DeLong, próf-
essor við Berkeley-háskóla. Hann
hefur lýst yfir stuðningi við frek-
ari örvunaraðgerðir og skrifaði
nýlega pistil þar sem hann fór yfir
röksemdir sínar fyrir því.
DeLong segir að við venjulegar
aðstæður hafi örvandi aðgerðir
hins opinbera ýmis neikvæð áhrif í
för með sér en eins og sakir standa
sé ekki um venjulegar aðstæður að
ræða. Bandaríska ríkið (auk flestra
annarra) getur fengið lánaða pen-
inga á óvenjulega hagstæðum kjör-
um þar sem vextir eru í sögulegu
lágmarki. Vegna mikils atvinnu-
leysis er ábatinn við aukin ríkis-
útgjöld eða lægri skatta jafnframt
óvenjulega mikill. Þetta hefur í för
með sér að stefnumörkun sem felur
í sér að fá peninga að láni til þess
að verja í arðbærar framkvæmdir
eða skattalækkanir, sé hagstæð að
öðru óbreyttu.
Undir venjulegum kringumstæð-
um veldur aukning í ríkisútgjöldum
Tekist á um næstu skref í
baráttunni við kreppuna
Í vikunni birti hópur bandarískra hagfræðinga áskorun til þarlendra stjórn-
valda um frekari örvunaraðgerðir. Sextán þekktir hagfræðingar, þeirra á
meðal Nóbelsverðlaunahafinn Joseph Stiglitz og Robert Reich, vinnumála-
ráðherra í ríkisstjórn Bills Clinton, skrifuðu undir áskorunina. Degi síðar
bættust 24 hagfræðingar í hópinn, þar á meðal Nóbelsverðlaunahafarnir
Eric Maskin og Daniel McFadden.
Hagfræðingarnir segja gífurlega sóun fólgna í því að fjórtán milljónir
Bandaríkjamenn séu án vinnu. Það dragi úr velmegun allra og stríði gegn
þeim hugsjónum sem Bandaríkin standi fyrir. Þeir segjast viðurkenna þörf-
ina á niðurskurði ríkisútgjalda til langs tíma en telja mikilvægast núna að sjá
til þess að efnahagslífið starfi af eðlilegum krafti. Það megi gera með því að
auka kaupmátt þeirra atvinnulausu með endurnýjun atvinnuleysisbóta sem
í mörgum tilvikum eru að renna út, lækka skatta eða með því að hið opin-
bera fari í mannaflsfrekar og arðbærar framkvæmdir. Að draga úr fjárlaga-
hallanum án þess að að koma hagkerfinu í lag fyrst séu mistökin sem gerð
voru í kreppunni miklu og verði þau endurtekin muni það valda milljónum
Bandaríkjamanna tilgangslausum erfiðleikum.
Hópur hagfræðinga krefst aðgerða
FRÉTTASKÝRING: Er efnahagsbata heimsins stefnt í hættu?
Magnús Þorlákur
Lúðvíksson
magnusl@frettabladid.is
BLIKUR Á LOFTI Þótt hagvöxtur hafi víðast hvar tekið við sér eftir lægðina eru hagkerfi heimsins síður en svo komin út úr
kreppunni. Nú eru örvunaraðgerðirnar sem gripið var til haustið 2008 að renna út og margir óttast framhaldið. NORDICPHOTOS/AFP