Fréttablaðið - 30.07.2010, Blaðsíða 18

18 30. júlí 2010 FÖSTUDAGUR
Árleg byrði Íslendinga af neyslu áfengis og vímuefna er á bil-
inu 53-83 milljarðar samkvæmt
útreikningum Ara Matthíasson-
ar í meistararitgerð hans í heilsu-
hagfræði við HÍ. Tjónið vegna
þessa vágests samsvarar 3-5% af
allri landsframleiðslu. Í þessari
athyglisverðu ritgerð Ara koma
fram sláandi upplýsingar um
tjón samfélagsins af áfengis- og
vímuefnaneyslu landsmanna. Þar
kemur fram að hvorki fleiri né
færri en 48% af öllum banaslys-
um í umferðinni á árunum 2004-
2008 megi rekja til ölvunar- og
vímuefnaneyslu og 28% annarra
umerðarslysa. Þar kemur einnig
fram að rúmlega helmingur þeirra
sem leituðu sér aðstoðar á bráða-
móttöku LSH árið 2008 um helg-
ar var undir áhrifum áfengis eða
vímuefna.
Þessar tölur eru sannarlega
umhugsunarverðar og þá sérstak-
lega á þessum árstíma þegar mik-
ill fjöldi landsmanna sækir hinar
ýmsu hátíðir víða um land þar
sem áfengi er notað óhóflega. Það
má því velta því fyrir sér hversu
margir verða fórnarlömb áfeng-
is- eða vímuefnaneyslu þegar töl-
fræði verslunarmannahelgarinnar
er skoðuð.
„Ég velti bíl undir áhrifum
áfengis. Vinur minn dó og ég líka
– nema hjartað mitt hætti ekki að
slá.“ Þetta eru orð manns á miðj-
um aldri sem tvítugur tók áhætt-
una og ók bíl undir áhrifum áfeng-
is með vin sinn sér við hlið. Þeir
voru báðir ölvaðir og án bílbelta
og köstuðust út þegar bíllinn valt.
Annar þeirra lést frá konu sinni
og ungu barni en hinn, ökumað-
urinn, slasaðist svo alvarlega að
hann býr við mikla líkamlega fötl-
un. Þessir ungu menn voru náms-
menn í blóma lífsins og voru að
skemmta sér úti á landi, rétt eins
og fjöldi ungmenna mun gera um
næstu helgi. Sá sem lifði slysið af
hefur þurft að berjast við mikla
fötlun og horfast í augu við brostn-
ar vonir. Þá hefur hann þurft að
glíma við sjálfsásökun og sam-
viskubit en hvort tveggja eru oft
afleiðingar þess þegar fólk veld-
ur slysi sem leiðir af sér örkuml
eða dauða annarra. Sumir hafa
orðað það þannig að slíkan dóm
sé aldrei hægt að afplána og sekt-
arkenndin fylgi gerandanum alla
ævi. Þessi ungi maður fyrirgerði
einnig rétti sínum til slysabóta
tryggingarfélagsins þar sem hann
var ölvaður. Það er enn ein stað-
reyndin sem fólk vaknar upp við
eftir að hafa valdið umferðarslysi
undir áhrifum áfengis eða vímu-
efna. Þá er þeir margir sem átta
sig ekki á því að það getur einnig
skert bótarétt farþega sem slasast
í bíl með ölvuðum ökumanni þar
sem viðkomandi farþegi er talinn
taka þátt í áhættunni með því að
setjast upp í bílinn. Það er því afar
mikil áhætta fólgin í því að aka
undir áhrifum áfengis eða vímu-
efna – bæði hvað varðar áhættuna
af því að valda slysi og einnig hina
fjárhagslegu áhættu – því sá ölv-
aði fær senda á sig svokallaða end-
urkröfu sem oft hefur farið afar
illa með fjárhag fólks – sérstak-
lega ungmenna sem hafa ekki of
mikil fjárráð.
Þótt okkur, sem berjumst gegn
unglingadrykkju og ölvunarakstri,
takist seint að koma í veg fyrir
áfengisneyslu um þessa mestu
ferðahelgi landsins, viljum við
engu að síður hvetja fólk til þess
að aka ekki undir áhrifum áfeng-
is og gæta þess að fara ekki of
snemma af stað á bíl daginn eftir
drykkju. Þessi helgi er oft mikil
örlagahelgi í lífi ungs fólks. Minn-
ingarnar eru oftast góðar – en geta
snúist upp í harmleik þegar dóm-
greindin bregst. Best af öllu er þó
víman sem kostar ekki krónu og
allir sem hafa bílpróf í lagi geta
notað undir stýri; víma gleði og
hamingju án áfengis eða vímu-
efna.
Komum heil heim.
„Ég dó líka en hjartað hætti ekki að slá“
Umferðaröryggi
Ragnheiður
Davíðsdóttir
stuðningsmaður IOGT
á Íslandi
Kæri Pawel,Þú ert einn þeirra sem er
ósáttur við nýjar innritunarregl-
ur í framhaldsskóla landsins og
finnur þeim allt til foráttu í grein
sem birtist í Fréttablaðinu 16.
júlí síðastliðinn. Mig langar hins
vegar til að kalla eftir því að
hugsandi fólk eins og þú hætti að
skoða skólamál á Íslandi í gegn-
um hina þröngu linsu innritunar
í framhaldsskóla og geri tilraun
til að horfa yfir sviðið í heild.
Okkur hafa nýlega borist ugg-
vænlegar upplýsingar um að í tut-
tugu og níu Evrópulöndum ljúki
hærra hlutfall ungmenna fram-
haldsskólanámi en á Íslandi. Við
vitum að brottfall er mikið hér
og þegar betur er að gáð legg-
ur fólk oftast árar í bát í upphafi
framhaldsskólagöngu. Ennfrem-
ur sýna rannsóknir að þar er ekki
einungis námsörðugleikum um
að kenna heldur kemur fleira við
sögu. Ekki þarf sérfræðimennt-
un til að koma auga á að eitthvað
er bogið við skólamál hérlendis
og áríðandi að ráða þar bót á, án
þess að láta fordóma byrgja sýn.
Vissulega getur verið sárt fyrir
ungling að komast ekki í þann
skóla sem hann óskar helst en það
hindrar hann ekki á leið sinni til
mennta. Öllum sem ljúka grunn-
skólanámi er nefnilega séð fyrir
skólavist og ég fullyrði að engum
þeirra er vísað í lélegan skóla.
Mun meira áhyggjuefni er sá stóri
hópur ungs fólks sem af einhverj-
um ástæðum missti af lestinni á
sínum tíma, er nú tilbúið að hefja
framhaldsnám en fær ekki tæki-
færi til þess. Í þeim framhalds-
skóla sem ég starfa við urðum
við að hafna, annað árið í röð,
umsóknum hátt í fjögur hundr-
uð manna, átján ára og eldri, sem
óskuðu eftir skólavist. Á sama
tíma taka margir undir það við-
horf að menntun sé lykilþáttur í
að leiða þjóðina út úr kreppunni.
Þetta álít ég mun brýnna umhugs-
unarefni en vonbrigði þeirra sem
komust ekki í þann skóla sem þeir
vildu helst.
Nú sýnist mér af lestri grein-
ar þinnar að þú viljir sannarlega
að allir eigi jafna möguleika á að
komast inn í hvaða skóla sem er
og sért því ekki beinlínis að mæla
fyrir því gamalgróna hlutverki
skólanna að vera félagsleg skil-
vinda sem flokki þjóðfélagsþegn-
ana til framtíðarstarfa. Þú heldur
því hins vegar fram að nýju inn-
ritunarreglurnar hindri „eðlilega
fjölbreytni í skólakerfinu“. Þetta
er alrangt. Eftir að hverfaskipting
var afnumin hefur nemendahóp-
ur margra skóla orðið sífellt eins-
leitari. Það hefur í för með sér að
í þeim skólum kynnast nemendur
einungis „sínum líkum“, þ.e. fólki
með svipaðan bakgrunn og sam-
bærileg framtíðaráform. Þetta
þekkjum við mætavel frá liðn-
um öldum þegar embættismenn
landsins voru allir skólabræður
frá sömu tveimur menntastofn-
unum. Að einhverjir óski þess
að svo megi ennþá vera á 21. öld-
inni vekur hins vegar furðu og ég
hef miklar efasemdir um að það
sé þjóðarbúinu farsælt til fram-
búðar. Ég nefni sem dæmi hvort
það sé sæmandi í lýðræðisríki þar
sem jafnrétti þegnanna er leiðar-
stef að safna nemendum af erlend-
um uppruna saman í tvo eða þrjá
framhaldsskóla sem eru reiðu-
búnir að veita þeim þann stuðn-
ing sem nemendur með íslensku
sem annað mál þarfnast. Hverjar
eru langtímaafleiðingar þess að
stórir hópar útskrifast úr einstök-
um framhaldsskólum án þess að
hafa nokkurn tíma leyst verkefni
við hlið þeirra sem tala íslensku
með erlendum hreim? Eru menn
líklegir til að umgangast hver
aðra sem jafningja í framtíð-
inni? Fjölbreytnin eykst með því
að tæpur helmingur nýnema í
hverjum Reykjavíkurskóla komi
úr nágrenninu en sé ekki ein-
göngu valinn inn samkvæmt
þeim takmörkuðu upplýsingum
sem einkunnir veita. Nauðsyn-
legt er að skólunum sé jafnframt
lögð sú skylda á herðar að þjóna
fjölbreyttari nemendahópi og
koma til móts við margslungnar
þarfir, án þess að slá í neinu af
námskröfum. Eins og fram hefur
komið er bráðnauðsynlegt að leita
leiða til að hjálpa nemendum að
fóta sig í upphafi framhaldsskóla-
göngu svo að draga megi úr óvið-
unandi brottfalli.
Stundum ber ekki á öðru en að
almennt ríki löngu úrelt viðhorf
í menntamálum hér á landi sem
birtast m.a. í hinni yfirborðs-
kenndu umræðu um hvaða skól-
ar séu þess virði að sitja í þeim.
Það er ábyrgðarhluti að taka
undir þann kór án þess að varpa
í leiðinni fram þeirri spurningu
hvernig menntun þjóni ungu fólki
og þar með samfélaginu best.
Sjónarmið fjölmenningar þar
sem ólíkir hæfileikar allra fá að
njóta sín vegur þungt enda gerir
atvinnulífið æ ríkari kröfu um
samskiptahæfni og að fólk geti
unnið með hverjum sem er. Mörg
verkefni bíða okkar sem störfum
í íslenska skólakerfinu en ég er
sannfærð um að breyttar innrit-
unarreglur í framhaldsskóla eru
skref í rétta átt.
Með bestu kveðjum frá gamla
sögukennaranum þínum.
Súsanna Margrét Gestsdóttir.
Innritunarreglur
í framhaldsskóla
Menntamál
Súsanna Margrét
Gestsdóttir
kennariHvers vegna eru ekki betri þröskuldar til fyrirstöðu gegn
fjárfestingum erlendra aðila í auð-
lindum okkar Íslendinga en raun
ber vitni?
Varðandi síðustu fjárfesting-
ar erlends aðila í orkugeiranum,
sem stofnaði einfaldlega „skúffu-
fyrirtæki“ í einu af EES-löndun-
um til að geta fjárfest á Íslandi í
arðvænlegu orkufyrirtæki, en lög
mæla svo fyrir að erlendir aðil-
ar utan EES megi ekki fjárfesta í
auðlindum Íslands eða neinu EES-
landanna nema þeir eigi fyrirtæki
á EES.
Stofnendur skúffufyrirtækisins
hvorki hafa né munu hafa nokk-
urn rekstur í því landi sem skúff-
an er stofnuð í, þetta erlenda fyr-
irtæki greiðir einungis þóknun
til einhverrar lögfræðistofu í við-
komandi skúffulandi til að sjá um
skúffuna fyrir sig. Ég dreg einn-
ig stórlega í efa að eigendur og
stjórnendur hafi komið til skúffu-
landsins sjálfir.
Hefði þá ekki verið gáfulegt um
leið og EES-samningurinn var
gerður á sínum tíma, að setja ein-
faldan þröskuld með t.d. eftirfar-
andi texta:
„Þeir erlendu aðilar sem ætla
að fjárfesta í íslenskum auðlind-
um, þurfa að hafa rekið fyrirtæki
á EES í minnst 5 ár í því landi sem
þeir eru lögaðilar í og þá hafa þeir
einungis heimild til að fjárfesta ¼
í viðkomandi auðlindarfyrirtæki,
svo sem orkuveitum, sjávarútvegs-
fyritækjum og landbúnaði. Ekki er
leyfilegt að kaupa upp fyrirtæki til
að öðlast þennan fárfestingarétt í
auðlindum EES-landanna. Við-
komandi fjárfestir skal hafa rekið
fyrirtækið í eigin nafni framan-
greind 5 ár. Viðkomandi fyrirtæki
þess sem ætlar að fjárfesta í ofan-
greindum auðlindum, skal ekki
vera að neinu leyti í eigu erlendra
aðila.“
Varðandi ofangreint nýlegt
dæmi um fjárfestingu erlends
aðila í orkugeiranum læðist að mér
sá grunur að innan ekki langs tíma
muni Kínverjar eignast þennan
hlut, og hvers vegna? Jú, hagstæð
sala vegna stórhækkaðs gengis á
fyrirtækinu. Það skyldi þó ekki
hafa verið tilgangurinn frá upp-
hafi að braska með eitt af fjöreggj-
um þjóðarinnar?
Hvers vegna eru ekki nú þegar
til staðar þröskuldar sem stöðva
alla bakdyraeignamyndun erlendra
aðila eins og til dæmis síðustu
gjörningarnir í þeim efnum þar
sem kínversk efnafjölskylda kemst
upp með að eignast 43% eignar-
hluta í íslensku sjávarútvegsfyr-
irtæki?
Að lokum:
Er kannski svo komið að EES-
samningurinn, og sá 63% reglu-
gerðarhluti ESB sem þegar er búið
að innleiða í íslenskt þjóðfélag, sé
að koma illilega í bakið á okkur
þar sem báðir þessir aðilar virðast
vera hafnir yfir allt sem íslenskt
er, þannig að við Íslendingar stönd-
um bara berskjaldaðir gagnvart
því að geta varið okkar auðlindir
sem gera okkur það mögulegt að
búa hér frjáls í þessu landi okkar.
Einnig má segja að viss vá sé fyrir
dyrum gagnvart lýðræðinu í land-
inu þegar umræðan er komin á það
stig að menn eru farnir að tala um
nauðsyn þess að breyta íslensku
stjórnarskránni til að samræma
hana EES og ESB.
Auðlindir og fjárfestingar
Auðlindamál
Einar D. G.
Gunnlaugsson
tækniteiknari
Útihátíð um
Verslunarmannahelg
ina
á SPOT Kópavogi
Brekku-söngur
Úti-
grill