Fréttablaðið - 31.07.2010, Blaðsíða 12

12 31. júlí 2010 LAUGARDAGUR
Ó
mar Ragnarsson
tók um síðustu helgi
við tæpum þrett-
án milljónum króna
sem söfnuðust meðal
almennings í átaki
sem hafði það að markmiði að gera
hann skuldlausan. Það tókst og
gott betur. Ómar hefur undanfar-
in misseri unnið að gerð heimild-
armyndar um jarðhitasvæðið við
Leirhnjúk og Gjástykki þar sem
eldsumbrotin sem nefnd hafa verið
Kröflueldar voru á árunum 1975 til
1984. Heimildarmyndin mun bera
nafnið Sköpun jarðar og ferðin til
Mars og gaf Ómar Fréttablaðinu
forskot á sæluna.
Einstakur staður
„Þegar þú gengur upp á Hreindýra-
hól núna þá sérðu umbrotasvæð-
ið frá 1975 til 1984 ósnortið. Eftir
að búið er að virkja þarna eins og
nú stendur til þá er útsýnið ónýtt.
Þess vegna vil ég draga víglínuna
aðeins til vinstri miðað við núver-
andi svæði,“ segir Ómar um svæðið
sem hann ætlar að fjalla um. „Upp-
haflega átti myndin að vera 25 mín-
útur en hún hefur vaxið upp í það
að vera bíómynd í fullri lengd. Það
er ekki hægt að gera þetta öðru-
vísi,“ segir Ómar.
Ómar segir að myndin muni bera
nafnið Sköpun jarðar og ferðin til
Mars og vonast til þess að geta
frumsýnt hana í febrúar á næsta
ári. Svæðið sé það eina í heimin-
um þar sem hægt er að komast
nálægt því að upplifa þessa tvo
hluti. Ómar útskýrir að í Kröflu-
eldum hafi náðst einstæðar mynd-
ir af því þegar meginlandsflek-
ar Ameríku og Evrópu gliðnuðu
í sundur og upp komu jarðeldar í
gjám á flekaskilunum. Um þessar
gjár sé nú hægt að ganga og þá séu
álfurnar á sitt hvora hönd. „Ekki
nóg með það, heldur stendurðu þá á
nýju hrauni, nýju Íslandi og upplif-
ir þannig sköpun Íslands og jarðar-
innar,“ segir Ómar og bætir svo við
að í Gjástykki hafi Alþjóðasamtök
um ferðir til Mars valið sér æfinga-
svæði fyrir Marsfara líkt og Askja
var valin sem svæði fyrir tunglfara
árið 1967.
Mat Íslendinga á verðmætum
einkennilegt
Svandís Svavarsdóttir umhverfis-
ráðherra lýsti því yfir í vor að und-
irbúningur væri hafinn að frið-
un Gjástykkis. Ómar segist ekki
hafa trú á því að svæðið verði
látið í friði. „Svandís er bara einn
ráðherra af tólf. Loforð eru ekki
mikils virði í dag. Skömmu fyrir
kosningarnar 2007 kynntu Jón-
ína Bjartmarz og Jón Sigurðsson,
þáverandi umhverfis- og iðnaðar-
ráðherra, kort yfir staði sem ekki
mátti snerta við nema eftir ítarleg-
ar rannsóknir og sérstaka atkvæða-
greiðslu á Alþingi. Tveimur dögum
fyrir kosningar gaf Jón Sigurðsson
svo út leyfi til Landsvirkjunar um
að fara inn á svæðið við Gjástykki
og Leirhnjúk sem var inni á þessu
korti,“ segir Ómar og er augljós-
lega mikið niðri fyrir. „Það er alltaf
talað fagurlega um að friða hitt og
þetta en það er bara ekki gert. Mat
okkar Íslendinga á verðmætum er
ákaflega mikið öðruvísi en ann-
arra þjóða í krafti reynslu þeirra
á þessu sviði.“
Ómar hefur margt við það að
athuga hvernig staðið er að virkj-
unarframkvæmdum á Íslandi.
„Mér finnst til dæmis undarlegt
hvernig alltaf er talað um þessar
framkvæmdir. Fólk heldur að það
sé verið að stækka Kröfluvirkjun
og þannig er alltaf talað um þær. Í
raun og veru er hins vegar verið að
fara inn á Leirhnjúk. Kröflusvæðið
er teygt eftir hentisemi af virkjun-
araðilum til að afvegaleiða umræð-
una,“ segir Ómar. Hann bætir því
svo við að búið sé að loka svæðinu
með keðju þannig að almenning-
ur geti ekki ferðast um það. Þess
vegna þekki ekki nokkur maður
svæðið og þar með sé greið leið
fyrir virkjunaraðila að gera hvað
sem er þarna.
„Núna á að fara í tilraunaboranir
þarna en það er auðvitað bara byrj-
unin á virkjunarframkvæmdum.
Landsvirkjun hendir ekki 400 millj-
ónum króna í boranir nema til þess
að geta sagt eftir á að búið sé að
eyða 400 milljónum í verkefnið og
því sé ekki hægt að snúa við,“ segir
Ómar. „Sagt var á sínum tíma að
ekki þyrfti að hafa áhyggjur af því
að ímynd svæðisins yrði skemmd
þar sem farið yrði í skáborun. Það
hefur hins vegar ekki staðist heldur
bora þeir alveg við tjörnina hjá Víti
og þarna eru núna fjórar eða fimm
borholur sem síðan á eftir að leggja
leiðslur úr.“
Að síðustu segir Ómar sér þyki
mjög undarlegt hvernig staðið
sé að mati á umhverfisáhrifum í
framkvæmdum á borð við þess-
ar. „Þarna er það metið sem svo
að vegna þess að hraunið sé svo
nýrunnið þá sé það lítils virði. Það
finnst mér mjög skrítið.“
Söfnunin Ómari mikilsverð
Ómari voru afhentar tæpar þrettán
milljónir króna síðasta laugardag
en þar var um að ræða afrakstur
söfnunar sem Friðrik Weisshappel
setti af stað með það að markmiði
að gera Ómar skuldlausan. Ómar
skuldaði fyrir söfnunina um fimm
milljónir og hann segir að mikill
tími og orka hafi farið í að greiða
úr skuldunum. Ómar segir söfnun-
ina skipta hann miklu máli.
„Þetta er sérkennilegt. Ég átti
aldrei von á því að neitt þessu líkt
gæti gerst. Ég hefði aldrei getað
látið mér detta í hug að einhver
sem ég þekki ekki neitt gæti komið
þessu af stað. Þetta var ekki gert
að mér forspurðum heldur var
bara skyndilega farið af stað og
fyrr en varði hafði nóg safnast
til að greiða niður skuldirnar og
gott betur,“ segir Ómar. Spurður
hvernig honum líði við að fá slíka
viðurkenningu á störfum sínum
frá almenningi segir Ómar: „Þetta
er allavega viðurkenning á því að
maður hafi ekki verið að gera tóma
vitleysu öll þessi ár. Þessi söfnun er
mér mjög mikilsverð og ég er þakk-
látur fyrir að geta haldið áfram
með verkefnin.“
Átta heimildarmyndir í gerð
Ómar Ragnarsson segir pening-
ana hafa þá þýðingu fyrir sig að í
stað þess að gríðarleg orka fari í
að sinna skuldunum þá geti hann
nú farið að vinna aftur að fullum
krafti við þær átta heimildarmynd-
ir sem hann hefur í bígerð. „Þess-
ar heimildarmyndir urðu nán-
ast allar þannig til að það átti að
fara að virkja einhvers staðar og
ég þurfti að hafa hraðar hendur,“
segir Ómar.
„Árið 2004 átti að virkja í Torfa-
jökli og þá byrjaði ég á mikilli
vinnu, ferðalögum og peninga-
eyðslu í að gera heimildarmynd
um svæðið áður en það hyrfi. Síðan
var framkvæmdunum frestað en þá
kom Kárahnjúkavirkjun upp. Þá fór
maður að fylgjast með því svæði
því ég vil kynna þjóðina fyrir
svæðinu sem fór undir vatn og leir,“
segir Ómar og bætir við að síðan
hafi hvert málið komið upp á fætur
öðru. „Það stendur enn til að reisa
olíuhreinsistöð á Vestfjörðum. Ekk-
ert annað Evrópuríki hefur áhuga á
að gera slíkt. Svo er það Gjástykki
en þar er þegar búið að valda rösk-
un við Leirhnjúk.”
Búinn að byggja flugvöll fyrir eina
myndina
Það er þó ekki þannig að öll verk-
efni Ómars fjalli um virkjunar-
framkvæmdir. Hefur hann einnig
unnið að heimildarmynd sem velta
á upp þeirri spurningu hvað hefði
gerst ef Þjóðverjar hefðu í seinni
heimsstyrjöldinni fengið veður af
svæði norðan við Brúarjökul sem
var og er fullkomlega nothæft sem
flugvöllur.
„Ég hélt að þessi mynd yrði
kannski auðseljanlegust. Svo kemur
í ljós að hún verður svo dýr að ég
klára hana varla. Ég ætla samt sem
áður að reyna það. Ég er kominn
svo langt með hana að ég get ekki
hætt núna. Ég er meira að segja
búinn að reisa flugvöll fyrir mynd-
ina,“ segir Ómar.
Heimildarmyndin mun bera
nafnið Brúarjökull og innrásirn-
ar í Ísland og Ómar segir að helst
þyrfti nokkur hundruð milljónir til
að klára hana. „Myndin snýst um
flugvallarstæði sem var uppgötv-
að af Agnari Koefoed Hansen og
Bergi Gíslasyni árið 1939. Ég hef
reist þar flugvöll sem hefur fengið
starfsleyfi og er svipaður að stærð
og Reykjavíkurflugvöllur,“ segir
Ómar. „Í myndinni velti ég því
fyrir mér hvað hefði gerst ef Þjóð-
verjar hefðu fengið upplýsingar um
svæðið en mér þykir líklegt að þeir
hefðu nýtt sér þær.“
Kvikmyndabransinn erfiður
Ómar stefnir að því að frumsýna
Sköpun jarðar og ferðina til Mars
í febrúar. Hann segir framhald
hinna myndanna svo ráðast af því
hvernig þessari mynd svo gengur.
„Ef þetta verður eins með þessa
mynd og myndirnar Á meðan land
byggir sem fékk Edduverðlaun og
In memorian sem fékk verðlaun á
alþjóðlegum kvikmyndahátíðum en
sköpuðu aldrei neina peninga þá er
ekki víst hvernig fer fyrir hinum
myndunum. Það lifir enginn á
Edduverðlaunum,“ segir Ómar.
Hann bætir því svo við að hann ýki
kannski þegar hann segir að engir
peningar hafi komið inn. „Það komu
einhverjir peningar seint og síðar
meir sem ollu því að ég gat hafist
handa við myndina um Örkina og
Kárahnjúkavirkjun,“ segir Ómar.
Hann telur að sú mynd ætti
að öllu eðlilegu að kosta 60 til 70
milljónir og segist ekki sjá fram á
að hún verði sýnd fyrr en að honum
látnum. „Ég er svo sem ekki að
flýta mér með hana heldur. Land-
ið er núna farið undir vatn og það
er kannski best að núverandi kyn-
slóð horfi ekki upp á það sem hún
hefur gert.“
Sköpun jarðar og ferðin til Mars
Ómar Ragnarsson vinnur um þessar mundir að gerð heimildarmyndar um jarðhitasvæðið við Leirhnjúk og Gjástykki. Kvik-
myndagerðin hafði steypt Ómari í skuldir en söfnun meðal almennings hefur nú gert hann skuldlausan. Magnús Þorlákur Lúð-
víksson ræddi við Ómar sem er síður en svo aðgerðarlaus þrátt fyrir að verða sjötugur í september.
TILRAUNABORANIR VIÐ VÍTI Mynd sem Ómar tók af tilraunaborunum sem verið er
að gera við Víti við Gjástykki og Leirhnjúk. Ómar óttast að farið verði illa með þetta
merka svæði.
SAUÐÁRFLUGVÖLLUR Ómar Ragnarsson hefur byggt heilan flugvöll fyrir eina af kvik-
myndum sínum. Sauðárflugvöllur er að sögn Ómars þriðji stærsti flugvöllur landsins.
ÓMAR RAGNARSSON Sjónvarpsstjarnan, skemmtikrafturinn, náttúruverndarsinninn
en umfram allt Íslendingurinn Ómar Ragnarsson fékk rausnarlega gjöf frá lands-
mönnum nýverið þegar tæpar þrettán milljónir króna söfnuðust handa honum í
stuttu söfnunarátaki. Ómar vinnur um þessar mundir baki brotnu að átta heimildar-
myndum. FRÉTTABLAÐIÐ/VILHELM
■ Sköpun jarðar og ferðin til Mars Mynd sem ætlað
er að fjalla um mismunandi möguleika á nýtingu
svæðisins sem kennt er við Leirhnjúk og Gjástykki
norður af Kröflu.
■ Örkin Myndin dregur nafn af samnefndum báti sem
Ómar notaði til siglinga á lónum Kárahnjúkavirkjunar
jafjnóðum og þau mynduðust. Í henni mun þjóðin í
fyrsta sinn kynnast að einhverju marki því svæði sem
fór undir vatn og leir og öðrum afleiðingum fram-
kvæmdanna.
■ Brúarjökull og innrásirnar í Ísland Heimildarmynd
með leiknum atriðum sem á, í gegnum söguna af
þýsku jarðvísindakonunni Emmy Todmann, að fjalla
um þá breytingu sem orðið hefði á gengi heimsstyrj-
aldarinnar síðari og heimssögunni ef Þjóðverjar hefðu
vitað af og nýtt sér nothæft lendingarsvæði fyrir
flugvélar fyrir norðan Brúarjökul til að ná landinu af
Bretum haustið 1940.
■ Karlmannatíska í stáli Mynd um langdýrasta tísku-
fyrirbrigði síðustu 80 ára, bílatískuna.
■ One of the Wonders of the World Stutt heimildar-
mynd á ensku og íslensku um orku- og virkjanastefnu
Íslendinga og áhrif hennar á náttúru landsins.
■ Katla og Grímsvötn kallast á Mynd um svæðið á
milli Vatnajökuls og suðurjökla, Mýrdalsjökuls og
Eyjafjallajökuls, og mismunandi möguleika á nýtingu
þess.
■ Olíuhreinsistöðvar – þjóðráð eða óráð? Mynd um
hugmyndir og undirbúning að byggingu olíuhreinsi-
stöðva á Íslandi, einkum þá stöð sem til stendur að
reisa í Hvestudal í Arnarfirði.
■ Reykjavíkurljóð Kynningarmyndband um Reykjavík
sem gert var á árunum 2006-2009 að beiðni borgar-
stjóra Reykjavíkur árið 2006.
Átta heimildarmyndir í burðarliðnum