Fréttablaðið - 24.08.2010, Qupperneq 20

20 24. ágúst 2010 ÞRIÐJUDAGUR
Stjórnvöld í Bretlandi kynntu nýlega áform um róttæk-
ar breytingar á opinberu heil-
brigðisþjónustunni (Nation-
al Health Service - NHS) þar í
landi. Í Bretlandi byggir NHS
á svipuðum grundvallaratrið-
um og íslenska heilbrigðiskerf-
ið um jöfnuð og aðgengi án tillits
til efnahags. Þessum áherslum
á ekki að breyta. Breska kerfið
er hins vegar risavaxið og hefur
verið lamað af skriffinnsku og
löngum boðleiðum frá stjórnend-
um til þeirra sem veita þjónust-
una. Þetta hefur gefist illa og er
árangur á mörgum sviðum lakari
en í meðaltali OECD ríkja.
Nú hyggjast Bretar skera niður
stjórnkerfið og færa ábyrgð, fjár-
magn og vald yfir skipulagi þjón-
ustunnar til lækna og annars
fagfólks heilbrigðisstéttanna. Á
næstu árum á að flytja árlega
einn milljarð sterlingspunda
frá stjórnkerfi yfir í framlínu
heilbrigðisgeirans. Einnig á að
tryggja að sjúklingar hafi frjálst
val um það hvert þeir leita eftir
læknisþjónustu en með því verði
stuðlað að faglegri samkeppni.
Sett verða skýr markmið um auk-
inn árangur í meðferð sjúkdóma
svo sem krabbameins og heila-
blóðfalls svo að dæmi séu tekin.
Nánari upplýsingar má finna
á eftirfarandi vefsíðu: http://
blogs.bnet.co.uk/sterling-perfor-
mance/2010/07/13/nhs-reforms-
can-doctors-manage/
Kjarninn í breytingunum sem
áformuð eru í Bretlandi snýst um
það að fela fagfólki aukna ábyrgð
og áhrifavald. Þessi sjónarmið
eru einnig að ryðja sér til rúms í
vel reknum fyrirtækjum á öðrum
sviðum þjóðlífsins. Læknasam-
tökin hér á landi hafa lengi hald-
ið því fram að bestur árangur
mundi nást í stjórnun heilbrigð-
iskerfisins ef læknar gegni þar
lykilhlutverki. Bretar hafa greini-
lega komist að sömu niðurstöðu.
Það er áhugavert að kynna sér
fyrirhuguð áform Breta og um
leið rifja upp að íslenska heil-
brigðiskerfið er yfirleitt í efstu
sætum hvað árangur snertir svo
sem í krabbameinslækningum,
hjarta- og æðasjúkdómum og
fleiri mikilvægum sviðum lækn-
isfræðinnar. Kostnaður Breta
vegna heilbrigðisþjónustu er mjög
svipaður þeim íslenska. Í Bret-
landi er kostnaðurinn 8,7% af
þjóðarframleiðslu miðað við 9,2%
á Íslandi. Það virðist því mega
draga þá ályktun að við Íslend-
ingar fáum meiri gæði fyrir pen-
ingana í heilbrigðiþjónustu okkar
en Bretar hjá sér.
Hér á Íslandi hafa landsmenn
átt greiðan aðgang að bestu sér-
fræðiþjónustu sem völ er á fyrir
tilstilli samnings milli Læknafé-
lags Reykjavíkur og Sjúkratrygg-
inga Íslands. Enginn slíkur samn-
ingur er til í Bretlandi heldur er
tvöfalt kerfi þar við lýði, annað
fyrir þá efnameiri en hitt fyrir
almenning.
Þá er rétt að benda á að fag-
fólki hafa á undanförnum árum
verið falin æðstu stjórnunar-
störf á Landspítalanum (LSH) og
stjórnkerfi hans einfaldað mjög.
Dæmi um þá einföldun er fækk-
un sviðsstjóra úr 24 í 6 án þess
að um það yrðu nokkrar teljandi
deilur. LSH er nú loksins rekinn
innan fjárheimilda þrátt fyrir
auknar sparnaðarkröfur stjórn-
valda. Á sama tíma hefur LSH að
mörgu leyti sýnt góðan fagleg-
an árangur og tekist að mestu að
útrýma biðlistum. Margt bendir
til þess að æskilegt væri að gera
svipaðar breytingar á stjórnkerfi
heilsugæslunnar og færa ákvarð-
anir um skipulag þjónustunnar til
lækna.
Eins og kunnugt er stendur
íslenskt þjóðfélag frammi fyrir
miklum aðhaldsaðgerðum vegna
halla á ríkissjóði. Hætta er á að
þær aðhaldsaðgerðir bitni á heil-
brigðiskerfinu. Mikilvægt er að
sparnaðaraðgerðir skerði sem
minnst þjónustu við sjúklinga eða
aðgengi þeirra að læknum. Leita
ætti allra leiða við að einfalda
stjórnkerfið með sparnað að leið-
arljósi. Það verður fróðlegt að sjá
hvort læknasamtökin verði höfð
með í ráðum í þessum aðgerðum
hins opinbera.
Róttækar breytingar á breska heilbrigiðiskerfinu
Í byrjun hvers sumars er það tilhlökkun að sjá lúpínuna
blómstra, og fylla allt af þessum
yndislega bláma.Aldrei höfum
við átt svona stórt og fallegt blóm
áður, sem skreytir sönduga veg-
kantana og ógróið land þar sem
hún virðist kunna best við sig.
Merkilegt er að sjá hana elta uppi
ógróna skallabletti og jafnvel
jarðvegslaus grjótklungur. Engan
betri græðara höfum við fengið í
þetta land, sem við erum búin að
misþyrma um aldir. Er það ekki
þess virði að bíða við og sjá hvað
hún gerir í landinu á næstu árum?
Áður en ráðist er gegn henni með
eitri.
Starfsmaður hjá Skógrækt
Hafnarfjarðar sagði mér að þar
sem lúpína hefði verið á svæðinu
fyrir um það bil 50 árum væri hún
horfin og aðrar plöntur komnar í
staðinn. Við hjónin ræktuðum upp
sumarbústaðarland við Rauðhól-
ana, þar var allt upp nagað eins
og á flestum stöðum hér í bæjar-
landinu áður en það var girt. Allir
hljóta að sjá þvílík breyting hefur
orðið á umhverfinu síðan. Við
settum lúpínuplöntur í stærstu
moldar og melasárin. Nú rúmum
40 árum seinna eru sárin gróin en
hún aðeins eftir í vegköntunum
heim að húsinu og er það glæsi-
leg aðkoma. Hún ein getur lifað
í grjóturð þar sem allur jarðveg-
ur er fokinn þar myndar hún smá
saman jarðveg þar sem aðrar
jurtir geta síðan numið land. Hún
er gefandi og græðandi, er þar
að auki lækningajurt, sem hefur
reynst mörgum vel.
Landgræðslustjóri hefur sagt
að við gætum aldrei ræktað upp
auðnirnar einungis með melgresi
það væri allt of dýrt, því það þarf
dýran áburð. Lúpínan aftur á móti
sér um sig sjálf og gefur þar að
auki köfnunarefni í jarðveginn.
Enn er mikið af rofi á um 40%
landsins og mikið fok úr eyði-
mörkunum, ástandið víða dökkt
segir landgræðslustjóri. Auðvit-
að eru staðir á landinu þar sem
lúpínan ætti ekki að vera og þarf
átak til að koma í veg fyrir það.
En gæti sú aðferð að nota lúpínu
við uppgræðsluna samt ekki skil-
að mörgum sinnum meiri árangri
en sú sem hefur verið notuð síð-
astliðin 100 ár, að sá þúsundum
tonna af gras- og melfræi og öðru
eins af áburði á örfoka landið en
halda samt varla í við eyðingar-
öflin? Aðalástæðan fyrir því er
auðvitað óheft beit á aðra miljón
sauðfjár og sjöhundruð þúsund
hrossa sem hreinsa upp nýgræð-
inginn allt sumarið jafn óðum og
hann stingur upp kollinum. Er
eitthvað vit í þessu?
Hvenær losum við okkur úr
þessum aldagömlu álögum og
hættum að rányrkja landið, og
gefum því grið til að gróa sára
sinna? Ég vona bara að menn
fari með gát, með lúpínuna þenn-
an bjargvætt þessa nærri örfoka
lands.
Ég bið að minnsta kosti um grið
fyrir fallegu lúpínuna í borgar-
landinu og trúi varla öðru en
fleiri geri það í sínum bæjarlönd-
um.
Fallega lúpínan
Laugardaginn 21. ágúst sl. birtist grein eftir starfsmann
þjóðkirkju Íslands, Geir Waage,
þar sem hann færir rök fyrir
því að hann og starfssystkini sín
séu stundum undanþegin lögum
er snúa að upplýsingaskyldu um
framda glæpi, meðal annars
kynferðisbrot. Barnaverndarlög
nr. 80/2002 taka skýrt fram um
tilkynningaskyldu m.a. presta
og hún gangi „framar ákvæðum
laga eða siðareglna um þagnar-
skyldu viðkomandi starfsstétta“.
Geir segir hins vegar „enginn
maður [er] yfir lög hafinn [..], svo
fremi að lög geri ekki þá kröfu
til manns að hann breyti gegn
samvisku sinni, allra sízt styðjist
hún við Guðs orð“. Staðhæfing
Geirs táknar því að það sé per-
sónubundið og háð trúarafstöðu
og túlkun þeirra á „orði Guðs“
hvort landslög eigi við þá hverju
sinni eður ei. Samviska og sið-
ferðiskennd manna er jafn ólík
og þeir eru margir. Sömuleiðis
eru fjöldamörg trúarbrögð iðkuð
á Íslandi, og innan þeirra ólíkar
túlkanir á eðli og afstöðu Guðs
til flestra mála. Greinilegt er að
þessa persónubundnu túlkun lag-
anna má vel svo nota til að hylma
yfir kynferðisbrotamenn, sem og
aðra sem brotið hafa gróflega á
öðru fólki, og skilið eftir sár sem
gróa aldrei.
Þetta viðhorf ríkti innan kaþ-
ólsku kirkjunnar og var liður í víð-
feðmri yfirhylmingu ítrekraðra
kynferðisbrota presta hennar á
20. öldinni. Í kjölfarið gat fjöldi
brotamanna haldið áfram iðju
sinni í áratugi án þess að mál
þeirra kæmu fyrir dómstóla þó
þau væru á vitorði starfsbræðra
þeirra. Sýnt þykir að það er á
engan hátt hægt að treysta á sam-
visku og iðrun þeirra sem brjóta
af sér, til þess að þeir viðurkenni
brot sín eða leiti sér hjálpar eins
og Geir vísar til í grein sinni. Ef
sú væri raunin væri rannsóknar-
lögreglan og almennt stór hluti
lögreglunnar og ýmis konar eft-
irlitsstofnana óþarfur. Skýr lög
og starfsreglur hafa verið settar
víða um heim, þar á meðal Íslandi
um hvernig taka skuli á slíkum
málum og á engan hátt eru nein-
ar starfstéttir eða stöður undan-
þegnar þeim. Óljóst er hversu
margir aðrir starfsmenn Þjóð-
kirkjunnar eru sammála skoðun
Geirs, enda þykir hann tilheyra
íhaldssamari armi stofnunarinn-
ar, en þegar þetta er ritað hafði
aðeins einn starfsbróðir hans
mótmælt yfirlýsingum Geirs
opinberlega.
Það að skattgreiðendur á Íslandi
fjármagni stofnun sem hefur inn-
byrðis starfmenn sem sýna lands-
lögum slíka vanvirðingu undir-
strikar hversu mikil tímaskekkja
það er að íslenska ríkið reki trúfé-
lag. Samkvæmt Hagstofu Íslands
er rúmur fimmtungur þjóðarinn-
ar ekki skráður í þjóðkirkjuna
og hlutfallslega fækkar þeim
stöðugt sem það eru. Miðalda-
kenndar skoðanir starfsmanna
þjóðkirkjunnar minna okkur á
hversu miðaldalegt það er að rík-
isstjórn lýðræðisríkis árið 2010
starfræki trúfélag, sérstaklega
þegar 74% landsmanna mældust
hlynnt aðskilnaði ríkis og kirkju í
desember sl. (Gallup 04.12.2009).
Fróðlegt væri að vita hver talan
er nú eftir umræðu síðustu vikna
og mánaða um kynferðisbrot og
viðhorf kirkjunnar til þeirra gegn
um tíðina. Löngu er orðið tíma-
bært að aðskilja þessa gömlu
stofnun ríkinu og leyfa henni að
spreyta sig jafnfætis öðrum trú-
félögum í landinu.
Ríkisstyrktur mið-
aldahugsunaháttur
Í stuttri aðsendri grein í Fréttablaðinu þann 20. ágúst sl. var því haldið fram að Ísland hefði ekki
rétt til að veiða makríl innan íslenskrar lögsögu.
Þetta er alrangt. Það er einmitt vegna þess að að
makríllinn er innan íslenskrar lögsögu að réttur
íslenskra skipa til veiðanna er skýlaus samkvæmt
Hafréttarsáttmála Sameinuðu þjóðanna.
Greinarhöfundur talar um forréttindi þeirra sem
fá að veiða makríl. Hann getur þess hins vegar
hvergi að til þess að ná tökum á veiðum á makríl-
veiðum og -vinnslu hafa útgerðir uppsjávarskipa
lagt hundruð milljóna króna í þróunarkostnað. Þessi
fjárfesting er forsenda þeirrar veiðireynslu, sem
ákvörðun um makrílkvóta Íslands grundvallast
á. Með skynsamlegri stjórnun veiðanna, þar sem
kvóta er nú úthlutað á skip, er talið að makrílafurðir
geti á þessu ári geti skilað þjóðarbúinu um 15 millj-
örðum króna í útflutningstekjur.
Í greininni eru settar fram tölur um laun sjó-
manna skipa á makrílveiðum, sem eru víðs fjarri
raunveruleikanum. Rétt er að halda því til haga
að þetta eru sömu sjómennirnir og misstu drjúg-
an hluta tekna sinna þegar loðnuveiðar brugðust og
sýking herjaði á íslenska síldarstofninn. Þegar rætt
er um laun einstakra stétta þarf að gæta að því að
horfa á heildarmyndina.
Makríllinn er deilistofn og um slíka stofna þarf
að nást heildarsamkomulag á milli þeirra ríkja sem
hafa rétt til veiða úr þeim. Fundur strandríkja um
heildarstjórn makrílveiðanna árið 2011 hefur verið
boðaður í haust. Samkomulag er á ábyrgð allra hlut-
aðeigandi ríkja.
Skýlaus réttur til makrílveiða
Heilbrigðismál
Steinn
Jónsson
læknir og formaður
Læknafélags
Reykjavíkur
Trúmál
Torfi Frans
Ólafsson
listrænn stjórnandi hjá
CCP
Umhverfismál
Herdís
Þorvaldsdóttir
leikkona og fyrrverandi
formaður Lífs og lands
Sjávarútvegsmál
Sigurður
Sverrisson
upplýsinga- og kynningarfulltrúi LÍÚ
Sparidagar Ormsson
í 10 ár LÁGMÚLA 8 · SÍÐUMÚLA 9 · SÍMI 530 2800 · WWW.ORMSSON.ISUmboðsmenn um land allt!
NÝTTU ÞÉR
TILBOÐS-
VERÐ!