Fréttablaðið - 28.08.2010, Blaðsíða 16

16 28. ágúst 2010 LAUGARDAGUR
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
greinar@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
SPOTTIÐ
AF KÖGUNARHÓLI ÞORSTEINS PÁLSSONAR
Sjávarútvegs- og landbún-aðarráðherra tókst í lið-inni viku að láta Evrópu-umræðuna snúast um þær
staðhæfingar Heimssýnar að
umsóknarferlið sé aðlögunarferli.
Í því felst sú hugsun að Ísland
þurfi að innleiða löggjöf Evrópu-
sambandsins áður en þjóðin fær
tækifæri til að greiða atkvæði um
hugsanlegan samning.
Veruleikinn er nokkuð á annan
veg. Það veit ráðherrann jafn vel
og aðrir talsmenn Heimssýnar.
Þetta útspil á hins vegar rætur að
rekja til þeirrar valdabaráttu sem
nú er háð innan VG um völd og ráð-
herrastóla.
Heimssýnararmar Sjálfstæðis-
flokksins og Framsóknarflokks-
ins styðja Jón
Bjarnason og
órólegu deildina
í VG í þeim átök-
um. Með því að
ráðherrann hafði
engin málefni til
að styrkja stöðu
sína í þess-
ari baráttu var
ákveðið að blása
þessa staðhæf-
ingu upp eins og hún væri sönn og
sjá hvort það dygði ekki.
Umsókn felur í sér markmið
um aðild ef samningar takast. Við
stígum þetta skref í þágu eigin
hagsmuna. Ísland hefur þegar
lagað sig að stærstum hluta reglu-
verks Evrópusambandsins vegna
EES-samningsins. Þar eru þó ein-
hver óleyst mál sem þrýst verður
á, til að mynda varðandi tölfræði-
upplýsingar. Það hefði reyndar
gerst óháð aðildarumsókn.
Ugglaust mun koma þar í við-
ræðunum að Ísland þarf að sýna
fram á hvernig það hyggst leysa
mál þar sem breytinga er þörf
eftir að aðildarsamningur verð-
ur samþykktur. Það á hins vegar
ekkert skylt við þær fullyrðingar
sem Heimssýn og sjávarútvegs-
og landbúnaðarráðherrann nota í
innanflokksátökunum.
Það lýsir veikleika fjölmiðlun-
ar í landinu að unnt skuli vera að
rugla þjóðina í ríminu með ómál-
efnalegum sápukúlum af þessu
tagi.
Sápukúlur í valdabaráttu
Hitt þarf að hafa í huga að ríkisstjórnin hefur unnið kappsamlega að því að staðfæra og inn-
leiða regluverk eftir fyrirmynd frá
sumum Evrópusambandslöndum án
þess að nokkur ósk hafi komið fram
um það. Þetta á fyrst og femst við í
sjávarútvegsmálum.
Í tuttugu ár hafa tvö markmið
ráðið stefnunni í sjávarútvegsmál-
um. Annars vegar sjálfbærni veiða
og hins vegar þjóðhagsleg hag-
kvæmni. Í flestum Evrópusam-
bandslöndum hefur þessum tveim-
ur markmiðum verið fórnað fyrir
það markmið að fjölga störfum.
Núverandi ríkisstjórn aðhyllist
sömu sjónarmið í sjávarútvegsmál-
um og ríkir í flestum löndum Evr-
ópusambandsins. Sjávarútvegs- og
landbúnaðarráðherra hefur í nokkr-
um smáum skömmtun verið að koma
þessari stefnu í framkvæmd.
Þessi hugmyndafræði þjónar
vel hagsmunum þeirra sem fá ný
störf og geta hafið útgerð nýrra
skipa. Hún kostar hins vegar eig-
endur auðlindarinnar, skattborgar-
ana, mikla fjármuni. Þeir verða að
standa undir óarðbærum rekstri.
Enginn vill skrifa undir aðildar-
samning ef því fylgir skuldbinding
um að innleiða fiskveiðistjórnun af
því tagi sem birst hefur í aðgerð-
um ríkisstjórnarinnar á þessu sviði
fram til þessa. Sú aðlögun að Evr-
ópuhugmyndafræði í sjávarútvegs-
málum sem sjávarútvegs- og land-
búnaðarráðherra hefur haft forystu
um veikir samningsstöðu Íslands.
Hvernig á að sannfæra Evrópu-
sambandið um réttmætar kröfur
Íslands í sjávarútvegsmálum ef
við erum að innleiða vitleysur með
fyrirmynd í regluverki þess sem við
viljum á hinn bóginn verjast í samn-
ingaviðræðunum? Ástæða er til að
ræða þessa aðlögun. Þversögnin í
henni er raunveruleg og varasöm.
Varasöm aðlögun
Órólega deildin í VG held-ur því fram að forsendur fyrir stuðningi flokksins við umsókn að Evrópu-
sambandinu séu brostnar. Heims-
sýnararmar Sjálfstæðisflokksins
og Framsóknarflokksins styðja óró-
legu deildina í þessum málflutningi
til að styrkja stöðu hennar í valda-
taflinu. Fulltrúar Heimssýnar hafa
flutt þingsályktunartillögu um að
draga aðildarumsóknina til baka.
Sú tilgáta hefur heyrst að ríkis-
stjórnin myndi falla verði tillagan
samþykkt. Eini stjórnarkosturinn
sem þá blasir við er samstjórn óró-
legu deildar VG, Sjálfstæðisflokks,
Framsóknarflokks og Hreyfingar-
innar. Slík stjórn er ugglaust mark-
mið margra með valdabaráttunni
sem fram fer á bak við tjöldin.
Hitt gæti þó eins gerst að ríkis-
stjórnin sæti. Samfylkingin er mál-
efnalega veikari flokkurinn í sam-
starfinu. Fram til þessa hefur hún
ævinlega gefið eftir. Orkunýtingar-
málin eru gott dæmi þar um. Svo er
ekki unnt að útiloka að meirihlut-
inn frá í fyrra haldi. Allt eru þetta
vangaveltur.
Kjarni málsins er sá að ólíðandi
er að vafi ríki um það hvort árs-
gömul ákvörðun Alþingis standi.
Óskiljanlegt er hvers vegna ekki
voru greidd atkvæði fyrir þinglok
um þessa tillögu Heimssýnar.
Mikilvægt er að Alþingi eyði
þessari óvissu með atkvæða-
greiðslu þegar í byrjun september.
Allt annað er óásættanlegt gagn-
vart fólkinu í landinu. Hitt má
líka vera ljóst að óbreytt ástand er
ekki til þess fallið að styrkja stöðu
Íslands út á við; svo ekki sé dýpra
í árinni tekið.
Eyða þarf óvissu um afstöðu Alþingis
ÞORSTEINN
PÁLSSON
Tökum að okkur viðhald
og nýbyggingar
Gerum föst verðtilboð
Tryggjum að verkin
standist tímamörk
Sími: 8637180 Email: finnurogfelagar@gmail.com
S
taða þjóðkirkjunnar er til umræðu eins og eðlilegt má
teljast eftir atburði undanfarinna daga. Kröfur hafa
komið upp um aðskilnað ríkis og kirkju; helmingurinn
af ráðherrum ríkisstjórnarinnar segist honum hlynntur
og stjórnarþingmaður boðar frumvarp um aðskilnað í
haust.
Þjóðkirkjan hefur átt nokkuð undir högg að sækja undanfarinn
hálfan annan áratug. Á þessum tíma hefur hlutfall landsmanna í
þjóðkirkjunni lækkað úr yfir 90 prósentum í undir 80. Um níutíu
prósent landsmanna eru þó áfram í kristnum trúfélögum. Mál
Ólafs Skúlasonar biskups varð á sínum tíma til þess að úrsögnum
úr kirkjunni fjölgaði. Síðar varð óánægja margra með afstöðu
kirkjunnar í málefnum sam-
kynhneigðra til þess að margir
sögðu skilið við kirkjuna.
Á síðustu dögum hefur enn
riðið yfir bylgja úrsagna úr
kirkjunni. Nú hefur hins vegar
orðið sú breyting á, að í stað
þess að láta vandamálin velkjast
langtímum saman í stofnunum
kirkjunnar brást þjóðkirkjan hratt við gagnrýni og óánægju
almennings. Kirkjuráð tók ákvörðun um að sett yrði á fót sann-
leiksnefnd til að rannsaka mál Ólafs biskups og viðbrögð kirkj-
unnar við því á sínum tíma og bað konurnar, sem komið hafa fyrir
kirkjuráð og lýst brotum hans, fyrirgefningar.
Þegar rætt er um aðskilnað ríkis og kirkju er oft á reiki við
hvað menn eiga. Þjóðkirkjan er ekki lengur ríkiskirkja; hún nýtur
mikils sjálfstæðis og tengsl hennar við ríkisvaldið lúta einkum
að ýmsum formsatriðum. Ríkið greiðir laun fastákveðins fjölda
presta og starfsmanna Biskupsstofu og þeir teljast opinberir
starfsmenn. Þetta er gert á grundvelli samnings frá 1997, sem fól
í sér að ríkið eignaðist allar jarðeignir kirkjunnar, sem á sínum
tíma voru um 16% af jarðeignum á landinu. Ætti fullur fjár-
hagslegur aðskilnaður ríkis og kirkju að fara fram, yrði kirkjan
væntanlega að fá bætur fyrir jarðirnar. Innheimtu sóknargjalda
annast ríkið fyrir öll trúfélög, ekki aðeins þjóðkirkjuna.
Í stjórnarskránni er tekið fram að hér sé þjóðkirkja og ríkis-
valdið skuli styðja hana og vernda. Þetta ákvæði hefur ekki leng-
ur neina praktíska þýðingu. Núorðið má fremur líta á það sem
eins konar yfirlýsingu um kristinn siðferðisgrundvöll íslenzka
ríkisins, sem flestir landsmenn hafa sennilega viljað hlúa að.
Á næstunni gefst hins vegar tækifæri til þess, á stjórnlaga-
þingi, að ræða hvort halda eigi þessu ákvæði stjórnarskrárinnar
óbreyttu. Í núverandi stjórnarskrá er reyndar kveðið á um að
verði kirkjuskipan ríkisins breytt, verði að halda um það þjóðar-
atkvæðagreiðslu.
En jafnvel þótt menn afnemi stjórnarskrárákvæðið, verða
íslenzka ríkið og kristindómurinn trauðla aðskilin. Ísland er ríki
með kross í þjóðfánanum og skjaldarmerkinu, sálm fyrir þjóð-
söng og lögbundið frí á hátíðum kirkjunnar. Viljum við breyta
því?
Áður en hægt er að taka afstöðu til spurningarinnar um
aðskilnað ríkis og kirkju, sem nú er komin upp vegna óánægju
með kirkjuna, þarf að svara því hvaða þýðingu nákvæmlega slík-
ur aðskilnaður hefur.
Hvað felst í aðskilnaði ríkis og kirkju?
Staða kirkjunnar
Ólafur Þ.
Stephensen
olafur@frettabladid.is
SKOÐUN