Fréttablaðið - 28.08.2010, Blaðsíða 26

26 28. ágúst 2010 LAUGARDAGUR
Sigurður segist hafa verið byrjaður að
koma undir sig fótunum á nýjan leik í
London, þegar handtökuskipun sérstaks
saksóknara hafi kippt þeim undan
honum. Hann segist ekki vita á þessari
stundu hvort hann verði borgunarmaður
fyrir þeim fjárhæðum, sem slitastjórn
bankans krefst af honum vegna lána
fyrir hlutabréfakaupum.
Nú er slitastjórn bankans búin að
höfða mál á hendur þeim sem fengu
þessi lán, rifta ákvörðun stjórnar
Kaupþings um að fella niður ábyrgð
starfsmanna á lánunum og krefjast
þess að þau verði endurgreidd. Sjálfur
fékkst þú, að því er segir í skýrslunni, 7,8
milljarða að láni fyrir hlutabréfakaup-
um, sem þú hefur nú verið krafinn um
að endurgreiða.
„Áður en þessi ákvörðun stjórnar var
tekin 25. september 2008 nam ábyrgð
starfsmanna aldrei meiru en tíu pró-
sentum af því sem við skulduðum. Ég er
ekki að segja að það sé gott að það sé
verið að krefja mig um mörg hundruð
milljónir, en það er þó skárra að glíma
við 10% af tölunni fremur en tæplega
átta milljarða króna. Varðandi lang-
flesta starfsmenn bankans var ekki um
gjafagjörning að ræða því eign þeirra var
hærri en ábyrgðin sem var felld niður.“
Í þínu tilviki eru þetta þá 780 milljón-
ir. Ertu borgunarmaður fyrir því?
„Það ríkir mikil óvissa um verðmæti
eigna minna og tekjumöguleika. Ég
hef þess vegna einfaldlega ekki svar
við spurningunni en auðvitað er efinn
íþyngjandi.“
Og hvað ætlarðu að gera í því?
„Það sem ég er auðvitað að gera er að
reyna að skapa mér nýja tilveru og það
gekk býsna vel áður en saksóknarinn
ákvað að setja mig á lista alþjóðalögregl-
unnar. Sú ákvörðun hefur reynst mjög
afdrifarík fyrir mig og mína fjölskyldu.“
Fjárfestar forðuðu sér
Hvað hafðirðu þá verið að gera?
„Ég var að skapa mér grundvöll í
London. Ég vil ekki tiltaka nákvæmlega
hvað það var. Ég er ekki að segja að ég
hefði orðið auðugur á einni nóttu, en
það hefði orðið býsna góð byrjun. Ég
var búinn að vinna að því í eitt og hálft
ár að laða fjárfesta til samstarfs við mig
en eðlilega kippa menn að sér höndum
þegar viðmælandi þeirra er allt í einu
eftirlýstur á lista alþjóðalögreglunnar
með raðmorðingjum og eiturlyfjasmygl-
urum.“
En það er sem sagt vafamál að eignir
þínar dugi fyrir þessari 780 milljóna
króna kröfu slitastjórnarinnar?
„Í augnablikinu get ég ekki svarað
þeirri spurningu afdráttarlaust en ég
hef bara enga trú á að þessi krafa verði
viðurkennd – ekki ef meiningin er að
fara að lögum. Þar að auki þarf að
sækja málið gagnvart mér eftir breskum
lögum.“
En ertu með einhverjar tekjur?
„Þær eru minni en þær voru. En
aðalatriðið í þessu máli er að ég, eins
og væntanlega allir aðrir, var að vinna
hörðum höndum að því að koma undir
mig fótunum aftur. Sérstakur saksóknari
brýtur að mínu viti allar reglur og setur
mig á þennan alþjóðlega lista og gerir
alla mína tekjuöflun til framtíðar mun
óvissari en áður var. Ég er engu að
síður sannfærður um að ég mun koma
fótunum undir mig aftur. Það er sem
betur fer til fólk sem trúir því að ég hafi
ekkert brotið af mér og er reiðubúið til
að njóta leiðsagnar minnar og ráðgjafar
á nýjan leik.“
Þú segist vera sannfærður um að þú
munir koma undir þig fótunum aftur.
Sérðu fyrir þér að það verði erlendis
eða muntu eiga afturkvæmt í íslenskt
viðskiptalíf?
„Ég hef ekkert velt því fyrir mér hvar
það verður. Í dag starfa ég í London.
Hvort ég starfa í London áfram eftir tvö
eða þrjú ár, eða í Reykjavík, Kaupmanna-
höfn, Stokkhólmi eða einhvers staðar
annars staðar, það er ómögulegt að
segja til um. Ég mun bara starfa þar sem
möguleikarnir eru bestir eða þar sem
mér tekst að koma undir mig fótunum.“
Nú er andrúmsloftið á Íslandi eins og
þú þekkir í garð þeirra sem voru hátt-
settir í fjármálalífinu. Trúirðu því að það
muni breytast og að þú munir yfir höfuð
eiga afturkvæmt til Íslands?
„Já, ég hef fulla trú á því að það and-
rúmsloft breytist og ég finn þegar að það
er að breytast smám saman. Íslendingar
eru skynsöm þjóð sem mun átta sig á að
það gengur ekki fyrir þjóðfélag, og allra
síst þjóðfélag af þeirri takmörkuðu stærð
sem er hér á Íslandi, að útiloka stóran
hóp af hæfu fólki frá hvers kyns þátttöku
og verðmætasköpun í atvinnulífinu.
Mér finnst það til dæmis sorglegt að
fólkið sem nú situr í skilanefndum, sinnir
ráðgjöf eða er við stjórnvöl bankanna
hefur í fæstum tilvikum reynslu af starf-
semi þeirra vegna þess að þeim sem á
einhvern hátt voru í aðalhlutverkum fyrir
hrun er einfaldlega ýtt til hliðar – og um
leið oft á tíðum út fyrir landsteinana.“
Margir hafa sagt ósatt
Sumir af þeim sem voru áberandi í
íslensku viðskiptalífi fyrir hrun hafa beðið
þjóðina afsökunar á framferði sínu, til
dæmis Bjarni Ármannsson og Björgólfur
Thor Björgólfsson. Jón Ásgeir sagði í
blaðagrein að hann hefði gert mistök og
þætti það leiðinlegt, án þess að biðjast
beint afsökunar. Hvað með þig? Telurðu
að þú skuldir íslenskum almenningi
afsökunarbeiðni fyrir eitthvað sem þú
gerðir eða lést hjá líða að gera?
„Mitt viðhorf er að þeir sem geta beð-
ist afsökunar gagnvart íslensku þjóðinni
séu þeir sem hafa umboð frá þjóðinni,
sem eru kosnir af þjóðinni í embætti. Ég
hafði það umboð ekki. Ég var hins vegar
kosinn af hluthöfum Kaupþings og er þar
af leiðandi fær um að biðjast afsökunar
á mistökum sem bitnuðu á þeim og
starfsfólki bankans. Ég geri mér grein
fyrir því að starfsemi bankans, með þeim
endalokum sem urðu en hefðu ef til vill
ekki þurft að verða, bitnar á þjóðinni allri
og auðvitað þykir mér það leitt.“
Finnst þér þú enga ábyrgð bera á
skellinum sem lífskjör almennings hlutu
í hruninu?
„Ég tel það annarra að biðjast afsök-
unar á því. Það sem ég er að reyna að
segja er að ég ber mína ábyrgð en ekki
gagnvart þjóðinni og ég tel að það sé
þeirra sem til hennar sóttu umboð að
standa henni reikningsskil gjörða sinna.
Í þeim efnum er ég auðvitað að tala um
stjórnmálamenn og embættismenn í
stjórnsýslunni. Öllum er ljóst að sumir
þeirra hafa gert afdrifarík mistök ekki
síður en við sem stóðum við stjórnvöl
bankanna. Ég veit líka að margt af því
sem bankamenn, forsvarsmenn í við-
skiptalífinu, embættismenn og fleiri hafa
sagt opinberlega er ósköp einfaldlega
ekki sannleikanum samkvæmt. Sann-
leikurinn í öllum málum sem tengjast
bankahruninu og eftirleik þess verður að
fá að koma í ljós og ég vona svo sannar-
lega að svo muni verða á næstu árum.“
Til hvers ertu þá að vísa?
„Ég tel ekki rétt að fara nánar út í
það á þessari stundu né heldur að fara
að munnhöggvast við einstaklinga sem
jafnvel freista þess að koma eigin ábyrgð
yfir á aðra. Sjálfur ætla ég ekki að fara
þá leið.“
Eru til skýringar á þessu?
„Já, það eru til skýringar á þessu
öllu saman. Þær eru auðvitað mis-
jafnar frá máli til máls og algjörlega
fráleitt að tengja þessi mál saman.
Þau hafa ekkert með hvert annað
að gera. Það að menn hafi tekið veð
í bréfum í bankanum, jafnframt
öðrum veðum, fæ ég ekki séð að eigi
að verða honum til tjóns. Ef þú lánar
peninga, tekur veð í ýmsum eignum
og til viðbótar veð í hlutabréfaeign
viðkomandi í bankanum þá get-
urðu ekki haldið því fram að bank-
inn sé verr settur en ef hann hefði
sleppt því að taka veð í hlutabréfum
í bankanum sjálfum. Í langflestum
þessara tilvika voru fyrst og fremst
tekin önnur veð og viðbótarveðin í
bréfum í bankanum höfðu þann til-
gang að vera bæði með belti og axla-
bönd í tryggingum bankans fyrir
endurgreiðslu lánanna. Þótt það hafi
orðið almennt verðfall á eignamörk-
uðum og veð bankans hafi rýrnað
verulega, og hugsanlega orðið lægri
en lánveitingin eins og hefur orðið
raunin í mjög mörgum tilvikum, þá
stenst sú skoðun ekki að menn hafi
gert eitthvað óeðlilegt þegar tekin
var ákvörðun um að veita lánið.“
Eitt af því sem saksóknari telur
sig hafa gögn um er að áhættustýr-
ing Kaupþings undir stjórn Stein-
gríms Kárasonar hafi leynt stjórn
bankans upplýsingum um stór-
fellda eign hans í sjálfum sér frá
miðju ári 2007 og fram að falli, hins
vegar hafir þú og fleiri nafngreindir
stjórnendur fengið daglegan tölvu-
póst með ítarlegum upplýsing-
um um kaup deildarinnar sem hét
„eigin viðskipti“ á bréfum í bankan-
um. Þetta telur saksóknari að séu
umboðssvik og markaðsmisnotk-
un. Hvað segirðu um þessar ásak-
anir? Var þetta eitt af því sem var til
umræðu í yfirheyrslunum?
„Stjórn bankans hefur aldrei
verið leynd neinu hvað þetta varð-
ar né nokkuð annað sem henni við-
kom.“
Hvers vegna var hætt að senda
þessar upplýsingar á stjórnina
þarna árið 2007?
„Ég held að það sé bara ekki rétt
að því hafi verið hætt. Framsetningu
upplýsinganna var hins vegar breytt
og það átti sér alveg eðlilegar skýr-
ingar. Nýir reikningsskilastaðlar
voru teknir upp á þessum tíma þar
sem kveðið var á um að meðhöndl-
un eigin bréfa skyldi vera öðruvísi
en meðhöndlun annarra hlutabréfa.
Þetta var þannig að viðskipti með
eigin bréf bankans fóru ekki í gegn-
um rekstrarreikning heldur sérlið
sem féll undir eigið fé.“
En hvaða skýringar voru á þessari
miklu eign eigin viðskipta á bréfum
í bankanum?
„Við höfðum það viðhorf að bank-
inn ætti að stuðla að því að það væri
hægt að kaupa og selja bréf í bank-
anum. Eign bankans í eigin bréfum
sveiflaðist á milli tímabila en var
oftast óveruleg og ekki síst á fyrri
hluta ársins 2007 þegar framsetn-
ingunni var breytt. Það var alltaf
skýrt að við værum ekki verðmynd-
andi í viðskiptum með bréf bank-
ans. Það hefur verið öllum ljóst sem
voru á þessum markaði að Kaupþing
stundaði viðskipti með bréf í sjálfu
sér, eins og allir hinir bankarnir
gerðu jafnframt. Og það er skýr-
ingin. Þetta var meira á Íslandi en
annars staðar, fyrst og fremst vegna
smæðar markaðarins.“
Þið eruð líka sakaðir um umboðs-
svik, skjalafals og að brjóta ýmsar
reglur.
„Ég hafna slíkum ásökunum
algjörlega.“
Hefurðu lagt fyrir saksóknara
einhver gögn sem sýna fram á hið
gagnstæða?
„Nei, og það hlýtur að vera þannig
að ef menn eru ákærðir um eitthvað
þá þurfi að sýna fram á gögn sem
rökstyðja það að brot hafi verið
framið. Þannig hafa réttarreglurn-
ar að minnsta kosti verið hingað til í
því réttarríki sem við búum vonandi
ennþá við. Þess vegna vona ég auð-
vitað að þetta verði allt rannsakað í
kjölinn, ekki bara mál Kaupþings.
Að það verði rannsakað hvernig
hlutabréfaverð þróaðist og hvort
verðþróun á Kaupþingsbréfunum
var eitthvað frábrugðin því sem
gerðist í öðrum bönkum. Ég veit að
slíkt var ekki tilfellið og þess vegna
hef ég enga ástæðu til að óttast nið-
urstöður slíkrar rannsóknar.“
Icesave-klúðrið rannsakað sem
sakamál
„Það slær mig hins vegar mjög und-
arlega að saksóknari skuli, að því er
virðist, einungis snúa rannsókn sinni
að Kaupþingi. Við höfum ekki fengið
neinar skýringar á því. En ef maður
veltir aðeins fyrir sér stöðunni þá
er Kaupþing – sem var – enn í full-
um rekstri á langflestum stöðum
þar sem bankinn starfaði, til dæmis
í Danmörku, Svíþjóð og Lúxemborg.
Endurheimtur í Bretlandi virðast
ætla að verða 90 prósent, miðað við
síðustu tölur sem ég heyrði, sem er
algjörlega fáheyrt hjá banka sem er
settur í þrot. Ef þú tekur eignastýr-
ingu Kaupþings – peningamarkaðs-
sjóðina – þá komu þeir langbest út úr
þessum hremmingum, að minnsta
kosti borið saman við hina íslensku
bankana. Hvaða lífeyrissjóð er verið
að auglýsa sem er með langbestu
ávöxtunina síðustu þrjú, fimm eða
sjö ár? Er það ekki Frjálsi lífeyris-
sjóðurinn sem var í vörslu Kaup-
þings? Þeir sem áttu fé á Edge-inn-
lánsreikningum Kaupþings erlendis
hafa allir fengið það greitt að fullu
að því er ég best veit. Úr þessu má
lesa að tjónið af falli Kaupþings er
langminnst af því tjóni sem hlaust
af íslensku bönkunum. Hvað má þá
verða til þess að sá banki sé sá fyrsti
sem er rannsakaður? Hvað þá ef ein-
hver hætta er á því að hann verði sá
eini af stóru bönkunum sem sérstak-
ur saksóknari tekur til skoðunar.
Þetta hefur enginn útskýrt nema
hvað ég hef heyrt að réttlætingin sé
sú að Kaupþing hafi verið stærsti
bankinn. Það eru engin rök. Auð-
vitað þarf fyrst og fremst að rann-
saka mál þeirra sem valdið hafa
mesta tjóninu. Þess vegna velti ég
því til dæmis fyrir mér af hverju
menn hafa ekki rannsakað það, sem
upplýst hefur verið opinberlega, að
í marsmánuði 2008 eru samskipti
og fundir þar sem þátttakendur eru
meðal annarra Fjármálaeftirlitið
á Íslandi, Seðlabankinn á Íslandi,
fjármálaeftirlitið í Bretlandi, fjár-
málaráðuneytið í Bretlandi, og líka
fulltrúar íslenska fjármálaráðu-
neytisins, íslenska bankamálaráðu-
neytisins og Landsbanka Íslands. Af
þessum fundum er ljóst að menn vita
þá að eignir Landsbankans munu
ekki geta staðið undir innlánssöfn-
un Icesave-reikninganna, og ekkert
er gert í málinu. Ekki bara aðhafast
menn ekkert heldur fær bankinn að
halda áfram að safna inn á Icesa-
ve-reikningana í Bretlandi. Og ekki
aðeins það, heldur fær bankinn að
fara inn með sömu afurð í Holland
og safnar þar einum og hálfum millj-
arði evra. Samanlagt gætu þetta
verið um um það bil 300 milljarð-
ar íslenskra króna í skuldbinding-
ar sem stofnað var til eftir að öllum
var ljóst að bankinn var kominn að
fótum fram. Það er algjörlega ofvax-
ið mínum skilningi að þetta Icesa-
ve-mál skuli ekki hafa verið fyrsta
málið sem var rannsakað.“
Sem sakamál þá?
„Sem sakamál, að sjálfsögðu. En
auðvitað geri ég samt ráð fyrir að
þetta verði rannsakað ásamt mörg-
um öðrum málum sem hafa valdið
íslensku þjóðinni miklu meira tjóni
en Kaupþing hefur nokkurn tíma
valdið. Til dæmis þarf að rannsaka
hvers vegna Seðlabanki Íslands
styrkti ekki gjaldeyrisvaraforða
sinn þegar honum stóð það til boða
og hvaða afleiðingar það eitt og sér
hafði fyrir þjóðarbúið. Það þarf líka
að rannsaka þær aðferðir sem voru
notaðar við þjóðnýtingu Glitnis og
afleiðingar þess feigðarflans. Varð-
staða íslensku eftirlitsstofnananna
er líka sjálfsagt rannsóknarefni út
af fyrir sig og auðvitað þarf að rann-
saka öll þau viðskipti sem íslensku
bankarnir stunduðu. Ég er þess full-
viss að geri menn það þá muni koma
í ljós að þeir viðskiptahættir sem ég
kom að í Kaupþingi eru ekki sak-
næmir.“
Hreiðar fyrst yfirheyrður á síðasta
degi
Þér virðist finnast svo augljóst að
það sé ekkert í þessu máli.
„Já, ég tel ekki að það sé neitt í
þessu máli.“
En á hinum endanum ertu með
saksóknara sem er búinn að byggja
upp heilmikið mál sem hann fær
menn úrskurðaða í gæsluvarðhald
út á. Hvað ber þarna í milli?
„Varðandi gæsluvarðhaldsúr-
skurðina í maí þá fullyrði ég að þær
aðgerðir höfðu ekkert með hags-
muni rannsóknarinnar að gera.“
Heldur hvers?
„Ég get einungis verið með mínar
vangaveltur um það. Embætti sak-
sóknara hafði verið með ýmsar yfir-
lýsingar um að brátt færi að líða að
þessu og hinu, ákærum og svo fram-
vegis. Ég held að það hafi verið kom-
inn töluverður þrýstingur á að eitt-
hvað gerðist. Þá var gripið til þess
ráðs að þjarma hraustlega að okkur
Kaupþingsmönnum og sumir jafnvel
hnepptir í varðhald. Mér er kunnugt
um að fyrrverandi forstjóri bank-
ans, Hreiðar Már Sigurðsson, var
hnepptur í tólf daga einangrun en
ekkert talað við hann fyrr en á síð-
asta degi varðhaldsins. Maður spyr:
Er það eðlilegt? Þá mundu þeir auð-
vitað segja: Við þurftum að tala við
ýmsa aðra. En mér er kunnugt um
það hverja aðra var talað við og
það er ekkert þar sem réttlætir tólf
daga gæsluvarðhald. Ekkert. Þetta
er miklu mikilvægara en menn vilja
ennþá viðurkenna. Nú er mér ljóst að
fyrrverandi bankamenn eru nokk-
urn veginn réttlausir í þessu landi í
dag, en vilja menn virkilega að hægt
sé að hneppa menn í gæsluvarðhald
á jafn veikum grunni og raun ber
vitni eingöngu vegna þess að þeir
eigi það skilið eða annað álíka? Ég
vona að einhvern tíma verði vinnu-
lag sérstaks saksóknara rannsakað
rétt eins og svo margt annað sem
gert hefur verið eftir bankahrun-
ið. Ég er viss um að síðar munum
við sjá að ýmislegt hefði mátt gera
betur síðustu misserin bæði af hálfu
stjórnvalda og stjórnenda fjármála-
fyrirtækjanna í landinu.“
BARA KAUPÞING? „Það slær mig hins vegar mjög undarlega að saksóknari skuli, að
því er virðist, einungis snúa rannsókn sinni að Kaupþingi.“ FRÉTTABLAÐIÐ/VALLI
FRAMHALD AF SÍÐU 24
Það er algjörlega ofvaxið mínum
skilningi að þetta Icesave-mál
skuli ekki hafa verið fyrsta málið
sem var rannsakað.
Annarra að biðjast afsökunar
Þykir leitt hvernig endalok Kaupþings bitnuðu á þjóðinni
Sigurður gagnrýnir að stjórnkerfið á Íslandi hafi ekki stutt Kaupþingsmenn þegar mikið lá við.
Hann nefnir til dæmis þegar Kaupþing vildi koma
sér út úr kaupunum á NIBC-bankanum í Hollandi.
Þá hefði honum þótt æskilegt að fá til dæmis bréf frá
íslenska Fjármálaeftirlitinu, sem myndi í raun banna
bankanum að ljúka kaupunum.
„Ég margræddi þessi mál við Fjármálaeftirlitið og
átti samtöl við ýmsa ráðherra. Aðstæður höfðu breyst
svo mikið að þetta var ekki skynsamlegt lengur og við
gátum ekki bakkað út úr samkomulaginu einhliða. Á endanum tókst
okkur að semja við JC Flowers, en það var ekki af því að við fengum
neitt bréf frá neinum eða tilmæli, hvað þá stuðning frá opinberum aðil-
um. Samt kemur Jóhanna Sigurðardóttir eftir á og segir að okkur hafi
verið bannað að kaupa NIBC. En hún vissi náttúrulega ekki neitt um
það, frekar en margt annað.“
SAKAR JÓHÖNNU UM ÓSANNINDI
FRAMHALD Á SÍÐU 28