Fréttablaðið - 02.09.2010, Blaðsíða 21

FIMMTUDAGUR 2. september 2010 21
Stjórnarskrá Íslands, sem sam-þykkt var með yfirgnæfandi
meiri hluta atkvæða í þjóðarat-
kvæðagreiðslu við lýðveldisstofn-
unina á Þingvöllum 17. júní 1944,
er í öllum meginatriðum samhljóða
stjórnarskrá Danmerkur. Það eru
því ekki endilega annmarkar á
stjórnarskránni, sem knýja á um,
að þjóðin setji sér nú nýja stjórnar-
skrá, enda hefur Danmörku vegn-
að býsna vel. Danir gerðu að vísu
nokkrar breytingar á stjórnarskrá
sinni 1953 einkum vegna hugsan-
legrar inngöngu í Evrópusam-
bandið síðar, en Íslendingar hafa
ekki gert samsvarandi breytingar,
að frátöldum nýjum mannréttinda-
kafla. Þessi munur skiptir þó ekki
miklu máli.
Hrunið 2008 stafaði ekki af
stjórnarskránni, en hún hefði
þurft að girða fyrir ofríki fram-
kvæmdarvaldsins. Stjórnmála-
stéttin hefur sýnt stjórnarskránni
tómlæti og litla virðingu. Stjórn-
arskrárnefndir skipaðar fulltrú-
um allra þingflokka hafa setið að
störfum um langt árabil án þess
að skila nokkrum umtalsverðum
árangri. Þó tók steininn úr, þegar
stjórnmálamenn færðu útvegs-
mönnum fyrst ókeypis aðgang
að sameignarauðlindinni í haf-
inu umhverfis Ísland með upp-
töku kvótakerfisins og tóku síðan,
þegar allt var um garð gengið, að
tala um nauðsyn þess að færa sam-
eign þjóðarinnar á auðlindum inn
í stjórnarskrána. Tímasetningin
segir sitt.
Mannréttindabrot
Mannréttindanefnd Sameinuðu
þjóðanna birti 2007 bindandi álit
þess efnis, að fiskveiðistjórnar-
lögin brjóti gegn mannréttindum
samkvæmt alþjóðasáttmálum, sem
Ísland hefur fullgilt, og þá einnig
gegn samhljóða ákvæðum í stjórn-
arskránni, svo sem Hæstiréttur
hafði áður úrskurðað. Stjórnvöld
sýna því þó engan áhuga enn að
nema mannréttindabrotaþáttinn
burt úr löggjöfinni. Fyrsta meiri-
hlutastjórn vinstri flokkanna frá
upphafi skipar sér í sveit með
gömlu helmingaskiptaflokkun-
um, enda má telja víst, að flokk-
arnir hafa allir og tengdir aðilar
tekið við fúlgum fjár frá útvegs-
fyrirtækjum líkt og frá bönkum
og öðrum útrásarfyrirtækjum,
svo sem Ríkisendurskoðun lýsti
í skýrslu sinni um málið í árslok
2009.
Ríkisstjórnin hefur sent Mann-
réttindanefnd SÞ langt nef með
því að gera að sínu svari fráleitt
svarbréf fyrri ríkisstjórnar til
nefndarinnar. Ríkisstjórnin virð-
ist nú í þokkabót búast til að falla
frá afdráttarlausu ákvæði í eigin
málsefnasamningi um fyrningu
aflaheimilda. Þess verður nú að
krefjast af fullum þunga, að fjár-
stuðningur útvegsfyrirtækja við
stjórnmálaflokkana aftur í tím-
ann verði dreginn fram í dags-
ljósið. Það liggur fyrir, að flokk-
arnir gengu fyrir fjárveitingum
frá bönkunum og skyldum fyrir-
tækjum, svo sem Ríkisendurskoð-
un hefur upplýst og ég lýsti hér í
blaðinu 14. janúar síðast liðinn. Við
eigum enn eftir að fá sams konar
greinargerð um fjárhagstengsl
útvegsfyrirtækja og stjórnmála-
flokka. Það þolir ekki lengri bið.
Hreint borð
Þörfin fyrir nýja stjórnarskrá
helgast af nauðsyn þess að byrja
upp á nýtt, frá grunni, með hreint
borð. Stjórnmálastéttin kallaði
hrunið yfir landið ásamt meðreið-
arsveinum sínum í bönkum og
útrásarfyrirtækjum eins og rann-
sóknarnefnd Alþingis lýsir glöggt
í skýrslu sinni. Undan þeirri stað-
reynd verður ekki vikizt. Þjóðin
á nú þann kost vænstan að byrja
upp á nýtt með því að setja sér
nýja stjórnarskrá og nota þá tæki-
færið til ýmissa gagngerra breyt-
inga og til að senda umheiminum
skýr skilaboð um nýtt upphaf og
nýja siði. Aðrar þjóðir hafa sett sér
nýjar stjórnarskrár við mikilvæg
vatnaskil í sögu sinni. Þjóðverjar
settu sér nýja stjórnarskrá eftir
heimsstyrjöldina síðari. Suður-
Afríkumenn settu sér nýja stjórn-
arskrá við valdatöku svarta meiri
hlutans eftir hrun aðskilnaðar-
stjórnarinnar 1994. Þessar tvær
stjórnarskrár geta reynzt góðar
fyrirmyndir handa Íslending-
um. Mannréttindakaflar beggja
skjala eru prýðilegir og í takti við
tímann.
Gagnger breyting á stjórnar-
skránni nú býður upp á gagnger
umskipti í stjórnskipaninni. Tæki-
færið til þess þarf nú að nýta með
því að búa vel um valdmörk og mót-
vægi framkvæmdarvalds, löggjaf-
arvalds og dómsvalds og kannski
einnig eftirlitsvalds að taívanskri
fyrirmynd líkt og Reynir Axelsson
dósent lýsti á málþingi um stjórn-
arskrármál í Skálholti 28. ágúst
síðast liðinn. Ýmsar aðrar breyt-
ingar þyrfti einnig að gera. Þing-
mönnum þarf að fækka úr 63 í til
dæmis 49, 35 eða jafnvel 21. For-
seti Íslands þarf að hafa heimild
til að vísa til þjóðaratkvæðis bæði
lagafrumvörpum, sem þingið sam-
þykkir líkt og fjölmiðlafrumvarp-
ið 2004 og IceSave-frumvarpið
2009, og frumvörpum, sem þing-
ið hafnar, en þó ekki frumvörpum
um skatta og skuldir. Með því móti
væri girt frekar fyrir getu Alþing-
is til að ganga gegn vilja fólksins í
landinu. Ræða þarf í þaula gaml-
ar og gildar hugmyndir um að
gera landsstjórnina óháða stjórn-
málaflokkunum og löggjafarvald-
ið og framkvæmdarvaldið óháðara
hvort öðru með því að auka völd
forseta Íslands og fela honum jafn-
vel að tilnefna ríkisstjórn líkt og
Gylfi Þ. Gíslason og Ólafur Jóhann-
esson lýstu eftir í Helgafelli 1946.
Þorvaldur Gylfason
prófessor
Í DAG
SEND IÐ OKK UR LÍNU
Fréttablaðið og Vísir hvetja lesendur til
að senda línu og leggja orð í belg um
málefni líðandi stundar. Greinar og
bréf skulu vera stutt og gagnorð. Tekið
er á móti efni á netfanginu greinar@
frettabladid.is eða á vefsíðu Vísis, þar
sem finna má nánari leiðbeiningar.
Ritstjórn ákveður hvort efni birtist í
Fréttablaðinu eða Vísi eða í báðum
miðlunum að hluta eða í heild.
Áskilinn er réttur til leiðréttinga og til
að stytta efni.
Um nýja stjórnarskrá AF NETINUSkortur á dirfsku
Nú virðast flokkarnir ætla að
ráðast í breytingar á ríkisstjórninni
sem beðið hefur verið eftir,
Og það er talað um að Gylfi og
Ragna hverfi á braut. Utanflokka-
ráðherrarnir.
Það er auðvelt að reka þau – þau
hafa ekkert bakland í flokkunum,
enga stöðu.
En það virðist vera erfitt að hrófla
við flokksmönnum. Þegar þeir eru
á annað borð komnir í ráðherra-
stóla er nánast ómögulegt að slíta
þá frá þeim.
Allt ber þetta vott um skort á
dirfsku. Og það er kjarkleysi sem
að mörgu leyti einkennir þessa
stjórn. Hún þorir ekki að víkja frá
gömlum normum.
Og svo er hún ákvarðanafælin
– henni finnst til dæmis miklu
auðveldara að kalla eftir flötum
niðurskurði út um allt kerfið en að
ráðast í alvöru kerfisbreytingar.
Þar mætti hún kannski taka nýju
stjórnina í Bretlandi aðeins til
fyrirmyndar.
silfuregils.eyjan.is
Egill Helgason
Þess verður nú að krefjast af fullum
þunga, að fjárstuðningur útvegsfyrir-
tækja við stjórnmálaflokkana aftur í
tímann verði dreginn fram í dagsljósið
Á ráðstefnunni verða umhver smál og utningur
raforku á hárri spennu til umfjöllunar en
athyglinni verður sérstaklega beint að útliti
utningsmannvirkja og sjónrænum áhrifum
þeirra.
Ráðstefnan er haldin af Landsneti í samstar
við önnur utningsfyrirtæki raforku á
Norðurlöndunum, þ.e. Statnett, Svenska
Kraftnät, Energinet og Fingrid.
Markmið ráðstefnunnar er að kalla saman
sérfræðinga, ley sveitendur og hagsmunaaðila
sem að þessum málum koma á Norðurlöndunum
og víðar til að skiptast á upplýsingum og
þekkingu og ræða þau viðfangsefni sem efst eru
á baugi í þessum mála okki í dag.