Fréttablaðið - 08.09.2010, Blaðsíða 12

12 8. september 2010 MIÐVIKUDAGUR
FRÁ DEGI TIL DAGS
greinar@frettabladid.is
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
HELGAREFNI: Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is MENNING: Bergsteinn Sigurðsson bergsteinn@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
HALLDÓR
SKOÐUN
Steinunn
Stefánsdóttir
steinunn@frettabladid.is
Læs kona getur breytt lífi sínu til hins betra á áhrifamikinn hátt.
Þegar áratugur er liðinn af 21. öldinni
eru konur enn 2/3 þeirra 759 milljóna full-
orðinna í heiminum sem eru ólæsir. Þetta
er óþolandi staða sem undirstrikar mesta
ranglæti okkar tíma: ójafnt aðgengi að
menntun. Það er ekkert, hvorki menningar-
legt, efnahagslegt né félagslegt, sem rétt-
lætir að stúlkum og konum sé meinað að
njóta menntunar. Þetta er grundvallarréttur
og algjör forsenda þess að ná alþjóðlegum
þróunarmarkmiðum.
Ólæsi heldur konum niðri og er megin-
orsök þess að illa gengur að draga úr sárri
fátækt í tæknivæddum heimi þar sem lest-
ur, skrift og reikningur eru nauðsynleg til
að geta notið réttinda og tækifæra.
Vegna þessa beinir Alþjóðadagur læsis
nú sviðsljósi að læsi kvenna. Að verða læs
gefur konum sjálfstraust og vald yfir lífi
sínu og framtíð. Það styrkir konur í að öðl-
ast þekkingu til að taka upplýstar ákvarðan-
ir og deila valdi heima fyrir og í samfélag-
inu. Yfirlýsingar frá konum sem nýlega hafa
orðið læsar bera vitni um að þessi færni
getur bætt líf þeirra. Sem fyrstu konu sem
er kosin aðalframkvæmdastjóri UNESCO er
mér mjög umhugað um að efla rétt stúlkna
og kvenna, ekki síst með menntun. Jafnrétti
kynjanna er eitt meginmarkmið okkar en
engin varanleg þróun verður án þess.
Fjárfesting í læsi kvenna gefur góðan
ávöxt: bætir lífsviðurværi, leiðir til betri
heilsu barns og móður og styður aðgengi
stúlkna að menntun. Í stuttu máli hefur
þetta jákvæð áhrif á alla þróun.
Að þessu sinni er markmið Alþjóðadags
læsis að vekja athygli á bráðri þörf á
aðgerðum til að auka læsi stúlkna og
kvenna. Læsisverðlaun UNESCO vekja
athygli á hugkvæmum og hvetjandi verkefn-
um sem hafa afgerandi áhrif á einstaklinga
og samfélög þeirra. Á síðasta áratug hefur
jafnrétti til náms aukist í mörgum löndum.
Sama gildir um læsi en of hægt gengur. Það
þarf að taka betur á. Ég hvet allar ríkis-
stjórnir, alþjóðastofnanir, félagasamtök og
einkaaðila til að auka stuðning sinn við læsi.
Ég er sannfærð um að jarðvegurinn er til
staðar til að setja læsi kvenna á oddinn. Á
liðnum mánuðum hefur okkur miðað í átt að
auknu jafnrétti með stofnun UN Women.
Læsi ljáir konum rödd – innan fjölskyld-
unnar, í stjórnmálum og á alþjóðavettvangi.
Það er fyrsta skrefið í átt að persónulegu
frelsi og meiri hagsæld. Þegar konur verða
læsar nýtur allt samfélagið þess.
Sviðsljósi beint að læsi kvenna
Læsi
Irina Bukova
Ávarp aðal-
framkvæmda-
stjóra Unesco
á Alþjóðadegi
læsis
MAGAVÆNAR JÁRNTÖFLUR
FÆST Í APÓTEKUM
Samgöngubætur ársins
Þær eru sannarlega alls konar sam-
göngubæturnar sem menn ráðast í á
Íslandi. Landeyjahöfn átti að gjörbylta
samgöngum við Vestmannaeyjar til
hins betra og breyta nokkurra klukku-
tíma siglingu með Herjólfi úr þrekraun
í skottúr fyrir heimamenn sem
ferðamenn. Allt gekk glim-
randi vel í fyrstu, þúsundir
sigldu milli lands og Eyja
meðan rjómablíðunnar
naut við í ágústmánuði
en svo fór að hreyfa vind.
Þá varð að hætta sigling-
um. Um leið spurðist að
framburður úr jökulánum
sem bjuggu til Landeyjarnar sé á góðri
leið með að breyta Landeyjahöfn í
Landeyjatorg. Og svo er farið að skorta
nauðsynjavörur í Eyjum af því að skipið
kemst hvorki lönd né strönd og flugvél-
arnar sem fljúga milli lands og Eyja
eru orðnar svo litlar að þær anna ekki
vöruflutningum að gagni.
Eru ekki allir sáttir?
Undanfarna áratugi hafa
ófáar nefndirnar glímt
við það að ná sátt um
fiskveiðistjórnunar-
kerfið í landinu.
Enn ein nefndin
er að ljúka
störfum þessa dagana. Hana setti
núverandi ríkisstjórn á laggirnar undir
forystu Guðbjarts Hannessonar. Nefnd
Guðbjarts ætlar að leggja til samninga-
leið sem útgerðin sættir sig þokkalega
við. Fyrstu viðbrögð benda til þess að
ekki verði þjóðarsátt um niðurstöður
þessarar nefndar frekar en hinna fyrri.
Strax í gær var fréttum af niðurstöð-
unni tekið með háværum kröfum
um að málinu yrði tafarlaust skotið
til þjóðaratkvæðagreiðslu. Þegar
sjávarútvegsmálin eru annars vegar
á það við að því meira sem
breytist því meir situr allt
við það sama.
peturg@frettabladid.isM
örgum foreldrum þykir matur grunnskólabarna ein-
hæfur og ekki nægilega hollur. Ljóst er að staðan er
þröng því meðan verð á matvælum hækkar þá eru
verðskrár í skólamötuneytum óbreyttar. Sýnt er því
að útsjónarsemi þarf til að viðhalda gæðum þess
matar sem börnunum er boðinn.
Skólamatur er tiltölulega nýr af nálinni í íslensku samfélagi. Ekki
eru nema hálfur annar áratugur síðan að heitur matur var óþekkt-
ur með öllu í grunnskólum en nú þykir það sjálfsögð þjónusta að
skólabörn eigi þess kost að fá mat í skólanum. Erfitt efnahagsástand
hefur síður en svo dregið úr kröfunni um næringarríkan mat í skól-
um enda þörfin á staðgóðum mat
enn brýnni í slíku árferði.
Vitað er að mataræði og neyslu-
venjur allar hafa veruleg áhrif á
heilsu. Þegar barni er gefið að
borða er þannig ekki bara verið
að seðja hungur og næra það
fyrir daginn heldur er líka verið
að leggja inn til framtíðar, ala
upp neytanda. Sá matur sem börnum er boðinn hefur áhrif á það
hvernig matarsmekkur þeirra þróast og þar af leiðandi hvernig mat
þau munu velja sér þegar þau hljóta sjálf til þess umboð. Þannig
geta matarvenjur í æsku haft verulega áhrif á heilsu, ekki bara á
barnsaldrinum heldur um alla framtíð.
Sigurveig Káradóttir, sem hefur ásamt Sigurrós Pálsdóttur og
Margréti Gylfadóttur gert skoðun á mötuneytum grunnskóla á höf-
uðborgarsvæðinu síðustu misseri, telur að víða sé pottur brotinn
í matarmálum grunnskólabarna. Í úttekt þeirra kemur fram að
unnar matvörur, svo sem bjúgu, naggar og pakkasúpa, eru víða
uppistaðan í þeim mat sem börnum er boðinn.
Þetta er óásættanlegt með öllu. Slíkur matur er iðulega rýr að
næringu, auk þess sem hann inniheldur gjarnan ótæpilegt magn
af salti og öðrum aukefnum sem jafnvel eru beinlínis skaðleg. Svo-
leiðis mat á ekki að bjóða börnum í uppeldisstofnunum.
Undir þetta taka margir matráðar í skólum. Meðal annars Guð-
finna Guðmundsdóttir matráður í Engidalsskóla í Hafnarfirði. Að
hennar mati á hollur og vandaður matur að vera partur af skóla-
starfi og hún bendir á að börnin þurfi að læra að borða slíkan
mat.
Guðfinna og Sigurveig eru sammála um að ekki muni líða á löngu
þar til matarmál grunnskólabarna verði tekin til gagngerrar skoð-
unar. Undir það sjónarmið er hér tekið. Niðurstaðan verður vonandi
sú að sem flestum börnum muni standa til boða hollur og góður
matur sem framreiddur er á einfaldan en lystugan hátt. Slíkur
matur þarf nefnilega ekki að vera dýrari en sá forunni matur sem
nú er boðinn svo víða.
Þótt ekki megi gleyma því að foreldrar bera höfuðábyrgð á því
að ala upp og næra börn sín þá er það svo að matmálstími í skóla og
leikskóla er hluti þess uppeldisstarfs sem þar fer fram. Þess verð-
ur að sjá stað bæði hvað varðar þann mat sem neytt er og einnig í
umgjörðinni sem börnunum er boðin við að matast.
Einhæfur matur og ekki nægilega næringarríkur.
Einfalt og hollt
fyrir börnin