Fréttablaðið - 13.09.2010, Blaðsíða 12

12 13. september 2010 MÁNUDAGUR
FRÁ DEGI TIL DAGS
greinar@frettabladid.is
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
HELGAREFNI: Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is MENNING: Bergsteinn Sigurðsson bergsteinn@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871 Þingmanna-
nefndin
Helga Vala
Helgadóttir
laganemi
HALLDÓR
SPORTSMAN BIG BOSS® 800 EFI
NÝ SENDING
KOMIN
VINNUÞJARKUR
Komdu við hjá okkur að
Kletthálsi 15 og kynntu þér
sexhjólin frá POLARIS
Þingmannanefnd Alþingis kolféll á próf-inu. Nefndin er þríklofin. Klofningurinn
fer algjörlega í einu og öllu eftir flokkspólit-
ískum línum. Vinstri græn, Framsókn og
Hreyfing vilja draga fjóra fyrrum ráðherra
fyrir Landsdóminn. Báðir þingmenn Sam-
fylkingar vilja undanskilja fyrrum banka-
málaráðherrann, Björgvin G. Sigurðsson og
þriðji klofningurinn, sem inniheldur báða
fulltrúa Sjálfstæðisflokksins í nefndinni,
komst sameiginlega að þeirri niðurstöðu að
engan fyrrum ráðherra skuli sækja til saka.
Það er einstaklega ótrúverðugt hvern-
ig nefndarliðar skiptast í lið eftir því hvort
þeirra flokkur sat í ríkisstjórn við fall
bankanna. Nefndin talar einum rómi þegar
kemur að gagnrýni á stjórnsýsluna og eftir-
litsstofnanir. Þegar nefndin þarf hins vegar
að taka á þeim málum sem snerta flokk-
ana sjálfa splundrast samstaðan og flokks-
pólitíkin ræður öllu. Hefði skoðun fram-
sóknarþingmanna í nefndinni verið önnur ef
hægt væri að ákæra þá ráðherra Framsókn-
arflokksins sem báru ábyrgð á einkavæð-
ingu bankanna? Hefði skoðun sjálfstæð-
isþingkvenna verið önnur ef um væri að
ræða ákærur á ráðherra núverandi ríkis-
stjórnar? Fram hefur komið að ekki náðist
samstaða í nefndinni um hvort rannsaka
þyrfti einkavæðingu bankanna sérstaklega
og þar voru það einmitt þingmenn þess-
ara tveggja einkavæðingarflokka sem voru
því andsnúnir. Með þessum flokkspólitíska
klofningi þingmannanefndarinnar kemur
manni fyrir sjónir Alþingi sem hefur ekkert
breyst. Hagsmunir flokkanna og sérhags-
munir ráða þar enn ríkjum rétt eins og var
fyrir hrun.
Þingmannanefnd Alþingis tók undir þann
áfellisdóm yfir stjórnsýslunni og eftirlits-
stofnunum sem lesa má í rannsóknarskýrslu
Alþingis. Var nefndin sammála um að ýmis-
legt hefði farið úrskeiðis í aðdraganda
bankahrunsins. En Alþingi er ein þessara
eftirlitsstofnana sem hafa brugðist stórkost-
lega og bregst enn. Þingmenn virðast ekki
hafa ráðið við þetta verkefni. Með flokks-
gleraugun á nefinu verður niðurstaðan
eins og hún hefur nú birst okkur og traust
almennings á störfum Alþingis minnkar í
samræmi við getuleysi þingmannanna.
Það æpir á mann að sú aðferð, að þing-
menn taki ákvarðanir um ákærur á hendur
ráðherrum, er kolröng. Margir gagnrýndu
þetta fyrirfram en svona eru lögin. Þeim
þarf augljóslega að breyta, en gert er gert,
niðurstaða nefndarinnar liggur fyrir. Nú
þarf Alþingi að ákveða framhaldið. Hvort
það verða þingmenn flokkanna eða þing-
menn þjóðarinnar sem greiða atkvæði um
þingsályktunartillögurnar á eftir að koma
í ljós.
Þingmannanefndin féll á prófinu
Hjón í Landsdómi?
Nú kann svo að fara að Alþingi kalli
saman Landsdóm til að rétta yfir
fyrrverandi ráðherrum. Grípa þarf til
sérstakra ráðstafana eigi ekki svo að
fara að hjón verði meðal dómendanna
fimmtán því það mundi stangast á
við hæfisreglur laga um Landsdóminn
sem banna að þar sitji hjón og náin
skyldmenni.
Einn fimm hæstaréttardómara
í Landsdómi er nú Markús
Sigurbjörnsson. Prófessor
í stjórnskipunarrétti við
Háskóla Íslands á einnig að
sitja í dóminum. Þar koma
til greina þau Björg Thoraren-
sen, eiginkona Markúsar
Sigurbjörnssonar,
og Eiríkur Tómasson. Ekki virðist ljóst
hvort þeirra eigi sætið.
Kynjahlutfallið?
Beri Björgu sætið yrðu sjö konur en
átta karlar í Landsdómi. Víki Björg fyrir
Eiríki yrði kynjahlutfallið sex á móti
níu. Víki hins vegar Markús tæki sæti
hans Ólafur Börkur Þorvaldsson. Hann
er næstur inn samkvæmt starfsaldurs-
röð hæstaréttardómara. Á eftir
honum kemur Jón Steinar
Gunnlaugsson. Að þeim
frátöldum eru utan Lands-
dóms úr hópi hæstarétt-
ardómara Páll Hreinsson,
sem var formaður rannsókn-
arnefndar Alþingis, og
kemur varla
til greina af þeim sökum og svo Viðar
Már Matthíasson, sem var skipaður
í réttinn fyrir fáum dögum. Viðar var
einmitt formaður svokallaðrar yfirtöku-
nefndar, sem var margoft gagnrýnd
fyrir aðgerðarleysi í aðdraganda
hrunsins.
Úr þingflokki í Landsdóm?
Spurningar hljóta að vakna um hæfi
fleiri dómenda í Landsdómi. Það á
til dæmis við um Dögg Pálsdóttur
hæstaréttarlögmann, sem var
varaþingmaður Sjálfstæðisflokksins
og sat á Alþingi í forsætisráðherra-
tíð Geirs H. Haarde haustið 2007,
vorið 2008 og síðast í aðdraganda
þingkosninganna 2009.
peturg@frettabladid.is
S
kýrsla þingmannanefndarinnar sem fjallaði um skýrslu
rannsóknarnefndar Alþingis er um margt merkilegt plagg.
Í upphafi hennar er að finna vitnisburð um að stjórnmála-
menn á Íslandi vilji taka höndum saman um að læra af mis-
tökunum, sem gerð voru í aðdraganda bankahrunsins og
drógu svo rækilega fram hina mörgu veikleika íslenzkra stjórnmála
og stjórnsýslu.
Þannig vilja nefndarmenn að
gagnrýni á íslenzka stjórnmála-
menningu verði tekin alvarlega
og dreginn af henni lærdómur.
Þeir telja rannsóknarskýrsluna
áfellisdóm yfir stjórnmálamönn-
um og stjórnsýslu og vilja að
„allir horfi gagnrýnum augum á
eigin verk og nýti tækifærið sem
skýrslan gefur til að bæta samfélagið“.
Það dregur þó óneitanlega úr vægi þessara yfirlýsinga að nefndin
féll í gamalkunnuga gryfju flokkshagsmunagæzlu þegar kom að
spurningunni um það hvort ákæra ætti einhverja fyrrverandi ráð-
herra fyrir Landsdómi. Þar mistókst að ná sameiginlegri, sannfær-
andi niðurstöðu. Á sama veg fór er nefndin ræddi hvort efna ætti til
frekari rannsóknar á því hvernig staðið var að einkavæðingu ríkis-
bankanna. Þar tókst fulltrúum flokkanna, sem stóðu að einkavæð-
ingunni, að koma í veg fyrir að nefndin legði slíka rannsókn til.
Alþingi þarf á næstunni að taka afstöðu til þess hvort fyrrver-
andi ráðherrar verði ákærðir fyrir Landsdómi, eins og meirihluti
nefndarinnar leggur til. Það er mikið vafamál að það sé rétta leiðin
til að gera upp hrunið. Í fyrsta lagi hefur verið bent á að lögin um
Landsdóm séu úrelt og taki ekki mið af þróun réttarfars. Ákveðin
þversögn virðist fólgin í því að þingmannanefndin í heild leggur til
að lög um ráðherraábyrgð og Landsdóm verði endurskoðuð, en samt
vill meirihluti hennar ákæra samkvæmt þeim. Í öðru lagi benda
menn á að það sé í meira lagi hæpið að það komi í hlut stjórnmála-
manna að rannsaka mál og ákæra í þeim. Það sé þá nær að ákæra
ráðherra fyrir hefðbundnum dómstólum, að lokinni venjulegri saka-
málarannsókn, séu þeir grunaðir um refsivert athæfi. Í þriðja lagi
hlýtur að vera hæpið að ákæra þrjá eða fjóra ráðherra þegar það
liggur fyrir að það var meira og minna allt stjórnkerfið sem var
rotið – og búið að vera það lengi.
Því miður er hætt við að mest púður fari á Alþingi í rifrildi um
Landsdómsmálið og þá falli í skuggann margar góðar og brýnar
tillögur, sem þingmannanefndin varð sammála um. Þar á meðal
er að taka í gegn bæði pólitíkina og stjórnsýsluna með hliðsjón af
niðurstöðum rannsóknarskýrslunnar, gera rannsóknir á lífeyrissjóð-
um, sparisjóðum, Seðlabanka og Fjármálaeftirliti og breyta marg-
víslegum lögum og reglum. Tilgangurinn er sá að styrkja íslenzk
stjórnmál og stjórnsýslu og koma þeim upp á það plan sem tíðkast í
löndunum sem við viljum helzt bera okkur saman við.
Að þessu leyti horfir þingmannanefndin í skýrslu sinni til fram-
tíðar og vill leggja nýjan grundvöll sem tryggi að mistökin sem
urðu í aðdraganda hrunsins endurtaki sig ekki. Sú viðleitni má ekki
týnast í karpi um fortíðina og þrá eftir að klekkja á þeim sem sátu
í valdastólum þegar hrunið dundi yfir. Ísland þarf miklu fremur á
framtíðarsýn að halda.
Flokkshagsmunagæzla veikir skýrslu þing-
mannanefndarinnar.
Framtíð eða fortíð?
Ólafur Þ.
Stephensen
olafur@frettabladid.is
SKOÐUN