Fréttablaðið - 24.09.2010, Blaðsíða 18

18 24. september 2010 FÖSTUDAGUR
Kvótakerfið í sjávarútvegi er óréttlátt. Framsalinu fylgir að
fáir auðgast vel á annarra kostnað.
Samþjöppun aflaheimilda dregur
úr tekjum á einum stað og verðfell-
ur eignir en bætir stöðuna á öðrum
stað. Þetta bitra óréttlæti er varið
með því að benda á hagkvæmnina
sem framsalinu fylgir. Minni til-
kostnaður verður við veiðarnar og
útgerðin færist í hendur þeirra sem
best kunna að stunda atvinnurekst-
ur. Ávinningur þjóðarinnar af kerf-
inu með framsalinu sé ótvíræður
þrátt fyrir ákveðið óréttlæti.
Nú eru liðin 20 ár síðan framsal-
ið var leyft og í annað sinn er verið
að endurskoða löggjöfina og gera
úttekt á þróuninni. Hin óvænta
staðreynd sem dregin er fram í
nýlegum opinberum skýrslum er
að goðsögnin um hið hagkvæma
óréttlæti er röng. Óréttlætið hefur
ekki fært þjóðinni ávinning. Þvert
á móti þá er óréttlætið sjálf mein-
semdin sem hefur komið í veg fyrir
að hagkvæmni eða ávinningur hafi
skilað sér til þjóðarinnar. Óréttlæt-
ið hefur reynst vera óhagkvæmt
fyrir alla, nema þá fáu sem hafa á
síðustu árum dregið fjögur hundr-
uð milljarða króna út úr atvinnu-
greininni. Óréttlætið hefur komið
fyrirtækjunum í verri stöðu en
dæmi eru um og á þjóðina eru að
falla stærri einkavíxlar en nokkru
sinni fyrr.
Í skýrslu rannsókna- og þróunar-
miðstöðvar Háskólans á Akureyri,
sem kom út í maí síðastliðnum, eru
merkilegar upplýsingar sem vert
er að gefa gaum. Þar kemur fram
að samþjöppun veiðiheimilda hafi
haldið áfram en ekki skilað sér í
framleiðniaukningu í veiðunum.
Fimm stærstu kvótahafarnir hafa
aukið hlut sinn í heildarkvóta úr
17% árið 1995 í 34% árið 2007. Afl-
inn var 112 tonn af þorskígildum á
hvert starf árið 1991 en 111 tonn
árið 2008. Öll framleiðniaukning-
in í sjávarútveginum hefur orðið
í vinnslunni, en í henni er ekk-
ert kvótakerfi og engin takmörk-
un á atvinnufrelsi manna. Aflinn
á hvert starf í fiskvinnslunni var
árið 1991 87 þorskígildistonn en
var orðinn 151 tonn árið 2008.
Framsalið, grundvöllur kvóta-
kerfisins, er heldur ekki að skila
því að kvóta hvers árs sé úthlut-
að til þeirra sem svo veiða fisk-
inn. Í skýrslu Hagfræðistofnun-
ar Háskóla Íslands frá maí 2010
eru upplýsingar um viðskipti með
veiðiheimildir. Þar kemur fram
að um 40% af kvótanum í afla-
markskerfinu skiptu um hendur og
voru því veidd af öðrum en þeim
sem fengu úthlutunina. Hlutfall-
ið er enn hærra eða ríflega 50%
í smábátakerfinu. Þessi viðskipti
með árskvótann, aflamarkið, hafa
frekar farið vaxandi en hitt. Þetta
þýðir að færari útgerðarmenn eru
ekki að leysa þá slakari af hólmi
eins og framsalið á að leiða til.
Þvert á móti gerist hið gagnstæða,
hæfari útgerðarmennirnir kom-
ast ekki inn í kerfið heldur verða
að greiða hinum hátt árlegt leigu-
gjald fyrir veiðarnar. Nýr hag-
kvæmur útgerðarmáti sem verð-
ur til vegna breyttra aðstæðna
nýtur sín ekki vegna leigugjalds-
ins og það viðheldur óhagkvæmari
útgerð mun lengur en efni standa
til. Heildarkostnaður við veiðarn-
ar verður meiri en þarf að vera.
Leiguliðakerfið verndar skussana
og verðlaunar þá að auki. Það er
grundvallaratriði í skilvirku fisk-
veiðistjórnunarkerfi að leyfun-
um á hverjum tíma sé úthlutað
til þeirra sem veiða fiskinn. Það
er mikill misbrestur á því og það
kostar þjóðina tugi milljarða króna
á hverju ári.
Þetta mikla svigrúm til þess
að veiða ekki eigin kvóta árum
saman heldur framselja hann,
óréttlætið sjálft , hefur leitt til
þess að bókfært eigið fé sjávarút-
vegsins hefur þurrkast út á fáum
árum. Nettóskuldirnar voru 90%
af útflutningstekjum árið 1997 en
voru komnar í 272% af útflutn-
ingstekjum árið 2008. Það gerð-
ist án þess að nokkur framleiðni-
aukning hafi orðið í veiðunum.
Framsalið sem átti að búa til stór
og öflug útgerðar fyrirtæki, gerði
það að nokkru leyti, en það bjó
líka til veiðiheimildir sem hægt
var að selja fyrir stórfé, og það
bjó til eigendur sem juku skuld-
irnar um 400 milljarða króna á 12
árum. Þessir peningar fóru út úr
fyrirtækjunum til eigenda sinna.
Óréttlætið breytti of mörgum
útgerðarmönnum í fjárplógsmenn.
Hagkvæmnin sem þjóðin átti að
njóta varð að persónulegri hag-
kvæmni í bankabókum á Tortola.
Óréttlátt kerfi er og verður allt-
af óhagkvæmt, það getur ekki
endað öðru vísi. Fullyrðingin um
hið hagkvæma kvótakerfi þrátt
fyrir innbyggt óréttlæti er goð-
sögnin ein. Eigi kerfið að virka
fyrir þjóðarhag verður að leið-
rétta óréttlætið. Undan því verður
ekki vikist.
Óréttlætið er líka óhagkvæmt
kvótakerfið
Kristinn H.
Gunnarsson
fyrrverandi
alþingismaður
Órettlætið hefur reynst vera óhag-
hvæmt fyrir alla, nema þá fáu sem
hafa á síðustu árum dregið fjögur
hundruð milljarða króna út úr at-
vinnugreininni. Óréttlætið hefur komið fyrirtækj-
unum í verri stöðu en dæmi eru um og á þjóðina
eru að falla stærri einkavíxlar en nokkru sinni fyrr.
Undanfarnar vikur hefur mikið verið fjallað um þjóðkirkjuna
í fjölmiðlum. Kröfur stjórnvalda
um aukinn niðurskurð í starfsemi
kirkjunnar voru ræddar á auka-
kirkjuþingi í ágúst. Þá strax heyrð-
ust raddir í fjölmiðlum sem drógu
mikilvægi þjóðkirkjunnar í efa og
raddir þeirra sem lýsa sig trúlausa
sögðu að hún væri tímaskekkja.
Stuttu síðar komu frásagnir kvenna
af hörmulegu ofbeldi prests er
síðar varð biskup. Þjóðin öll fyllt-
ist sorg yfir þeim óheillaverkum,
vitandi að kirkjan er fólki í eðli
sínu og alla jafna skjól og sam-
félag elsku og umhyggju. Harm-
að var líka að hún skyldi bregð-
ast seint og klaufalega við. Á ný
var veist að þjóðkirkjunni og nú af
meira offorsi en áður. Sjálfskipaður
dómstóll götunnar krafðist afsagn-
ar hins heiðvirða núverandi bisk-
ups og hvatt var til úrsagna fólks
úr þjóðkirkjunni.
Umfjöllun fjölmiðla um þjóð-
kirkjuna undanfarnar vikur hefur
verið óvægin og orsakað óeiningu.
Hún hefur haft mikil áhrif á allt
fólk innan kirkjunnar og það hefur
jafnvel örlað á óeiningu meðal
presta þjóðkirkjunnar. Lítið sem
ekkert hefur farið fyrir umræðu
um mikilvægi þjóðkirkjunnar í
íslensku samfélagi. Kristin kirkja
er samofin sögu lands og þjóðar
allt frá landnámi. Hún er samofin
menningu okkar og máli, hefðum
og listum. Þjóðsöngur okkar er
lofgjörð til Guðs og hvaða Íslend-
ingur getur hugsað sér ferðalag
um Ísland án þess að líta augum
litla sveitakirkju sem lúrir undir
fagurri fjallshlíð?
Mörgum finnst ástæða til að
endurskoða innviði kirkjunnar og
starfshætti hennar. Það er vissulega
verðugt skoðunar og verður vænt-
anlega gert á næsta kirkjuþingi um
miðjan nóvember næstkomandi. Í
þeirri umræðu er mikilvægast að
gleyma ekki grundvelli kirkjunnar
og hlutverki hennar.
Kristur kenndi um guðdómlegan
sannleika sem helgar og lífgar.
Hann boðaði kærleika Guðs og
kenndi að mennirnir skyldu elska
hann gegnum kærleika til náunga
síns. Nú sem fyrr er þörf á að kirkj-
an sé djúp og tær í boðun á kær-
leiksboðskap Krists, auðmjúk og
djörf, staðföst og sveigjanleg, bar-
áttuglöð og friðflytjandi. Kirkjan
samanstendur ekki aðeins af prest-
um heldur öllu kristnu fólki. Þar
þurfa allir að vera virkir í kærleika
og vakandi fyrir neyð annarra.
Kirkjan þarf að vera úrræðagóð,
fús og viðbragðsfljót til hjálpar.
Eining innan kirkjunnar er afar
mikilvæg. Í bréfi Páls postula til
Efesusmanna áminnir Páll hinn
kristna söfnuð um að hegða sér
svo sem samboðið er þeirri köll-
un sem söfnuðurinn hefur hlot-
ið. Hann segir: „Verið í hvívetna
lítillát og hógvær. Verið þolinmóð,
langlynd, umberið og elskið hvert
annað. Kappkostið að varðveita
einingu andans í bandi friðarins.“
Kristnu fólki ber að styrkja kirkj-
una til að gegna sem best mikil-
vægu hlutverki sínu í þjóðfélaginu.
Því ber að verja einingu kirkjunn-
ar fyrir áföllum og skaða sem staf-
að geta m.a. af sundrungu, átökum
og ósamhljómi. Sú eining byggist
á því að sérhver kristinn einstakl-
ingur reyni að lifa og starfa í anda
Krists; láta gott af sér leiða hvar
sem hann fer.
Það er margt sem kristinn ein-
staklingur getur gert í daglegu
lífi sínu til að stuðla að kærleika
og einingu. Láti hann sér annt um
kirkjuna og kristið samfélag getur
hann t.d. tekið virkan þátt í starfi
safnaðar síns, með börnum jafnt
sem fullorðnum og öldruðum. Í
kirkjum landsins fer fram ótrú-
lega fjölbreytt starf sem allt of
fáir vita um og njóta. Það er mikil-
vægt að styðja presta og aðra leið-
toga í slíku starfi. Mikilvægt er að
einblína á það sem sameinar, en
ekki það sem sundrar. Það er einn-
ig mikilvægt að hvetja fremur en
að gagnrýna.
Kirkjustarf í anda Krists
Þjóðkirkjan
Svana Helen
Björnsdóttir
rafmagnsverkfræðingur
og fulltrúi á kirkjuþingi
Áhugaverð umræða hefur spunnist um svör Gylfa
Magnús sonar ráðherra við spurn-
ingum Ragnheiðar Ríkharðs-
dóttur varðandi svokölluð mynt-
körfulán sem og nýfallinn dóm
við Hæstarétt Íslands varðandi
gengis tryggð lán. Varðandi það
hvort ráðherra hafi haft rangt
fyrir sér eða ekki er ljóst að ráð-
herra hafði rétt fyrir sér, fór ekki
með rangt mál né afvegaleiddi
Alþingi á sínum tíma. Það eru ekki
öll gengistryggð lán ótvírætt ólög-
mæt og eru það ekki nú fremur en
þegar fyrirspurnin var lögð fram
og henni svarað og því síður eftir
dóm Hæstaréttar í málum af þess-
um toga. Ráðherrann virðist með
svörum sínum hafa lagt línurnar
varðandi skilning hins opinbera á
lánasafni bankanna um árabil og
tengdust gengistryggðum lánum
af ýmsu toga. Má rekja feigð fjár-
málakerfisins m.a. til þessara lána
og verðmats á þeim í bókum þess
fram að hruni.
Gengistryggð lán, eins og flest
fjármálafyrirtæki reiknuðu þau
og sumir túlka þau í málflutningi
sínum, voru ólögleg að því leyti að
útreikningur lánanna stangaðist
á við lög nr. 38/2001 um vexti og
verðtryggingu sbr. dóm Hæsta-
réttar 16. júní á þessu ári. Svo
virðist sem dómurinn hafi kom-
ist að þessari niðurstöðu vegna
þeirrar málsástæðu að aðilar hafi
sannarlega samið að um skuld-
bindingu í íslenskum krónum hafi
væri að ræða og því væri óheimilt
að reikna lánin með þeim hætti
sem gert var af hálfu fjármála-
fyrirtækja. Var því lánasamningi
ekki öllum vikið til hliðar held-
ur aðeins því ákvæði er sneri að
hinni meintu gengistryggingu og
svo nú í nýlegum dómi Hæstarétt-
ar í september er sneri að vöxtum
slíkra lánasamninga í íslenskum
krónum. Færir Hæstiréttur fyrir
því fjárhags- og hagfræðilega
gild rök sem deilt er um að hafi
verið neytendum í hag. Hljóta slík
rök því að gilda í báðar áttir og
veita öðrum vörn við aðrar gild-
ar málsástæður af öðrum toga,
byggðar með sannarlegum hætti
á öðrum fjárhags- og hagfræði-
legum staðreyndum.
Ekki eru öll gengistryggð lán
ólögleg eins og látið er í veðri
vaka. Sitt sýnist hverjum og fjöl-
margir frelsisþenkjandi menn
hafa sagt að menn hafi frelsi til
samninga um þessi efni. Gengis-
tryggð lán geta einmitt verið
lánasamningar í erlendri mynt
þar sem samið hafði verið um
að höfuðstóllinn í erlendri mynt
væri gengistryggður og viðmið-
ið gengi íslenskrar krónu gagn-
vart þeirri mynt sem lánað var í.
Við styrkingu krónu myndi slíkur
höfuðstóll í erlendri mynt hækka
en lækka við veikingu hennar. Í
slíkum samningum væru útgef-
endur skuldabréfa að verja sig
gegn falli íslenskrar krónu ef
eignir og tekjur útgefandans
væru í íslenskum krónum. Vísa
má m.a. til laga um verðbréfa-
viðskipti þar sem útgefendur
verðbréfa, þ.m.t. skuldabréfa,
geta hugsanlega verið með slíkri
útgáfu að stýra áhættu í eigna-
safni sínu. Um slíkt geta aðilar
hafa samið. Fjármálafyrirtæki
gæti hafa haft trú á íslensku
krónuna eða viljað hafa slíka
fjármálaafurð í lánasafni sínu
vegna samsetningar þess. Sama
gæti hafa átt við útgefandann og
þannig náðst samningar.
Skulu stjórnvöld hafa þetta hug-
fast enda ekkert óeðlilegt við það
að einhver hluti vel menntaðr-
ar þjóðar, eins og íslensk þjóð er,
gæti hafa viljað verja sig gegn vel
þekktri óstjórn í peningamálum,
verðfalli íslenskrar krónu og óða-
verðbólgu sem rýrt hefur eigið fé
íslenskra heimila í áratugi. Álit
lögfræðimenntaðra manna og
sérfræðinga við Háskóla Íslands
nýlega vísa til þess að ákvæði
í væntanlegu frumvarpi, sem
kynnt var strax eftir nýfallinn
dóm Hæstaréttar, gætu stangast
á við eignarréttarákvæði Stjórn-
arskrár Íslands. Það er rétt. Gæta
skal vel að því að eignarréttar-
ákvæði Stjórnarskrár Íslands er
ekki einungis til trygginar á eign-
um fjármálafyrirtækja á Íslandi,
síður en svo.
Hafði ráðherra rangt fyrir sér?
Gengistryggð lán
Sveinn Óskar
Sigurðsson
viðskiptafræðingur
LG 32" HD 1080p LCD - LG 32LD420
Upplausn: 1920 x 1080 - Contrast: 60.000: 1
Tengi: 2 HDMI
Vaxtalausar raðgreiðslur
mánaða9
til allt að
119.999
LG 42" full HD 200hz LCD - LG 42LD650
Upplausn: 1920 x 1080 - Contrast: 200.000: 1
Svartími: 2 ms
Tengi: 3 HDMI
Vaxtalausar raðgreiðslur
mánaða9
til allt að
LG 42" full HD LED 100hz - LG 42LE5300
Upplausn: 1920 x 1080 - Contrast: 3000.000: 1
Tengi: 4 HDMI
USB
229.999 239.99
9
Samsung 46" LE46B555A5W LCD full HD
SALE37C535F1W
Upplausn: 1920 x 1080
Endurnýjunartíðni: 50hz
Móttkakari: Háskerpa
Viðbragðstími: 6 ms
Vaxtalausar raðgreiðslur
mánaða9
ðlt atil al
Vaxtalausar raðgreiðslur
mánaða9
til allt að
249.999