Fréttablaðið - 28.09.2010, Blaðsíða 16

16 28. september 2010 ÞRIÐJUDAGUR
Það er merkilegt hvað lítið eða ekkert er rætt um þessa stað-
reynd. Ég dró fram úr tölvunni
gamlan Lagnafréttapistil frá árinu
1992 þar sem ég kom inn á þetta
mál og kveikjan að þeim pistli
voru ummæli Jóhannesar Zoëga,
fyrrum hitaveitustjóra, en undir
hans forystu var Nesjavallavirkj-
un reist, einhver hagkvæmasta
virkjun sem reist hefur verið hér-
lendis. Athugasemdin frá Jóhann-
esi var sú að hlutfallið milli fram-
leiðslu á rafmagni og heitu vatni í
jarðgufuvirkjun yrði að virða, ef
rafmagnsframleiðslan færi yfir
viss mörk á kostnað heitavatns-
framleiðslu væri verið að ganga
á forðann sem við eigum í jörðu
niðri og er ekki óþrjótandi eins og
ætla mætti af þeim stórkarlalegu
virkjunaráætlunum jarðgufu sem
nú er rekinn áróður fyrir.
Fullyrðing mín um rányrkju
byggist á því að ef jarðgufuvirkjun
framleiðir aðeins rafmagn nýtir
hún einungis 14% af þeirri orku
sem í jarðgufunni býr. Ef virkj-
unin framleiðir bæði rafmagn
og heitt vatn er nýtingin 85% og
lengra verður tæplega komist.
Lítum aðeins á hagkvæmustu jarð-
gufuvirkjun landsins, Nesjavelli
við Þingvallavatn. Þegar búið er
að nýta jarðgufuna til rafmagns-
framleiðslu er hitað upp vatn með
sömu gufu og búin er að knýja raf-
magnstúrbínurnar og því vatni
dælt til höfuðborgarsvæðisins. Það
heita vatn nægir til að hita upp öll
hús í Kópavogi, Garðabæ, Hafnar-
firði og Álftanesi. Þannig verður
Hellisheiðarvirkjun einnig byggð
upp þó tæpast sé enn þá markað-
ur fyrir heita vatnið sem hún mun
framleiða, en að því mun koma.
Suðurnesjavirkjun mun einnig
vera nokkuð hagkvæm, framleið-
ir bæði rafmagn og heitt vatn.
En er til virkjun á Íslandi sem
sóar svona átakanlega orkunni
sem við sækjum í formi gufu í iður
jarðar? Sú virkjun heitir Kröflu-
virkjun, hún nýtir aðeins 14% af
orkunni sem sótt er niður í jörðina,
síðan fer gufan sína leið, hún er
meira að segja kæld með töluverð-
um kostnaði og engum til gagns.
Þetta er rányrkja og ekkert
annað.
Stundum hefur hvarflað að mér
hvort ekki væri hægt að nýta þessa
miklu orku, sem fer til spillis við
Kröfluvirkjun, og reisa mikið og
gjöfult ylræktarver sem gæti séð
landmönnum fyrir miklum hluta
þess grænmetis sem við verðum
nú að flytja inn og skapaði mikla
vinnu í Þingeyjarsýslum. Vissu-
lega nokkur stofnkostnaður en
orkan er ókeypis, hún fer í dag út
í veður og vind engum til gagns.
Og nú eru áætlanir um að reisa
álbræðslur við Húsavík og í Helgu-
vík ásamt því að stækka Straums-
vík og reisa mörg og mikil gagna-
ver. Allar eiga þessar áætlanir
það sameiginlegt að orkan skal
sótt að mestu í iður jarðar í formi
jarðgufu. Þeistareykir, Gjástykki,
Reykjanes og Hellisheiði, víða skal
leitað fanga með rányrkju á nátt-
úruauðlindinni sem er langt frá
því að vera óþrjótandi. Það er því
miður ekki til nema lítill markað-
ur fyrir heitt vatn frá þessum jarð-
gufuvirkjunum og þær norðlensku,
ef af verður, hafa engin þéttbýli
sem markað.
Við höfum á undanförnum
árum deilt ákaft um virkjanir og
þá aðallega vatnsaflsvirkjanir. Í
þeim er ekki um sóun á orku að
ræða, frekar beinist gagnrýnin að
umhverfi og náttúru. En meira að
segja sú umdeildasta, Kröfluvirkj-
un, nýtir vatnsafl, vatn sem hvort
sem er rynni sína leið til sjávar,
afl sem án virkjunar yrði engum
til gagns.
Í vatnsaflsvirkjunum er aldrei
um sams konar rányrkju á nátt-
úruauðlind að ræða og í flestum
jarðgufuvirkjunum ef þær verða
staðreynd.
Notkun á jarðgufu eingöngu til raforkuframleiðslu er rányrkja
Jarðhiti
Sigurður Grétar
Guðmundsson
vatnsvirkjameistari
og orkuráðgjafi í
Þorlákshöfn
Eftir hrunið í október 2008 stóðu íslendingar frammi fyrir geig-
vænlegum verkefnum. Landsmenn
sumir áttu þó erfitt með að átta sig
á stöðunni og hver yrðu mikilæg-
ustu viðfangsefni stjórnmálanna
næstu misserin. Kom það meðal
annars fram í kosningabaráttunni
fyrir alþingiskosningarnar 2009.
Á stundum mátti halda að ekkert
hefði breyst þegar mesta púðrið
á kosningafundum fór í að krefja
frambjóðendur um loforð varð-
andi vegabætur eða önnur opin-
ber útgjöld. Stóru viðfangsefnin
voru lítið rædd. Til dæmis á hvern
hátt ætti að hækka skatta þó öllum
hugsandi mönnum hafi mátti vera
ljóst að þá þurfti að hækka.
Það var mitt mat að tvö stærstu
viðfangsefnin væru annars vegar
að loka fjálagagatinu og hins vegar
gjaldmiðilsmálið. Það hefur geng-
ið þokkalega að fást við hallann á
fjárlögum með skattahækkunum og
niðurskurði á ríkiútgjöldum. Lítið
hefur hins vegar verið rætt um
gjaldmiðilsmálið, það er að segja
hvaða gjaldmiðil við viljum nota til
framtíðar og í hvernig kerfi. Kost-
irnir þar eru einkum þrír:
•Að vera með íslensku krónuna
áfram.
•Nota aðra mynt með einhliða
upptöku eða hugsanslega í sam-
starfi við viðkomandi ríki.
•Ganga inn í Evrópusambandið
og taka upp evru.
Það hefur sína kosti og galla að
vera áfram með íslenska krónu en
sú leið gæti reynst þrautin þyngri.
Traustið á þessum örgjaldmiðli
hefur minnkað mikið, ekki síst hjá
Íslendingum sjálfum. Afleiðingar
vantraustsins koma þó ekki í ljós á
meðan gjaldeyrishöft eru við lýði.
Að vera með íslenska krónu og
gjaldeyrishöft til frambúðar er hins
vegar afar slæmur kostur af mörg-
um ástæðum. Þá yrðu Íslendingar
t.d. að hætta að vera hluti af Evr-
ópska efnahagssvæðinu. Hins vegar
er ekki ljóst hvort íslensk króna án
gjaldeyrishafta, þ.e. á frjálsum
markaði, sé farsæl leið heldur. Ef
íslensk heimili hafa það lítið traust
á krónunni að þau skipta sparnaði
sínum við fyrsta tækifæri í örugg-
ari gjaldmiðla þá er ekki hægt að
vera með krónuna nema með því að
hafa vexti svo háa að það vegi upp
áhættuálagið á krónunni. Íslenskt
atvinnulíf þarf þá að borga marg-
falt meiri fjármagnskostnað en
samkeppnisaðilar í nágrannalönd-
unum. Slíkt mun koma niður á lífs-
kjörum Íslendinga.
Það kemur vel til greina að taka
upp annan gjaldmiðil einhliða en
það er vandasamt bæði tækni-
lega og pólitískt og þá seðla og
mynt sem setja þarf inn í hagkerf-
ið í skiptum fyrir íslenskar krón-
ur þarf að kaupa. Það er kostnaður
upp á milljarða.
Upptaka evru með aðild að Evr-
ópusambandinu felur það í sér að
Íslendingar myndu, að eðlilegum
skilyrðum uppfylltum, geta notað
næststærsta gjaldmiðil heims
sem sína heimamynt auk þess sem
stór hluti utanríkisviðskipta færi
fram í heimamyntinni. Þær evrur
sem þyrfti að setja inn í hagkerf-
ið í skiptum fyrir íslenskar krónur
fengjum við á silfurfati, ekki þyrfti
að kaupa þær. Á bak við myntina
stæði síðan Seðlabanki Evrópu í
stað Seðlabanka Íslands.
Þetta hlýtur að vera besti kost-
urinn í gjaldmiðilsmálinu ef við
getum sættum okkur við aðild að
Evrópusambandinu. Það er því ekki
einasta skynsamlegt að kanna hvort
aðild að ESB geti orðið ásættanleg
fyrir okkur heldur beinlínis algjör-
lega óábyrgt að gera það ekki. Slíkt
verður aldrei fullkannað nema með
aðildarumsókn sem leiðir til samn-
ings sem þjóðin getur tekið afstöðu
til. Með aðildarumsókn fæst úr því
skorið hvort Evrópusambandið
býður Ísland velkomið í fjölskyld-
una eða ekki. Ekki veit ég hvern-
ig ég greiði atkvæði í kosningu um
aðildarsamninginn, það fer allt
eftir því hvernig hann verður. En ef
hann verður það óaðgengilegur að
hann verður felldur þá er í öllu falli
hægt að segja með vissu að þessi
möguleiki hafi verið fullkannaður
og komi því ekki lengur til greina.
Þá verðum við að snúa okkur að
hinum möguleikunum tveimur, að
vera áfram með íslenska krónu eða
taka upp aðra mynt einhliða þó þeir
séu báðir töluvert verri en evra með
Evrópusambandsaðild.
Til hvers að sækja
um aðild að ESB?
ÍSLAND OG ESB
Jón Þorvaldur
Heiðarsson
lektor við viðskipta- og
raunvísindadeild HA
Deilan um úthlutun fiskveiði-auðlindarinnar hefur lengi
verið afar snúin. Ekki vegna þess
að málið sé flókið í eðli sínu, heldur
vegna þess að það er viljandi flækt
af hagsmunaaðilum og skósveinum
þeirra. Nú heyrast háværar öfug-
mælavísur úr líklegustu og ólíkleg-
ustu áttum varðandi hina svoköll-
uðu samningaleið, sem eðlilegra
væri að kalla svikaleiðina.
Björn Valur Gíslason, þingmaður
og skipstjóri hjá Brim hf., hélt því
fram í Kastljósi sjónvarpsins þann
10. september sl. að samningaleið-
in falli „eins og flís við rass“ að
markmiðum ríkisstjórnarinnar.
Það gerir hún ekki, en fellur hins
vegar vel að markmiðum vinnuveit-
anda hans, Brims hf. Málflutning-
ur Björns Vals hefur enga tengingu
við raunveruleikann, líkt og sjá má
á samstarfssáttmála ríkisstjórnar-
flokkanna þar sem m.a. stendur:
Bregðast þarf frekar við áliti
Mannréttindanefndar Sameinuðu
þjóðanna, m.a. með því að gæta
atvinnufrelsis og að tryggja að
jafnræðis verði gætt við úthlutun
afnotaréttarins og aðgengi að hinni
sameiginlegu auðlind. Hvernig
getur sú ráðstöfun að úthluta sam-
eiginlegri auðlind í hendur afmark-
aðs hóps til áratuga fallið eins og
flís við rass að þeim skýru mark-
miðum um að jafnræðis verði gætt
við úthlutun og kvóta og aðgengi að
auðlindinni? Menn sem halda slíku
fram hljóta annaðhvort að vera flón,
eða trúa því staðfastlega að mikill
meirihluti landsmanna séu það. Þeir
halda sig geta haft þjóðina að fíflum
og rænt dýrmætustu auðlind henn-
ar um hábjartan dag með lélegum
sjónhverfingum. Kvótinn er jú „inn-
kallaður“ en er svo úthlutað aftur
um leið, en til sömu aðila með samn-
ingum til áratuga!
Þessir menn virðast telja að það
sé nægjanlegt að þjóðin fái afgjald
fyrir notkun á auðlindinni, með því
séu kröfur Mannréttindanefndar SÞ
uppfylltar, jafnvel þótt afgjaldið sé
háð því að útgerðirnar sýni fram á
greiðslugetu sína. Það munu þær
hins vegar seint gera, enda munu
þær halda áfram að skuldsetja sig
í botn til að komast undan gjaldinu.
Þeir munu síðan bíða þolinmóðir
eftir því að verndarar þeirra kom-
ist aftur til valda. Þegar það ger-
ist munu þeir vera með öll tromp á
hendi, örugga samninga um einka-
rétt á nýtingu auðlindarinnar til
áratuga.
Hvað eftir annað hefur komið
fram í viðtölum við fulltrúa stjórn-
málaflokkanna í svikanefndinni að
kýrskýrt loforð stjórnarsáttmálans
sem fjallar um innköllun og endur-
ráðstöfun á 20 ára tímabili muni
ekki verða efnt, enda var það sett
í hendur LÍÚ að ákveða hvort þeir
væru reiðubúnir til að skila þessum
forréttindum til fólksins í landinu.
Nefndin ákvað upp á sitt einsdæmi
að falla frá loforði ríkisstjórnarsátt-
málans og fjallaði því ekki um það
hvernig þessi innköllun ætti að fara
fram, heldur hvernig ætti að tryggja
að hún gæti aldrei farið fram. Það
verður tryggt með sviksamlegum
samningum við útgerðirnar.
Kröfur stjórnarskrárinnar um
jafnræði við takmörkun á atvinnu-
frelsi hafa heldur enga merkingu í
hugum þessara manna. Þeir telja
nefnilega að það dugi að kasta litlu
beini í almúgann og éta svo steik-
ina sjálfir.
Það hyggjast þeir gera með því að
afhenda að lágmarki 90% auðlind-
arinnar núverandi kvótahöfum með
samningum til áratuga, í stað eins
árs í senn eins og nú er. Jafnræðis
við takmörkun á atvinnufrelsi telja
þeir að sé gætt með því að afgangur
þjóðarinnar nagi beinið, þessi 5-10%
sem eftir standa, líkt og nú er. LÍÚ
og skósveinar þeirra í „sáttanefnd-
inni“ hafa kveðið upp sinn dóm. Að
hámarki 10% jafnræði við úthlut-
un sameiginlegra auðlinda verður
að duga Íslendingum, hámarkið á
Íslandi er 10% mannréttindi svo
vernda megi þeirra eigin forrétt-
indi.
Sérhagsmunaöflin hafa því ber-
sýnilega vald til að ákvarða hvort
almennir borgarar þessa lands fái
notið þeirra mannréttinda sem þeim
annars ættu að vera tryggð sam-
kvæmt stjórnarskrá og alþjóðleg-
um mannréttindasáttmálum. Slíkt
þekkist hvergi í heiminum nema í
löndum kenndum við banana.
10% mannréttindi, 90% forréttindi
Sjávarútvegur
Þórður Már Jónsson
og Finnbogi Vikar
formaður Þjóðareignar
fulltrúi Hreyfingarinnar í
endurskoðunarnefnd
GRØNLAND – HER ER TIDEN EN ANDEN
For at se ledige stillinger og læse mere se www.gjob.dk
gjob.dk
Det Grønlandske Sundhedsvæsen
Starfólk í heilbrigðisþjónustu
óskast til Grænlands
Har du overvejet at arbejde i Det Grønlandske Sundhedsvæsen?
Vi har brug for både læger, sygeplejersker, jordemødre, bioanalytikere, fysioterapeuter samt tandlæger som
trives med faglige udfordringer og kan kommunikere på dansk/svensk.
Du kan høre mere om dine muligheder i Det Grønlandske Sundhedsvæsen på et af vores informationsmøder.
Vi glæder os til at se dig:
• Mandag d. 4. oktober 2010 kl. 17 - 20 i Akureyri
Fundurinn er haldinn í nýbyggingu Háskólans á Akureyri í stofu M203. Gengið inn um aðalinngang.
• Onsdag d. 6. oktober 2010 kl. 17 - 20 i Reykjavik
Fundurinn er haldinn í Háskóla Íslands, Árnagarði, þriðju hæð, stofu 311.