Fréttablaðið - 02.10.2010, Blaðsíða 20

20 2. október 2010 LAUGARDAGUR
Þ
eir Bjarni og Pétur hjá
bókaútgáfunni Veröld
buðu mér í hádegis-
verð og sögðust vilja
ræða um bókaskrift-
ir. Ég hélt fyrst að
þeir vildu fá mig til að skrifa bók
um eitthvað allt annað og ætlaði
aldrei að fatta að bókin ætti að vera
um mig. Það hvarflaði hreinlega
ekki að mér og ég var alveg í þess-
um „Ég, ef mig skyldi kalla“-gír.
En svo kom rökstuðningurinn, að
saga mín og uppeldi gerðu það að
verkum að ég væri í raun gangandi
dæmi um ákveðna tegund af lífi í
Reykjavík, hvort sem litið væri til
stjórnmála, tíðaranda eða bara alls
sem í kringum mig er, og á endan-
um náðu þeir að selja mér hug-
myndina,“ segir Guðrún Ögmunds-
dóttir þegar blaða maður sest niður
með henni og Höllu Gunnars dóttur
á hinu gamalgróna kaffihúsi Mokka
við Skólavörðustíg.
Síðar í mánuðinum, nánar til-
tekið á sextugsafmælisdegi Guð-
rúnar hinn 22. október, kemur út
bókin Hjartað ræður för, þar sem
Halla gerir litríkum æviminning-
um Guðrúnar skil.
„Um leið og nafn Höllu var nefnt
sem hugsanlegs höfundar bókar-
innar hugsaði ég með mér að hún
væri einmitt rétta konan í starf-
ið,“ segir Guðrún og Halla tekur
í sama streng. „Það eru svo mikil
líkindi með okkur tveimur og á svo
margan hátt. Til að mynda mæt-
ast hér í raun önnur og þriðja kyn-
slóð íslenskra femínista og ég hef
trú á því að það skíni í gegn í bók-
inni. Vinnan við bókina hefur verið
mjög lærdómsrík, í það minnsta
fyrir mig og örugglega fyrir Guð-
rúnu líka,“ segir Halla og Guðrún
samsinnir því.
Mokka leikur stórt hlutverk
Upp úr dúrnum kemur að kaffi-
húsið neðst á Skólavörðustíg hefur
leikið nokkuð þýðingarmikið hlut-
verk, bæði í vinnsluferli bókarinn-
ar og lífi viðfangsefnisins Guð-
rúnar. Allt frá því í febrúar hafa
stöllurnar hist þar á hverjum ein-
asta föstudegi, stundvíslega klukk-
an tíu, og Halla rakið garnirnar úr
Guðrúnu í þeim tilgangi að viða að
sér efni, en auk þess hefur höfund-
urinn átt fjöldamörg samtöl við
vini og vandamenn Guðrúnar til að
næla sér í frekara kjöt á beinin.
„Mokka var upplagður staður
fyrir þessa fundi okkar því í bók-
inni kemur fram að hingað kom
Guðrún oft á sínum yngri árum.
til dæmis að loknum starfsdegi í
Ríkisútvarpinu í kringum 1970,
og drap tímann þar til hún þurfti
að mæta í hina vinnuna sína, sem
„proppsari“ í Þjóðleikhúsinu. Þar
var hún gjarnan kölluð mýsla, því
hún fór svo hratt yfir,“ segir Halla
og hlær.
„Hingað komu allir,“ bætir Guð-
rún við og augun flökta um nostalg-
íska húsmuni staðarins.
„Hér var heimavöllur allrar
listaelítunnar. Þetta var staður-
inn, með ákveðnum greini, og þú
getur rétt ímyndað þér hversu
miklu máli það skipti unga stúlku
að vera í innstu klíku alls staðar.
Þetta var ótrúlega skemmtileg-
ur tími og alltaf gaman. Oftast
var tjúttað sleitulaust frá fimmtu-
degi til sunnudags, en brennivíns-
drykkja þótti ekki nauðsynlegur
fylgihlutur þess. Það var alveg
nógu mikið fjör án drykkjunnar,“
segir Guðrún.
Fæddist félagsráðgjafi
Guðrún hefur aðhafst margt á
þessum tæpu sextíu árum og seg-
ist Halla á köflum hafa átt fullt í
fangi með að henda reiður á mis-
munandi störfum og stöðum sem
söguhetjan hefur gegnt í gegnum
tíðina.
Félagshyggjufræjunum var
fyrst sáð á æskuheimili Guðrún-
ar, en hún segist hafa verið alin
upp meðal krata sem trúðu því til
að mynda statt og stöðugt að ungar
konur ættu að ganga menntaveg-
inn.
„Frá kratismanum var leiðin
greið yfir í femínismann,“ segir
Guðrún og tiltekur Kvennafrídag-
inn árið 1975 sem ákveðinn vendi-
punkt í lífi sínu. „Þá varð ég vitni
að kraftinum og mikilvæginu sem
felst í samstöðunni. En svo vakn-
aði ég líka til lífsins á ákveð-
inn hátt þegar ég eignaðist mitt
fyrsta barn, Ögmund Viðar, árið
1977. Barneignir kalla ósjálfrátt á
vangaveltur varðandi hvað maður
ætlar að verða þegar maður er orð-
inn stór. Ég var líka að vinna með
fötluðum börnum á þessum tíma
og samhliða því tók ég virkan þátt
í Rauðsokkahreyfingunni, svo
segja má að allt þetta hafi hjálp-
ast að og ýtt mér af stað til Dan-
merkur, þar sem ég stundaði nám
í félagsráðgjöf.“
Halla nefnir líka að sú skoðun sé
algeng hjá þeim sem þekkja Guð-
rúnu að hún hafi í raun fæðst sem
félagsráðgjafi. Menntunin hafi í
raun einungis verið formleg stað-
festing þess efnis.
„Þegar ég spurði fólk um helstu
eiginleika Guðrúnar nefndu allir
hversu næm hún er, hversu vel hún
tekur fólki og hve ríka áherslu hún
leggur á að skilja fólk, en alls ekki
dæma það.“
Í borgarstjórn og á þingi
Að lokinni sex ára langri búsetu
í Kaupmannahöfn, þar sem Guð-
rún tók virkan þátt í félagsstarfi
stúdenta, fylgdist spennt með
fram þróun kvennabaráttunnar
á Íslandi úr fjarlægð og kynntist
eiginmanni sínum, Gísla Víkings-
syni hvalasérfræðingi hjá Haf-
rannsóknastofnun, sneri hún aftur
heim árið 1985.
Fljótlega hóf hún störf sem
félagsráðgjafi á kvennadeild
Landspítalans og kunni vel sig í
því starfi þar til hún var kosin í
borgarstjórn á vegum R-listans
vorið 1994. Fimm árum síðar var
svo komið að annarri sameiningu
flokka á vinstri vængnum, þegar
Guðrún settist á Alþingi fyrir hönd
Samfylkingarinnar.
Halla var ein þeirra sem kaus
Samfylkinguna vorið 1999, þótt
ekki hafi hún kosið Guðrúnu beint
inn á þing vegna kjördæmaskip-
unar.
„Ég var nýorðin átján ára og
þetta voru mínar fyrstu kosning-
ar,“ segir Halla. Á þessum tíma
vaknaði ég til vitundar um pólit-
ík. Guðrúnu tengdi ég við þá bar-
áttu sem hún var mest áberandi
fyrir á þingi, það er í þágu sam-
kynhneigðra og fleiri hópa sem
áttu undir högg að sækja. Þannig
kom hún mér fyrst fyrir sjónir
en ekki endilega sem þessi mikla
kvenréttindabaráttukona, sem ég
átti eftir að læra um síðar. Nú hef
ég fræðst mikið um hennar þátt-
töku í Rauðsokkahreyfingunni og
upplifi mikil líkindi með þeirri
baráttu og starfi mínu í Femínista-
félagi Íslands mörgum árum síðar.
Allt þetta álag, en samt svo mikill
húmor og gleði. Að sjálfsögðu hafði
ég lesið mig til um rauðsokkurnar,
en það er allt annað að spjalla af
einlægni við manneskju sem var
á staðnum. Og sú manneskja segir
bara: „Það þýðir ekkert að væla.
Svona var þetta bara!,“ segir Halla
og skellir upp úr.
„Það kostar einfaldlega slag,
gusur og óhróður að bjóða sig
fram til framvarðarsveitar í þung-
um málaflokki. Við eigum það
sameigin legt, ég og Halla, að hafa
gengið í gegnum þetta allt,“ bætir
Guðrún við.
Hef unnið í fortíðinni
Fjölskyldan er óhjákvæmilega einn
stærsti áhrifavaldur í lífi hvers
einstaklings og fara efnistök bókar
Höllu ekki varhluta af því. Guð-
rún gengst fúslega við því að fjöl-
skyldutengsl hennar á flesta kanta
séu ögn ruglingslegri en gengur
og gerist, en hún var tekin í fóst-
ur sem barn og síðar tóku hún og
Gísli dótturina Ingibjörgu Helgu,
sem nú er átján ára, einnig í fóstur,
svo dæmi séu nefnd.
„Ég kalla þetta teygjufjölskyldu
eða flækjufamilíu,“ segir Guðrún
og glottir, en í bókinni segir meðal
annars frá sambandi hennar og
blóðmóður hennar, Huldu, og einn-
ig sambandi Guðrúnar við Jóhönnu
kjörmóður hennar, sem var oft og
tíðum stormasamt.
Aðspurð segir Guðrún ekki hafa
átt í erfiðleikum með tilhugsunina
um að opinbera svo persónulega
hluti fyrir alþjóð. „Ég hef unnið
vel í mínum málum, í minni fortíð
og reynslu, og ég hef fyrir löngu
farið í gegnum allan sársaukann
og komið heilli út fyrir vikið. Auð-
vitað er harkalegt að uppgötva að
foreldrar manns eru bara venju-
legar manneskjur með öllum
sínum kostum og göllum, en það er
nauðsynlegur hluti lífsins. Ég velti
því oft fyrir mér hvernig mínum
börnum verður við að lesa sögu
mömmu sinnar, og auðvitað hlýt-
ur það að vera sérstakt. Ég hugsa
kannski með mér að ákveðna hluti
hefði ég átt að vera búin að segja
Mikilvægt að skilja án þess að d
FEMÍNISTAR Á MOKKA „Ég er mjög stolt yfir
því að hafa tilheyrt hópum og hreyfingum
sem fengið hafa breytingum áorkað til hins
betra,“ segir Guðrún Ögmundsdóttir, sem
situr hér á Mokka ásamt ævisagnaritara
sínum, Höllu Gunnarsdóttur.
Á sextugsafmælisdegi
félagsráðgjafans og
fyrrum Alþingismanns-
ins Guðrúnar Ög-
munds dóttur koma út
æviminningar hennar
sem skráðar eru af
Höllu Gunnarsdóttur,
kollega Guðrúnar í
baráttunni fyrir aukn-
um réttindum kvenna.
Kjartan Guðmundsson
hitti stöllurnar á Mokka
og spjallaði við þær um
efnistökin, fjölskyldu
sem teygist og litríkt
lífshlaup innanlands
sem utan.
Ég velti því oft fyrir mér hvernig
mínum börnum verður við að
lesa sögu mömmu sinnar, og auð-
vitað hlýtur það að vera sérstakt.