Fréttablaðið - 05.10.2010, Blaðsíða 26

5. OKTÓBER 2010 ÞRIÐJUDAGUR4 ● batinn hefst með kennurum
K ennarar, einkum
góðir kennar-
ar, gegna afar
mikilvægu
hlutverki í
samfélag-
inu. Því miður
er ekki öllum
ljóst hversu stórt það er. Ég hvet
lesendur til að gefa sér stutta stund
til að rifja upp bestu kennarana
sína og leggja mat á áhrif þeirra.
Ég hygg að við eigum flest minn-
ingar um kennara sem skiptu sköp-
um! Kennara sem höfðu djúp og
varanleg áhrif, ekki aðeins á þekk-
ingu okkar eða færni, heldur einnig
á viðhorf og gildi.
Ingvar Sigurgeirsson, prófessor við
Háskóla Íslands.
DJÚP OG VARANLEG ÁHRIF
HVERT ER HLUTVERK KENNARANS Í SAMFÉLAGINU?
K ennari ræktar
menningu með
nemendum
sínum. Hlut-
verk hans er að
móta frjótt um-
hverfi mennt-
unar, sem er
ein af forsendum þróttmikils, sam-
stæðs samfélags. Samfélag sem
virðir manneskjuleg gildi, skap-
ar nýja þekkingu, og tengir nýja
menningu við það besta af þeirri
sem fyrir er.
Kennarinn beinir sjónum sínum
að hverjum einstökum nemanda,
en jafnframt að öllu umhverfi hans.
Þannig gegnir hann lykilhlutverki í
mótun samfélags framtíðar.
Jón Torfi Jónasson, forseti
menntavísindasviðs Háskóla Íslands.
MÓTAR SAMFÉLAG FRAMTÍÐAR
K ennar-ar á öllum
skólastigum
hafa hugsjón-
ir um að fræða
og þroska nem-
endur sína.
Flestir kennara-
nemar, sem ég
hef kynnst, eiga sér þann draum að
kenna nemendum sínum, á hvaða
aldri sem er, þannig að sjálfstraust
þeirra eflist. En ekki síst er það mik-
ilvægt verkefni skóla og kennara að
börn og unglingar verði virkir þátt-
takendur í að skapa réttlátt og sjálf-
bært samfélag.
Ingólfur Ásgeir Jóhannesson, próf-
essor við Háskólann á Akureyri; próf-
essor og formaður kennslufræði-
námsbrautar við Háskóla Íslands.
SKAPA RÉTTLÁTT SAMFÉLAG
H lutverk kennara
er margslungið.
Verkefni þeirra
eru mörg og
ólík og snúa að
mörgum aðil-
um í samfélag-
inu. Kennarar
eru líka af mörgum gerðum, flest-
ir starfa í skólakerfinu, en marg-
ir utan þess. Sumir kenna í leik-
skólum, aðrir í grunnskólum. Sumir
eru framhaldsskólakennarar og
sinna bóknámi, sumir listnámi og
enn aðrir eru í starfsnámsbrautum.
Þegar ég reyni að greiða í sundur
þann flókna vef verkefna og sam-
skipta; hugmynda, þekkingar og
siðfræði sem umlykja kennarastarf-
ið kem ég þó alltaf niður á nem-
andann, þroska hans og velferð.
Hlutverk kennarans er að hjálpa
nemendum að átta sig á umhverfi
sínu; náttúru, samfélagi og menn-
ingu.
Sigurjón Mýrdal, deildarstjóri skrif-
stofu menntamála.
MARGSLUNGIÐ HLUTVERK
Ákveðinn hluti af ábyrgð heim-
ilanna hefur færst inn í skólana
eins og Guðbjörg Ragnars-
dóttir sérkennari í Flataskóla
bendir á og tónlistarkennsla
er aldrei mikilvægari en þegar
óöryggi eykst í þjóðfélaginu
að mati Brynju Guttormsdótt-
ur tónlistarskólakennara.
„Kennarar eru með nemandanum
stóran hluta af vökutíma hans og
eru því hegðunarfyrirmyndir hans
og huggarar,“ segir Guðbjörg Ragn-
arsdóttir sérkennari í Flataskóla
sem ávallt gengur undir nafninu
Gugga. Hún segir miklar kröfur á
kennara, sumar þeirra séu settar í
lög og reglugerðir. „Við eigum til
dæmis að vera með einstaklings-
miðaða kennslu en engu að síður
að standast kröfur samræmdra
prófa þar sem nemendur eru born-
ir saman,“ bendir hún á. Hún segir
líka kennarastarfið hafa breyst með
nýjum þjóðfélagsháttum því fyrir
utan að kenna námsefnið eigi þeir
nú að kenna nemendunum samhygð,
kurteisi og önnur siðferðisleg gildi
sem þeir lærðu áður af foreldrum,
öfum og ömmum heima fyrir. Nú
vinni báðir foreldrar úti ef þeir
mögulega geti en sumir neyðist til
að vera heima, gegn eigin óskum
eins og atvinnuástandið sé í dag og
líði jafnvel mjög illa. „Öll vandamál
heima fyrir koma inn í skólann og
kennarar þurfa að hafa tíma til að
sinna hverju og einu barni, með-
fram öllum hinum,“ segir hún og
bætir við. „Það verður líka þannig
að af því að við erum með þessi
börn mestallan daginn þá verða
þau börnin okkar.“
TÓNLISTIN ÓMISSANDI Í SAMFÉLAG
INU
„Hljóðfærakennsla er yndislegt
starf því það er svo gefandi að örva
þann skapandi kraft sem er í tón-
listinni og sjá hvernig hann breytir
nemandanum,“ segir Brynja Gutt-
ormsdóttir tónlistarskólakenn-
ari og útskýrir nánar. „Tónlistar-
námið eykur gleði nemandans og
sjálfstraust enda hefur verið sýnt
fram á að það styður og styrkir
annað nám.“
Brynja telur tónlistarkennslu
þýðingarmikla á öllum tímum en
ekki síst núna þegar óöryggi og
neikvæðni hafi aukist í þjóðfé-
laginu. „Tónlistin er ómissandi á
öllum mikilvægum stundum í lífi
okkar, hvort sem er við að sefa
sorg eða þegar við gleðjumst. Það
gerir þessi skapandi og umbreyt-
andi kraftur sem í henni er.“
Þrengt hefur verið að tónlistar-
skólum undanfarið að sögn Brynju.
„Það á ekki bara við eftir hrun
heldur undanfarinn áratug,“ segir
hún og kennir skammsýni stjórn-
málamanna um. Þessu vill hún
breyta og klykkir út með hvatning-
arorðum. „Búum til enn betra sam-
félag með góðri tónlistarkennslu
og mikilli tónlist, samfélaginu til
heilla.“ - gun
Þau verða börnin okkar
Kennarar þurfa að sinna hverju og einu barni og laða fram það besta í því. Það
þekkja þær Brynja og Gugga af eigin raun. FRÉTTABLAÐIÐ/ANTON
SJÁ TIL AÐ ALLIR FÁI JÖFN TÆKIFÆRI
Á n kenn-ara væri
samfélagið án
skóla. Mót-
taka þekking-
ar yrði óskipu-
leg og miðlun
hennar færi til
fárra. Foreldrar
stæðu einir að uppeldi. Samfélag-
ið hefði ekki tök á að viðhalda þeim
gæðum í velferð og þjónustu sem
fylgir þekkingarsamfélaginu.
Hlutverk kennara er að standa
vörð um jafnrétti til menntunar
fyrir alla nemendur. Kennarar starfa
í auknum mæli við hlið nemenda
og kenna þeim leiðir til að læra. Í
stað fræðslu sjá kennarar til þess
að nemendur öðlist, með virkri
þátttöku í eigin námi, þekkingu
og leikni og jákvæða sjálfsmynd.
Kennarar eru fagstétt og sem slík
lýtur hún lögmálum lærdómssam-
félagsins og leitar leiða til að bæta
árangur sinn í starfi. Kennarar eru
máttarstólpar samfélagsins.
Rósa Eggertsdóttir, sérfræðingur við Mið-
stöð skólaþróunar við Háskólann á Akureyri.
Um allt land eru kennarar á hverj-
um degi að leita nýrra leiða til að
bæta sig í starfi. Mest af þessu fer
fram með óformlegum hætti og
er ósýnilegt almenningi. Fá störf
hreyfa eins mikið við fólki eins og
kennarastarfið. Það krefst þess að
þú sért vandanum vaxinn. Þú gríp-
ur hverja lausa stund og nýtir til
skrafs og ráðgerða með nemend-
um, foreldrum og samstarfsmönn-
um. Þú ígrundar það sem gerðist í
vinnunni og hvort þú hafir brugð-
ist rétt við þessu eða lært af hinu.
Þú fylgist með nýjum aðferðum,
hugmyndum og námsgögnum.
Formlegar aðgerðir til að efla fag-
mennsku í gegnum samstarf eru
stöðugt í gangi. Um leið og mótað-
ar eru nýjar framhaldsskólanáms-
brautir til að sinna þeim nemend-
um sem hafa ekki enn náð að fóta
sig í námi er starfsfólk grunnskól-
anna níu í Grafarvogi og á Kjalar-
nesi á leiðinni á menntaráðstefnu
þar sem þau verða með málstofur
og fá til sín forkólfa í grunnskóla-
málum á sviði stjórnsýslunnar.
Skömmu áður eru tónlistarskóla-
kennarar að ræða um fagmennsku
á svæðisþingum sínum sem hald-
in eru um allt land á hverju hausti
og leikskólakennarar að leita leiða
til að verja skólastarf og koma
í veg fyrir að senda þurfi börn
heim vegna þess að ekki má kalla
til forfallakennara. Enda er fórn-
fýsi, í sömu merkingu og enska
hugtakið altruism, beinlínis inn-
byggð í hefðir og hugmyndafræði
skólanna. Svona mætti áfram telja.
Af hverju? Ekkert af þessu hefur
það að markmiði að tryggja efna-
hag kennaranna sjálfra. Markmið-
ið er einfalt: Að verða betri kenn-
ari. Margir kennarar hafa á orði
að jafnvel þótt þeir hverfi til ann-
arra starfa séu þeir alltaf kennar-
ar í hjarta sér. Kennsla er skuld-
bundið lífsstarf eins og dr. Broddi
Jóhannesson orðaði það.
Einu sinni var kennari
H lutverk kennarans
í samfélaginu
er að vera ein
af meginstoð-
um í lífi barns,
barn á ávallt að
vera í brenni-
depli hjá honum. Hann þarf að eiga
náið og gott samstarf við foreldra
og samstarf heimila og skóla er
brýnt. Rannsóknir sýna að þátttaka
foreldra í skólastarfi hefur jákvæð
áhrif á framfarir og líðan nemenda
í skólum. Einn mikilvægasti þáttur
samstarfs heimilis og skóla er sam-
starf umsjónarkennara og foreldra.
Hann hefur hve mest jákvæð áhrif á
námsárangur samkvæmt rannsókn-
um eins og eftirfylgni og stuðning-
ur foreldra við heimanám.
Allt sem við gerum í skólanum
hefur áhrif á fjölskyldulífið, ef vel
gengur í skólanum er bekkjarbrag-
urinn góður og nemandinn ánægð-
ur heima. Ef viðhorf kennarans er
jákvætt til foreldra, er líklegra að
viðhorf foreldra sé jákvætt gagn-
vart honum. Gagnkvæm virðing
verður að ríkja í skólastarfi og í sam-
starfi milli heimila og skóla. Því er
brýnt að umsjónarkennarinn stuðli
að góðu samstarfi við foreldra nem-
enda sinna. Með því nær hann
betur til nemendanna, því sterk-
asta fyrirmynd barna eru foreldrarn-
ir. Þeir eru auðlind í skólastarfi og
það er hlutverk umsjónarkennara
að virkja hana.
Sjöfn Þórðardóttir, formaður Heim-
ilis og skóla.
Kennarar leita sífellt nýrra leiða til að bæta sig í starfi. NORDICPHOTOS/GETTY
EIN AF MEGINSTOÐUM Í LÍFI BARNS