Fréttablaðið - 08.10.2010, Blaðsíða 12
12 8. október 2010 FÖSTUDAGUR
Sagan segir okkur að Guðmundur
Steingrímsson verði einhvern
tíma formaður Framsóknarflokks-
ins. Sjálfur segir hann það þó ekki
markmið í sjálfu sér. Hann vill bara
gera gagn og hugsar með hryllingi
til þess þjóðfélags þar sem fólk
getur ekki lengur hist í heita pottin-
um og rætt málin.
Guðmundur gekk úr Samfylkingunni í árs-
byrjun 2009 og til liðs við Framsóknarflokk-
inn, sem faðir hans og afi höfðu báðir stýrt og
farist það vel úr hendi. Það hefur hins vegar
ekki farið framhjá þeim sem fylgjast með
pólitík að Guðmundur virðist hálfeinangrað-
ur í þingflokknum og virðist oft ósammála
formanni sínum. Það blasir við að spyrja
hann hvort honum líði kannski hreint ekkert
vel í Framsóknarflokknum.
„Ég þekki þennan flokk mjög vel, held ég
að sé óhætt að fullyrða, þannig að í vissum
skilningi fannst mér ég vera að fara heim
til mín,“ segir Guðmundur. „Í þeim skiln-
ingi líður mér bara mjög vel í Framsóknar-
flokknum. Ég kann líka mjög vel við sam-
flokksfólk mitt upp til hópa og finnst nú
stundum dálítið of mikið gert úr ágreiningn-
um. Hann er bara eðlilegur.“
Hann segist vera frjálslyndur miðjumaður
með samvinnuhugsjónir og hafi viljað taka
þátt í að endurreisa Framsóknarflokkinn
á grundvelli þeirra gömlu gilda. Hann hafi
líka orðið fyrir vonbrigðum með viðbrögð
Samfylkingarinnar í kjölfar bankahrunsins
og í því einnig af þeim sökum séð sig nauð-
beygðan til að yfirgefa vini sína þar.
„Hins vegar er tíðin þannig í pólitík að ég
veit ekki hvort nokkrum líður beinlínis vel,“
segir hann. Vandamálin séu mikil og aðkall-
andi en þingmönnum hafi gengið illa að setj-
ast niður og leysa þau sín á milli.
Þar fyrir utan, segir Guðmundur, er allt
of mikið gert af því að hugsa um stjórnmál
á flokkspólitískum nótum. Það sé rangur
og skaðlegur hugsunarháttur.
Flokkadrættirnir endurspegla ekki
umræðuna eins og hún er í þjóð-
félaginu. Ef þú situr í heita pottin-
um þá eru bara allir í sama heita
vatninu og þú ert ekkert að spyrja
um það í hvaða flokki fólk er. Áður
fyrr var þjóðfélagið þannig að þú
valdir þér verslun og banka eftir
því hvaða flokk þú studdir. Þessi
rosalega flokkaskipting var miklu
meira gegnumgangandi.
Þjóðfélagið hefur breyst gríðar-
lega hvað þetta varðar og nú þarf
þingið að breytast líka. Við þurfum
að kunna, þegar við erum að leysa
vandamál og tala saman á þinginu,
að ýta þessum flokkum bara til hliðar.“
Hann segir flokkana þó mikilvæga. Þeir
séu gagnlegur samráðsvettvangur fyrir fólk
svipaðrar skoðunar og flokksmerkin sem
menn hengi á sig séu kjósendum til hægða-
rauka til þess að vita hverrar skoðunar fólk
sé. Mikið lengra nái hlutverk flokkanna
kannski ekki.
„Ég sé fyrir mér að pólitíkin breytist
þannig – og kannski kemur það út úr stjórn-
lagaþinginu – að til að endurspegla þjóðina
væru 20 til 30 prósent þingmanna óflokks-
bundnir einstaklingar. Ég mundi vilja sjá
þannig þing.“
Og gæti hann sjálfur hugsað sér að vera
slíkur óflokksbundinn þingmaður? „Þess
vegna,“ segir hann. „En ég er mjög mikill
framsóknarmaður í klassískri merkingu þess
orðs,“ bætir hann við.
Lausn á skuldavandanum í fjórum liðum
En hvernig finnst Guðmundi nýrri forystu
hafa tekist til við endurreisnina – að hefja
flokkinn aftur til vegs og virðingar eftir
bankahrunið? „Sumpart ágætlega,“ er svar-
ið. Hann kveðst ánægður með stefnuna sem
mótuð var á síðasta flokksþingi, til dæmis
Evrópumálum. „Hún er sáttaleið fyrir þjóð-
félagið – ályktun sem segir: förum og könn-
um þetta mál og verum með það skýrt í huga
hverju við hvikum ekki frá. Svo ákveður
þjóðin.“
Annað sem hugnast Guðmundi vel er að
flokkurinn sé óðum að verða grænn „eins og
hann á að sér að vera“. Flokkurinn sé í grunn-
inn mjög umhverfisverndarsinnaður. Og svo
eru það skuldamálin. „Ég hef verið eindreg-
ið sammála málflutningi flokksforystunnar
í því. Maður á aldrei að segja „I told you so“
í pólitík en mér finnst hafa komið betur og
betur í ljós á undanförnum dögum að menn
hefðu betur tekið alvarlegar hugmyndir
okkar um almennar aðgerðir á sínum tíma,
strax í kjölfar hrunsins, og ekki ýtt þeim
svona rosalega ákaft út af borðinu,“ segir
hann. Þar hafi hann orðið fyrir miklum von-
brigðum með félaga sína í Samfylkingunni.
Og Guðmundur hefur eigin sýn á hvernig
leysa skuli úr skuldavandanum. Hún er meira
að segja tölusett í fjórum liðum. Fyrir það
fyrsta þurfi að kynna fyrir fólki þau úrræði
sem þegar séu í boði. Þar hafi stjórnvöld
brugðist. „Tökum til dæmis embætti umboðs-
manns skuldara sem var sett á fót 1. ágúst.
Ég veit ekki betur en að við höfum verið að
setja lög um að hann hafi allar heimildir til
að taka venjulegt fólk í miklum vanda og gefa
því sömu meðferð og sagt er að auðmennirn-
ir séu að fá í bönkunum, hvort sem þeir eiga
það skilið eða ekki – líklega ekki. Fólk á að fá
þarna skjól og endurskipulagningu á sínum
fjárhag þannig að það standi uppi með hreint
borð og nýtt líf fjárhagslega. Þessi lög tók ég
þátt í að setja og mér þykir mjög leiðinlegt að
fólk skuli ekki vita af þessu.“
Annar liðurinn er ekki síður aðkallandi,
segir Guðmundur. „Það er gamall fjandi og
ófreskja að koma upp á yfirborðið af fullum
krafti sem heitir fátækt,“ útskýrir hann.
Gegn henni þurfi að ráðast og ekki dugi
minna en herferð. Guðmundur bendir á að
menn þurfi ekki að vera lengi atvinnulaus-
ir til að verða fátækir á Íslandi. Til að taka
á þessum vanda þurfi að endurskipuleggja
félagslegan leigumarkað og ráðast í átak í
atvinnumálum.
Þriðji liðurinn snýr að almennum niðurfell-
ingum skulda, málefni sem hefur verið Fram-
sóknarflokknum mjög hugleikið frá hruni.
Hann fagnar breyttum tóni hjá ríkisstjórn-
inni í garð slíkra hugmynda.
Og fjórði og síðasti liðurinn snýr að því að
hér þurfi að rísa heilbrigður lánamarkaður
til framtíðar. Sá sem fyrir var, með sínum
verð- og gengistryggðu lánum, hafi gert
þorra Íslendinga að spákaupmönnum. „Þessu
þarf að breyta fyrir framtíðina. Það þarf að
rísa hér norrænn lánamarkaður með óverð-
tryggðum lánum og stöðugleika. Þar hef ég
hallast að því að Evrópusambandið
geti veitt okkur einhver svör.“
Tónninn í flokknum að skána
En þrátt fyrir ánægju með margt
í flokki sínum hefur Guðmundi
gramist tónninn í pólitíkinni, ekki
síst í eigin flokki og ekki farið dult
með það. „Síðasta þing var mér
satt að segja vonbrigði. Ég upplifði
það að við sætum öll í verulegri
súpu eftir þetta hrun og þyrftum
að vera sanngjörn og umgangast
hvert annað af virðingu og auð-
mýkt til að reyna að koma okkur
upp úr þessu. Í staðinn birtist pól-
itíkin mér rosalega hörð og herská
og þar af leiðandi ósanngjörn og mér fannst
minn flokkur meðal annars sekur um það.“
Niðurstaða sveitarstjórnarkosninganna í vor,
einkum á höfuðborgarsvæðinu, hafi verið
áminning um að þetta þyrfti að breytast, hjá
öllum flokkum. „Núna vona ég að það horfi til
betri vegar. Ég held að mótmælin á mánudag-
inn hafi líka haft sitt að segja í því.“
Haft var á orði að Guðmundur og for maður-
inn Sigmundur Davíð Gunnlaugsson hefðu í
fyrsta sinn verið sammála þegar greidd voru
atkvæði um ákærur fyrir landsdómi. Báðir
voru alfarið á móti, ólíkt mörgum sam-
flokksmönnum sínum. Hvernig stóð á því að
flokkurinn tvístraðist með þessum hætti í
málinu? „Framsóknarflokkurinn hefur enga
flokkssamþykkt um það hvort eigi að lög-
sækja ráðherra,“ útskýrir Guðmundur. „Þetta
mál er í eðli sínu bara fyrir hvern og einn að
ákveða.“ Hann hafi verið mjög ánægður með
það hvernig tekið var á málinu og segir það
raunar í sínum huga gott dæmi um hvernig
þingmennska eigi að vera. Menn hafi tekið
afstöðu algjörlega á eigin forsendum.
„Ég komst að þeirri niðurstöðu að aðdrag-
andi hrunsins væri bara dæmi um slæma
pólitík og slæmt stöðumat og þar af leið-
andi slæmar ákvarðanir og prinsipp mitt
er að ég ætla ekki að draga slíkt fyrir refsi-
rétt. Þangað vil ég ekki fara með pólitíkina.“
Hann skilji þó vel að aðrir hafi verið á önd-
verðum meiði.
En hvað með niðurstöðu málsins? „Ég veit
ekki alveg hvaða áhrif hún hefur, en hún var
ófyrirsjáanleg. Það sá enginn fyrir að einn
maður yrði ákærður og það er í raun og veru
alveg önnur tillaga en var lögð fram. Hún
var í sjálfu sér aldrei rædd í aðdragandan-
um og við erum því í raun að fara í ferli sem
er órætt. Það á sinn þátt í því að niðurstaðan
er vandræðaleg.“
Saknar þess að ræða pólitík við pabba
Í byrjun febrúar missti Guðmundur föður
sinn, Steingrím Hermannsson, sem setti
vægast sagt sterkan svip á íslenskt stjórn-
málalíf á níunda áratug síðustu aldar og
raunar mun lengur. „Það er náttúrlega mjög
skrítið að hann sé ekki hérna lengur,“ segir
Guðmundur. „Stundum ímynda ég mér – sér-
staklega þegar ég er að velta hlutum í pól-
itíkinni fyrir mér – hvað hann mundi segja
og hvernig okkar samræða yrði. Við töluðum
rosalega mikið saman um pólitík og vorum
oft mjög sammála en líka oft ósammála. Við
gátum deilt um aðildarviðræður við Evrópu-
sambandið í allt upp undir þrjá daga og síðan
tekið hlé og haldið áfram.“ Það sé mikill sökn-
uður að því að geta ekki rætt þjóðmálin við
hann lengur.
„En einhvern tímann þurfa samt allir að
deyja og hann dó á meðaldánaraldri íslenskra
karlmanna, sem er 81 ár – að ég held – og það
er nú bara nokkuð vel af sér vikið mundi hann
sjálfsagt hafa talið líka. Ég fer ekki í neinar
grafgötur með að það var ómetanlegt að geta
lært af allri hans reynslu. Hún er mér mikil-
væg og ég veit að hann lærði líka af reynslu
föður síns. Ég sakna hans en ég held að hann
hafi nú farið sáttur vegna þess að hann náði
að klára að endurbyggja stofuvegginn uppi í
bústað. Það var hans aðalmarkmið undir það
síðasta.“
Og þá er ekki úr vegi að spyrja Guðmund
um hans eigin markmið. Stefnir hann að því
að feta í fótspor föður síns og afa, Hermanns
Jónassonar, og leiða einhvern tíma Fram-
sóknarflokkinn?
„Það er ekki markmið í sjálfu sér,“ segir
hann. Það sé ekki sjálfgefið að börn stjórn-
málamanna fari í pólitík. Sjálfur eigi hann
fimm systkini sem ekki starfi á þeim vett-
vangi. „Sjálfur ætlaði pabbi nú aldrei í pólitík
því pólitík hefur líka ýmsar óaðlaðandi hlið-
ar. Það að hafa kynnst pólitík á barnsaldri er
ekkert endilega ávísun á að maður fari í hana
sjálfur heldur kannski þvert á móti.“ Hann
hafi hins vegar mikinn áhuga á þjóðmálum
allt frá því að hann lá sem barn á hleri við
stjórnarmyndunarviðræður heima við.
„En höfuðástæðan fyrir því að ég er hérna
er að mig langar að gera gagn. Það að verða
síðan eitthvað í pólitík, ráðherra eða formaður
flokks, held ég að gerist ef maður stendur sig
vel í að gera gagn. Og þá gerist það næstum
því sjálfkrafa hef ég trú á. En maður spyr
sig líka hinnar spurningarinnar: Á maður að
hætta þessu? Þegar það er verið að varpa í
okkur eggjum og svona er sú spurning mjög
aðkallandi. Maður hefur heyrt það sjónarmið
að við ættum öll á þingi að segja af okkur. Ég
tek það mjög alvarlega. Það er alveg kristal -
tært að ég ætla ekkert að vera bara einhver
hlunkur á þingi sem gerir ekki neitt.“
„Ég vildi bara fá eggin yfir mig“
Töluvert hefur verið skrafað um myndskeið
frá þingsetningunni í liðinni viku þar sem
þingmenn sjást setja undir sig höfuðin á leið
út úr Dómkirkjunni og taka til fótanna undan
eggjakasti mótmælenda. Guðmundur tók ekki
á rás eins og sést á myndskeiðinu. „Ég vildi
bara fá eggin yfir mig. Ef fólk vildi kasta í
mig eggjum vildi ég helst bara gefa færi á
því,“ segir hann. Ekkert hafi þó hæft hann.
„Mér fannst satt að segja mjög niðurlægj-
andi að þurfa að ganga inn bakdyramegin í
þingið og sé eiginlega eftir því að hafa ekki
heimtað að fá að ganga inn að framan,“ heldur
hann áfram. Hið rólega rölt hafi því átt rætur
í virðingu fyrir mótmælunum og reiði yfir
niðurlægingunni. „Það var því dálítið reiður
ungur maður sem gekk þarna rólega,“ segir
hann. Hann segist skilja reiði almennings og
telur að það mundi slá á hana ef þingmenn
tækju sig til og ynnu saman sem einstakl-
ingar en ekki alltaf á grundvelli flokkapól-
itíkur. „Ég veit að margir þingmenn eru að
hugsa það sama og ég vona að næsta bylting
á Íslandi verði bylting innan þingsins.“
Hann segist hins vegar óttast það samfélag
sem álítur það vel heppnuð mótmæli þegar
víggirða þarf þinghúsið og tuttugu rúður eru
brotnar. „Við þurfum að spyrja okkur hvort
við séum nokkuð að sigla inn í samfélag þar
sem við getum ekki hist í sama heita pottin-
um. Ég veit ekki af hverju ég er svona upp-
tekinn af heita pottinum, en hann er þetta
einkenni á íslensku samfélagi, sem ég vil
verja, sama góða heita vatnið og allir ofan í
því. Þannig á Ísland að vera.“
Næsta bylting verði innan þingsins
UNGUR OG REIÐUR „Ef fólk vildi kasta í mig eggjum vildi ég helst bara gefa færi á því,“ segir Guðmundur um
mótmælin við þingsetninguna fyrir viku. FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
Stígur
Helgason
stigur@frettabladid.is
Það er alveg
kristaltært
að ég ætla
ekkert að vera
bara einhver
hlunkur á þingi
sem gerir ekki
neitt.
FRÉTTAVIÐTAL: Guðmundur Steingrímsson alþingismaður