Fréttablaðið - 08.10.2010, Blaðsíða 36

og segist hafa verið vongóð um
að nýtt lyf sem hún byrjaði á síð-
asta vor væri að gera gæfumun-
inn fyrir hana. „Ég hélt að ég væri
búin að finna lyfið eina, en það er
stundum þannig að lyf geta virk-
að ágætlega fyrst en hætt svo að
virka, eins og reyndin hefur verið
með mig. Ég var að vonast til þess
að geta kannski sinnt hlutastarfi
eftir áramót en þetta kast sem ég
fékk núna minnkar mjög líkurn-
ar á því. Eins og stendur á ég bara
óprófað lyf úr einum lyfjaflokki
þunglyndis lyfja en ég hef prófað
24 lyf af ýmsu tagi og líka farið í
tvær raflostsmeðferðir án árang-
urs. Ég er því nýorðin öryrki.“
AUÐVELT AÐ EINANGRAST
Líf með þunglyndi er að sögn Hörpu
spurning um að lifa af. „Það er ekki
hægt að berjast við það, ég reyni
bara að lifa það af. Ef ég er mjög
mikið veik, það er jafnvel bara á
dagsplaninu að fara í sturtu, klæða
sig og búið. Margir þunglyndis-
sjúklingar eiga erfitt með að sofa,
sem er skelfilegt því þá eru þeir
fastir í þessu víti án hvíldar. Ég er
heppin að því leyti að þegar ég er
mikið lasin get ég þó sofið og sef
mikið. Ef ég er ekki þeim mun veik-
ari reyni ég að setja það á dagskrá
að fara og hitta einhvern, reyni að
einangra mig ekki, en maður ein-
angrast samt mjög mikið af þessum
sjúkdómi vegna þess að fólk gefst
oft upp á því að hafa samband við
mann og spyrja hvort maður vilji
koma á kaffihús eða í heimsókn og
fá alltaf nei. Ég á samt eina vinkonu
sem gefst aldrei upp, þótt það tak-
ist bara í tíunda hvert skipti að fá
mig með. Ég á líka mjög góða stór-
fjölskyldu og ef það eru veislur eða
eitthvað slíkt er bara sagt við mig;
„Og svo ferð þú bara inn í herbergi
og leggur þig þegar þú þarft.“ Það
er bara gengið út frá því að ég geri
eins og ég get. Ég er veik og ef þarf
þá dreg ég mig í hlé.“
EKKI AUMINGJASKAPUR
Dæmi um að stórfjölskyldur hafi
lokað á geðsjúklinga vegna veik-
indanna eru hins vegar til. „Ég
veit dæmi þess að stórfjölskyldur
hafa lokað á geðsjúklinga af því
að þeim finnst sjúklingarnir vera
aumingjar. Þess vegna er afar
mikilvægt fyrir geðsjúklinga að
fólk skoði aðra sjúkdóma til við-
miðunar. Krabbameinssjúklingur
er ekki aumingi af því að hann fær
krabbamein. Alveg eins og geð-
sjúklingurinn þarf hann að fara
í lyfjagjöf, er slappur og myndi
kannski í fjölskylduboði þurfa að
leggja sig. Er hann þá aumingi?
Það á ekki annað að gilda um
þann sem er þunglyndur,“ segir
Harpa.
TRÉNUÐ ANDLIT
Harpa hefur lagt sitt á vogarskál-
arnar við uppfræðslu um geð-
sjúkdóma og meðal annars verið
gestafyrirlesari í sálfræðitím-
um í FVA. Hún hefur líka skrif-
að mikið um veikindi sín og heldur
úti síðunni harpa.blogg.is þar sem
hún skrifar oft um erfiðustu dýf-
urnar og ýmislegt annað er teng-
ist geðsjúkdómum en hún segir
að í veikindunum sé mun auð-
veldara að skrifa en tala. „Egill
Skallagrímsson lýsir að mínu viti
þunglyndi mjög vel í Sonatorreki
þar sem hann segir: „Mjög erum
tregt/tungu at hræra.“ Þunglyndi
gerir það að verkum að í slæmu
kasti er erfitt að hreyfa munninn,
allir litlu vöðvarnir í andlitinu
stífna og maður sér á fólki ef það
er mjög þunglynt – andlitið verð-
ur trénað.
GÓÐUR STUÐNINGUR
Hóparnir í sálfræðinni hafa feng-
ið mismunandi sýn á geðsjúkdóm-
inn. Í fyrra þegar Harpa hélt fyrir-
lestur skalf hún svo mikið af auka-
verkunum að hún gat ekki sopið af
glasi en þegar hún fór núna í haust
var það rétt áður en hún veiktist
aftur og mætti því heldur frískari
til leiks.
„Krakkarnir hafa verið mjög
opnir og að mínu viti eru ungl-
ingar í framhaldsskólum mjög
fordómalausir og það hefur aldrei
verið neitt leyndarmál að íslensku-
kennarinn þeirra er geðveikur og
jafnvel verið styrkur fyrir þau,
því stundum koma krakkar til mín
og minnast á einhver vandamál
við mig sem þau myndu kannski
ekki gera annars. Að sjálfsögðu
leysi ég aldrei málið heldur vísa
áfram. Ég hef heldur aldrei verið
látin gjalda þess á vinnustað að
ég er með geðrænan sjúkdóm. Ef
maður pukrast ekki með sjúkdóm-
inn og kallar hann sínum réttu
nöfnum kemur maður í veg fyrir
pískur í hornum. Hræðsla geð-
sjúklinga við að gangast við eigin
sjúkdómi getur bæði alið á for-
dómum og svo eru viðbrögðin oft
betri en fólk heldur. Ég bý í litlum
bæ, Akranesi, og þar er fólk ótrú-
lega almennilegt og stoppar mig
jafnvel úti á götu og spyr hvernig
mér líði. Ég er óvirkur alkóhólisti,
hef verið lengi í AA-samtökunum
og fæ einnig gífurlegan stuðn-
ing þaðan úr rótgróinni deild sem
sýnir hlýhug sinn, ekki endilega
með orðum, heldur jafnvel bara
faðmlögum.“
MISSKILINN VILJASTYRKUR
Misskilnings gætir oft í sambandi
við geðsjúkdóma. Misskilningur-
inn er jafnvel sá að sjúklingarn-
ir geti stjórnað sjúkdómnum, þess
vegna með viljastyrk.
„Fólkið í minni deild er ekki
þannig, en meðlimur í AA-samtök-
unum hefur sagt við mig að ég ætti
að henda lyfjunum og opna hjarta
mitt fyrir guði, ég hafi sjálf valið
að lifa í ótta. Þó maður reyni allt
þá getur maður ekki komið í veg
fyrir alvarlegt þunglyndiskast eða
geðsjúkdóma eða gert sjúkdóminn
léttbærari með „viljastyrk“. Þeir
sem halda að maður geti bara
strammað sig af og sýnt kjark og
viljastyrk til að vinna á þunglyndi
ættu til samanburðar að prófa að
nota nákvæmlega sama ráð næst
þegar þeir fá niðurgang og ælu-
pest. Halda í sér með viljastyrk og
sleppa því að æla og sitja á klós-
ettinu. Viljastyrkur virkar ekki á
þunglyndi og í raun er uppgjöfin
oft vænlegri kostur vegna þess að
baráttan tekur frá manni svo of-
boðslega mikla orku. Ef ég fer út
að labba í slæmu þunglyndiskasti
skríð ég inn um dyrnar heima hjá
mér skjálfandi eins og hrísla, því
ég þoldi göngutúrinn alls ekki. Ég
fer út að ganga ef ég er sæmilega
frísk og ég veit að hreyfing virkar
gegn léttara tagi af þunglyndi en
ekki veikindum af þessu tagi.“
BARÁTTAN VIÐ AÐ HALDA LÍFI
Harpa á eiginmann og tvo syni.
Hún segist vera heppin með fjöl-
skyldu sína en segir að þótt lífið
sé oft erfitt fyrir aðstandendur
geðsjúkra séu þeir hins vegar oft
ótrúlega sterkir og geti komist
ágætlega frá veikindunum.
„Ég er ekki viss um að það sé
gott að leggja of mikla áherslu á
hversu hræðileg áhrif geðsjúk-
dómar geta haft á sálarlíf óharðn-
aðra barna og unglinga um aldur
og ævi. Leiðin til að eyðileggja
líf sinna nánustu er hins vegar
að fyrir fara sér og þess vegna er
maður að reyna að prófa ný lyf og
láta loka sig inni á geðdeild. Að því
leyti verðum við sem erum geðveik
að taka ábyrgð á okkur og það er
kannski eina baráttan sem maður
getur átt við þennan sjúkdóm. Bar-
áttan varðandi geðsjúkdóma snýst
einnig um að fá sjúkdómana við-
urkennda sem slíka og að sjúk-
lingarnir beri ekki ábyrgð á þeim.
Það hjálpar ekki baráttunni fyrir
þeirri viðurkenningu þegar sjúk-
dómsheitið er notað á niðrandi hátt
yfir andstæðinga manns í skoðun-
um til dæmis. Ef menn geta ekki
tjáð sig með öðrum hætti til að tala
niður til andstæðinga sinna en taka
til orða eins og geðveikur, vangef-
inn eða að viðkomandi sé þroska-
heftur ættu þeir bara að sleppa því
að tala en ég held reyndar að menn
sem nota svona orð, oft vel mennt-
aðir og telja sig vel upplýsta, séu
alveg nógu klárir til að finna sér
einhver önnur orð til brúks.“
- jma
FRAMHALD AF FORSÍÐU
BROT ÚR SKRIFUM HÖRPU Á BLOGGSÍÐU HENNAR, HARPA.BLOGG.IS
„Það eina sem ég get gert er að reyna að bíða af mér helvítis kastið og lifa það af. En í miðju þunglyndiskasti
er ekki einu sinni það huggun eða til bóta. Þegar maður syndir gegnum daginn á 38 snúninga hraða og hver
sólarhringur verður óendanlega langur er hugsanlegur eða væntanlegur bati svo handan sjóndeildarhringsins að
hann er ósýnilegur möguleiki. Skásti raunhæfi möguleikinn er að dobblun lyfjanna skili einhverjum árangri, það
ætti að vera ljóst fyrir miðjan október. Þangað til er best að sofa sem mest, sem er guði-sé-lof ekki erfitt því helv.
þunglyndið eyðir orku meir en nokkurt fyrirbæri sem ég þekki. Svefn er dásamleg pása úr þessu helvíti.“
Harpa heldur úti síðunni harpa.blogg.is þar sem hún skrifar um veikindi sín.
FRÉTTABLAÐIÐ/VILHELM
8. OKTÓBER 2010 FÖSTUDAGUR4 ● geðhjálp