Fréttablaðið - 08.10.2010, Blaðsíða 37

geðhjálp ●FÖSTUDAGUR 8. OKTÓBER 2010 5
Fjalla þarf um geðsjúkdóma í
skólum til að búa nemendur
undir þátttöku í þjóðfélaginu
segir Einar G. Kvaran.
Þegar móðir mín lærði um geð-
sjúkdóma, af norska sálfræðingn-
um Einari Kringlen, í upphafi átt-
unda áratugar-
ins voru þeir
tveir: Nevrós-
ur og síkósur.
Þrátt fyrir að
flokkunarfræði
Kringlen gefi
ef til vill ekki
rétta mynd af
stöðunni eins og
hún var er ljóst að þróunin hefur
getið af sér fleiri sjúkdóma. Hlut-
fall einstaklinga með geðgreining-
ar hefur einnig farið hækkandi. Á
heimasíðu Geðhjálpar er il dæmis
vitnað í Alþjóðlegu heilbrigðis-
málastofnunina (WHO) um að 22–
24 prósent fólks veikist á geði ein-
hvern tíma á lífsleiðinni.
Eitt af yfirlýstum markmiðum
skólakerfisins er að búa nemendur
undir að verða virkir þjóð félags-
þegnar. Þegnar sem eiga annað-
hvort eftir að veikjast á geði eða
verða aðstandendur samkvæmt
WHO. Þetta eru sterk rök fyrir því
að unnið sé með þessi mál á heild-
stæðan og skipulegan hátt í skól-
um. Í þessu samhengi er til dæmis
hægt að vinna með viðhorf ungs
fólks til orða og hugtaka sem tengj-
ast umræðu um geðsjúkdóma.
Á árunum 2007 og 2008 fór ég í
nokkra framhaldsskólabekki með
kynningu á Geðhjálp. Þegar ég
spurði nemendur hvað kæmi fyrst
upp í hugann þegar þau heyrðu
orðið geðveiki eða geðveikur var
svarið oft: a) félagslega einangr-
aðir og illa til hafðir öryrkjar, eða
b) stjórnlausir og siðlausir glæpa-
menn. Þetta er ekki gagnlegt vega-
nesti fyrir þá sem eiga sjálfir eftir
að glíma við geðveiki í einhverri
mynd. Nýlega ákvað ég að kanna
þessi mál nánar og fékk að leggja
spurningalista fyrir heimspeki-
nema í MH. Beðið var um álit á
vel völdum hugtökum. Svörin voru
oft frumleg og drógu upp myndir
af ólíkum hliðum geðveikinnar.
Miðað við fyrri reynslu fannst mér
lítið um neikvæðar staðalmyndir
og klisjur í viðhorfum þessa hóps.
Hér að neðan er samantekt á því
helsta sem kom fram. Umfang
textans býður ekki upp á grein-
ingu eða miklar vangaveltur. Les-
endum er því látið eftir að rýna í
niðurstöðurnar og meta þær.
MIKILVÆGT AÐ RÆÐA MÁLIN
Flest tengdu orðið geðveiki ein-
faldlega við andlegt ójafnvægi.
Þau svör sem skáru sig úr voru:
a) að geðveiki sé veikindi sem geti
lagst á alla; b) manneskja sem er
hættuleg sjálfum sér og öðrum; c)
afsökun okkar „venjulega fólksins“
til að loka fólk inni sem sér hlut-
ina í öðru ljósi en við. Þunglyndi
var tengt því að lifa í vonleysi eða
að vera hjálparþurfi. Sum lögðu
áherslu á að órökréttar hugsanir
eða sjálfsvígshugsanir væru ein-
kennandi og að sjúkdómurinn væri
algengari en almennt væri haldið.
Um það bil helmingur þekkti til
geðhvarfasýki. Einn tengdi hana
við að fá köst „af og til“. Aðrir
nefndu einstaklinga með þennan
sjúkdóm, sem þeir þekktu eða
höfðu hitt. Geðhvarfasýki var eins
skilgreind sem skyndilegar skap-
sveiflur og mismunandi tegundir
þunglyndis. Mun fleiri könnuðust
við maníu. Meðal þess sem nem-
endur tengdu við hana var tíma-
bundin sturlun, veruleikafirring
og að vera ýmist mjög glaður eða
mjög leiður. Henni var einnig lýst
sem þráhyggju. Að festast í fari,
kynna sé eitthvað út í ystu æsar og
tala um það fram og tilbaka.
Flest þekktu til geðklofa, sem
margir tengdu við bíómyndir svo
sem A Beautiful Mind, Engla al-
heimsins og Me, Myself and
Irene. Annað sem kom upp var
að heyra raddir og vera með rang-
hugmyndir. Að vera með klofinn
persónuleika eða með tvo persónu-
leika. Almennt voru hugmyndir
nemenda um þennan sjúkdóm
óljósar. Mikils samræmis gætti
hins vegar varðandi félagsfæln-
ina, það er að þeim sem væri með
félagsfælni liði illa í návist ann-
ars fólks. Fleiri virtust þekkja ein-
staklinga með félagsfælni en hina
sjúkdómana.
Þrátt fyrir að tilgangurinn hafi
fremur verið að skapa umræðu en
draga ályktanir er rétt að geta þess
að 20 nemendur af 23, það er 87
prósent, sögðust þekkja einhvern
sem ætti eða hefði átt við geðrösk-
un að stríða. Þetta bendir til þess
að mikilvægt sé að hugsa, skoða og
ræða þessi mál í skólanum.
Einar G. Kvaran, meðlimur í stjórn Geðhjálpar.
Hvað vita ungmennin?
Einar G. Kvaran.
Einar kannaði nýlega skilning nema í MH á geðsjúkdómum og fannst lítið um nei-
kvæðar staðalímyndir og klisjur í viðhorfum til þessa hóps miðað við fyrri reynslu.
● FLOTT USB! Geðhjálp hefur til sölu þessa flottu
minnislykla með merki félagsins. Stykkið kostar 4.500 krónur
en góður afsláttur er veittur ef keyptir eru þrír eða fleiri. Lykl-
arnir fást á skrifstofu félagsins á skrifstofutíma hjá Jóhönnu
Erlingsdóttur.
● VÖFFIN ÞRJÚ Stjórn Geðhjálpar hefur ákveð-
ið að taka upp þrjú einkunnarorð í baráttu sinni fyrir
betri heimi fyrir geðsjúka og aðstandendur þeirra. Þetta
eru orðin: Virðing – virkni –velferð. Þau ganga undir nafninu
vöffin þrjú, bæði í gamni og alvöru, og verða okkur leiðarljós.
● GEÐTEYMI HEIM Velferð-
arsvið Reykjavíkur og Geðsvið
Landspítalans hafa gert samstarfs-
samning um rekstur vettvangs-
geðteymis. Samningur inn er
tilraunaverkefni til tveggja ára og
kveður á um að geðteymið muni
veita geðheilbrigðisþjónustu
við íbúa búsetukjarna, búsetu-
endurhæfingar heimila og annarra
sértækra búsetu úrræða á vegum
Velferðarsviðs Reykjavíkur og
stjórnendum og starfsfólki stuðn-
ing og ráðgjöf um fræðslu og
handleiðslu. Markmið er að veita
þverfaglega og einstaklingsmið-
aða geðheilbrigðis þjónustu við
fólk með alvarlegar geðraskanir til
að draga úr komum og/eða stytta
innlagningartíma á geðdeild með
góðum stuðningi og eftirfylgd
teymisins.
● BROSPINNAR Geðsvið
Landspítala hefur ákveðið
að grípa til uppbyggjandi
aðgerða til að bæta aðbúnað
sjúklinga á geðsviði spítalans.
Sviðið hefur fengið margar
kvartanir vegna umhverfis og
aðbúnaðar á deildunum, m.a.
vegna slitinna og gamalla hús-
gagna og kuldalegs húsnæðis.
Starfsmenn ætla að safna fé til
endurbóta með því að selja bros
á geðheilbrigðis daginn 10. októ-
ber. Ágóðinn mun renna óskipt-
ur til endurbóta á aðbúnaði og
umhverfi geðdeildanna. Brosin
verða til sölu í verslunarmið-
stöðvum og á fjölförnum stöð-
um á geðheilbrigðisdaginn og
kosta 1.000 kr. stykkið. Geðhjálp
hvetur hér með landsmenn til
að leggja sitt af mörkum um leið
og félagið þakkar starfsmönnum
geðsviðs þetta framtak.