Fréttablaðið - 08.10.2010, Blaðsíða 39

geðhjálp ●FÖSTUDAGUR 8. OKTÓBER 2010 7
Sigursteinn Másson telur að
stjórnvöld verði að eyða óvissu
hjá húseigendum meðal
annars til að fyrirbyggja öldu
geðraskana í vetur.
Þótt Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn,
ríkisstjórnin og aðrir tali eins og
kreppan sé að baki og tiltölulega
bjart sé framundan búa þúsundir
Íslendinga við ótta og öryggis-
leysi um afdrif sín. Höggið sem
Ísland varð fyrir á útmánuðum
2008 var firnaþungt. Það gleym-
ist stundum í umræðunni að mörg
þúsund millj-
arðar sem fólk
trúði að væru
ti l hreinlega
gufuðu upp.
Það tekur lang-
an tíma að koma
heilli þjóð á
jörðina eftir að
hún hefur verið
látin svífa í
skýjaborgum árum saman í full-
kominni firringu og ímyndunar-
veiki um efnisleg gæði sem aldrei
var nokkur innistæða fyrir. Sumir
hafa jafnvel látið sig dreyma um
það að hægt sé að skapa með ein-
hverjum hætti það ástand sem var
fyrir hrun með því að setja aftur í
gang gömlu stóriðjuvélina og allt
ruglið í kringum það. Það sem
aldrei var til nema sem loftkast-
alar getur auðvitað ekki komið til
baka. Sem betur fer. Hagfræðing-
ar virðast lítið hafa lært og alls
ekki það að kapítalisminn er að
sýna sig vera jafn ónýtt og hættu-
legt hugmyndakerfi og kommún-
isminn var.
Hvað hefur allt þetta að gera
með geðheilbrigðismál? Árið 2000
lýsti Gro Harlem Brundtland, þá
framkvæmdastjóri Alþjóða heil-
brigðismálastofnunarinnar WHO,
því yfir að geðraskanir yrðu hin
nýja plága 21. aldarinnar. Þótt að-
eins séu liðin tíu ár þá er þessi spá
að rætast æ betur. Sérstaklega
fer ástandið versnandi í hinum
vestræna heimi. Þótt sumir vilji
einkum ræða geðraskanir út frá
brengluðum boðefnaskiptum og
erfðum fjölgar þeim sem setja
aukinn geðheilsuvanda jafnframt
í samband við lífshætti og aðstæð-
ur fólks. Orð eins og ótti, öryggis-
leysi og tilgangsleysi en einnig
réttlætiskennd heyrast oft hjá
fólki sem glímir við erfiða and-
lega stöðu. Sjálfur þekki ég það
að veikindi mín í gegnum tíðina
hafa yfirleitt tengst erfiðum upp-
lifunum, eins og þeim að finna til
vanmáttar gagnvart þjóðfélaginu
eða ákveðnum þjóðfélagsöflum og
að vera gróflega misboðið vegna
framferðis mannsins gagnvart
náttúrunni. Margir aðrir þekkja
slíkar tilfinningar sem geta brot-
ist út í oflætis- eða þunglyndis-
einkennum.
Nú berast fréttir af hrinu upp-
boða á húseignum fólks sem ekki
hefur getað staðið í skilum á
lánum. Sumir voru óvarkárir og
fjárfestu í of stórum eignum með
allt of háu lánshlutfalli. Það fólk
verður að minnka við sig og ekk-
ert óeðlilegt við það. Aðrir sem
sýndu hagsýni en máttu ekki við
því að forsendur breyttust vegna
lágra tekna eru í óþolandi stöðu. Í
vetur má búast við öldu geðrask-
ana hjá örvæntingarfullum húseig-
endum ef ekki verður gripið til að-
gerða. Með allt það auða húsnæði
sem er til á Íslandi í dag hlýtur
að vera hægt að þróa á skömmum
tíma nýtt og betra verkamanna-
bústaðafyrirkomulag með mögu-
leika á eignaleigu til langs tíma.
Það á enginn á Íslandi að þurfa að
vera heimilislaus. Ef stjórnvöld
gæfu slíka tryggingu strax þá
mundi það breyta miklu. Ótti fólks
við fátækt og óhamingju er mjög
raunverulegur í dag og stjórnvöld-
um ber skylda til að reyna að eyða
þeim ótta. Með réttri stjórnun og
ákvarðanatöku á hann að vera
ástæðulaus þrátt fyrir hið mikla
efnahagshrun. Það sem skiptir
líka máli er að fólk slaki á kröfun-
um um að vera skráðir eigendur
að íbúðum sínum, enda er hvergi
í N-Evrópu jafn fáir á leigumark-
aði eins og hér. Það er hvorki sjálf-
sagt né endilega æskilegt.
ÓTTINN ER EKKI ANDSTÆÐINGUR
Í fyrra flutti ég fjölda fyrirlestra
um andlega sjálfsvörn á vegum
Geðhjálpar um leiðir til að verjast
andlegu áreiti, neikvæðum hugsun-
um og uppákomum en einnig það
hvernig með breyttum lífsstíl má
lágmarka áhættuna á geðröskun-
um. Fyrirlestrana byggi ég á eigin
reynslu. Eitt af því sem ég legg
áherslu á er að þegar við förum í
gegnum erfiðleika, ótta og kvíða
að við einbeitum okkur þá að því
að hugsa um það sem mestu máli
skiptir í lífinu. Með því að spyrja
stórra spurninga, jafnvel spurninga
sem eru mun stærri en við sjálf, þá
hjálpar það okkur að sjá lífið og til-
veruna í víðara og kannski jákvæð-
ara samhengi. Stórar spurningar
kalla á stór svör sem geta jafnvel
hafið okkur yfir áhyggjur hver-
dagsins og hjálpað okkur að greina
aðalatriði frá aukaatriðum. Þegar
ég spyr um þetta á fyrirlestrunum
nefnir enginn húsið sitt eða starf-
ið sem það mikilvægasta í lífinu.
Okkur hættir til að festa okkur í
áhyggjum og ótta sem við getum
oft yfirstigið með því að einangra
vandann, skilgreina hann og með
því að setja hann svo í stærra sam-
hengi. Óttinn er ekki andstæðing-
ur okkar eins og sumir hafa reynt
að telja okkur trú um. Það er ekki
aðeins eðlilegt heldur nauðsynlegt
að finna stundum fyrir ótta og efa
því að annars varar maður sig ekki
á hættum og tapar dómgreind eins
og dæmin rækilega sanna. Ótta-
sleginn maður er hins vegar sleg-
inn út af laginu og þá stjórnast
hann ráðalaus af óttanum. Á þessu
þarf að gera skýran greinarmun.
Það gerðu hvorki fjármálafyrir-
tæki né stjórnvöld, og því fór sem
fór.
Að ná tökum á vandanum
„Með allt það auða húsnæði sem er til á Íslandi í dag hlýtur að vera hægt að þróa á skömmum tíma nýtt og betra verkamanna-
bústaðafyrirkomulag með möguleika á eignaleigu til langs tíma,“ segir Sigursteinn meðal annars. FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
Sigursteinn
Másson, formaður
Geðhjálpar
● GEÐHLAUP Geðhlaup-
ið sívinsæla verður haldið
á morgun, laugardaginn 9.
október. Hlaupið fer að venju
fram frá Nauthólsvíkinni klukk-
an 13.00 og verður boðið
upp á 10 km hlaup og 2 km
skemmtiskokk. Í 10 km vega-
lengdinni verður hlaupið
sem leið liggur eftir Fossvogs-
dalnum upp í Elliðaárdal, þar
snúið við og sömu leið til baka
og í markið sem er fyrir ofan
ylströndina. Kostnaður vegna
þátttöku er 1.000 kr. á ein-
stakling vegna 10 km og 500
krónur vegna 2 km skemmti-
skokks. Skráning fer fram á
www.hlaup.is til klukkan 21.00
föstudagskvöldið 8. október
en einnig er hægt að skrá sig á
staðnum eða í síma 570-1700
á föstudegi. Ekki verður posi á
skráningarstað þannig að um
er að gera að mæta með sem
réttasta skiptimynt.
Ölgerðin Egill Skallagríms-
son hefur styrkt hlaupið með
vatni og verður því dreift við
bæði rásmark og á vendi-
punkti í Elliðaárdal.
Allir þáttakendur fá verð-
laun en veitt verður sérstök
viðurkenning fyrir fyrstu þrjú
sætin bæði í karla- og kvenna-
flokki.
Í tilefni af 30 ára afmæli Geðhjálpar 2009
voru frumkvæðisverðlaun Geðhjálpar veitt í
fyrsta skipti. Þá voru verðlaunin veitt þrem-
ur aðilum, Norðlingaskóla, Björginni, geð-
ræktarmiðstöð Suðurnesja og Jónu Rut Guð-
mundsdóttur, verkefnisstjóra hjá Reykja-
víkurborg. Verðlaunin eru veitt þeim sem
Geðhjálp þykir hafa skarað framúr með nýj-
ungum í þjónustu við geðsjúka og úrræði sem
fallin eru til þess að bæta geðheilsu.
Í ár verða verðlaunin veitt í annað sinn
og verða verðlaunahafar kynntir á afmælis-
degi Geðhjálpar á morgun, laugardaginn 9.
október næstkomandi. Velunnarar félagsins
eru velkomnir til athafnarinnar sem hefst að
Túngötu 7 klukkan 16.30. Guðbjartur Hannes-
son, velferðar- og félagsmálaráðherra, mun
afhenda verðlaunin.
Frumkvæðisverðlaun afhent
Frumkvæðisverðlaunahafar Geðhjálpar 2009 ásamt þáverandi ráðherra félagsmála.
Það á enginn á Íslandi að þurfa að vera heimilislaus,“ segir Sigursteinn.
● AUGLÝST EFTIR FÉ-
LÖGUM Geðhjálp eru félaga-
samtök sem eru algjörlega háð
velvilja almennings, bæði fjár-
hagslega og félagslega. Félag-
ið er að mestu rekið fyrir félags-
gjöldin og skilvísar greiðslur
þeirra eru mikilvægar. Rödd
hvers einasta félagsmanns skipt-
ir máli því sjónarmið okkar og
reynsla geta verið mismunandi.
Við hvetjum þá sem áhuga hafa
á að styrkja og styðja félagið að
gerast félagsmenn. Það kostar
aðeins 2.000 krónur á ári og má
t.d. gera með því að hringja í
síma 570 1700 eða á heimasíðu
félagsins: www.gedhjalp.is.