Fréttablaðið - 20.10.2010, Side 14

14 20. október 2010 MIÐVIKUDAGUR
Enginn deilir um að skuldavandi
margra einstaklinga og fyrir-
tækja er mikill. Enginn deilir um
að aðgerða er þörf, enda hefur
verið gripið til þeirra. Menn deila
hins vegar um áherslur og nálg-
un. Þegar hefur verið komið til
móts við marga þá sem verst eru
settir. Annars vegar er það mjög
tekjulágt fólk og hins vegar þeir
sem hafa skuldsett sig mikið og
umfram greiðslugetu. Búin eru til
úrræði sem henta þessum hópum
sem „verst eru settir“, í mörg-
um tilvikum hinir tekjulægstu og
hinir tekjuhæstu. Eftir standa þá
þeir sem tekið hafa íbúðalán, geta
borgað en með stórskertum lífs-
kjörum. Þau skertust þegar öll lán
í landinu voru hækkuð með flatri
uppfærslu.
Flöt uppfærsla – flöt niðurfærsla
Fjármálakerfið hrundi sem kunn-
ugt er, gjaldmiðillinn að sama
skapi, meðal annars vegna gjald-
eyrisbrasks fjármálageirans, verð-
bólga skaust upp á við en kaup-
mátturinn féll. Til varð gríðarlegt
misgengi launa og lána. Frá 2008
og fram á þennan dag hefur vísi-
tala neysluverðs stigið um tæp
30% en kaupmátturinn rýrnað um
rúm 10%. Lánin tóku flatri hækkun
samkvæmt vísitölunni en af þeim
er hins vegar greitt upp úr launa-
umslagi sem hefur skroppið saman.
Nú vildu margir mæta hinni flötu
uppfærslu allra lána með flatri nið-
urfærslu, skrúfa vísitöluna niður –
finna í það minnsta einhvern milli-
veg. Þannig að bankakreppan yrði
ekki bara skuldarakreppa heldur
tæki fjármagnið líka á sig rýrnun.
Fyrir þessu hafa Hagsmunasamtök
heimilanna talað. Og undir þetta
hef ég tekið jafnframt því sem ég
hef fagnað þeirri breiðu umræðu
sem ríkisstjórnin hefur kallað
eftir. Þorsteinn Pálsson, stjórn-
málaskýrandi á Fréttablaðinu um
helgar, segir í nýjasta pistli sínum
að forsætisráðherra hafi „kúvent“
stefnu sinni varðandi skuldavanda
heimilanna „og tekið stöðu með
þeim sem krefjast almennrar nið-
urfellingar skulda ...“ Þetta þykir
Þorsteini slæmt en verstur er þó
dómsmálaráðherrann að hans mati,
sá sem þetta ritar, því hann hafi
„gengið enn lengra í loforðum“.
Ekkert svikið
Getur það verið að svo mjög langi
Þorstein Pálsson til að snúa út úr
öllu sem úr Stjórnarráðinu kemur
að hann geti ekki látið nokkurn
mann af þeim bæ njóta sannmæl-
is? Forsætisráðherra er í mik-
illi alvöru að kalla eftir opinni
umræðu og kanna hvort forsend-
ur eru fyrir víðtækri sátt um
almenna lausn á borð við niður-
færslu skulda. Jóhanna Sigurðar-
dóttir hefur engu lofað öðru en því
að reyna að gera sitt besta. Það á
við um ríkisstjórnina í heild sinni.
Allt tal um svikin loforð er hrein
ósannindi. Vandinn er sá að sumt
er löggjafanum, og þar með fram-
kvæmdarvaldinu, fært, annað ekki.
Þetta er verið að greina. Jafnframt
er leitað eftir samstarfi og breiðri
samstöðu.
Staðan er semsé þessi: Óskum
hefur verið beint til fjármála-
stofnana um að þær taki þátt í
almennum aðgerðum. Viðbrögðin
hafa verið dræm en endanleg svör
liggja ekki fyrir. Millileiðir hafa
þó verið orðaðar. Allt tal um svik-
in loforð eða leikaraskap af hálfu
stjórnvalda er því ósatt. Það sem
meira er, þetta er ósanngjarnt og
óábyrgt tal.
Leitað lausna
Það er af mikilli alvöru verið að
leita lausna og að mínu mati er
beinlínis ábyrgðarhluti að reyna að
grafa undan slíkri viðleitni. Staða
mála er alvarlegri en svo að menn
geti leyft sér slíkt.
Auðvitað skrifar Þorsteinn Páls-
son eins og hann lystir og Frétta-
blaðið velur sér þá fréttaskýrendur
sem það vill bjóða lesendum sínum
upp á.
Ég ætla hins vegar að leyfa mér
að óska eftir ábyrgari umræðu – og
fréttaskýringum sem eru meira á
dýptina.
Kallað eftir ábyrgri umræðu
Skuldamál
Ögmundur
Jónasson
dómsmála- og
mannréttindaráðherra
Mannkynið stendur á tímamótum í
samskiptum sínum við náttúruna.
Við göngum hratt á óendurnýj-
anlegar auðlindir, fjölgun mann-
kyns er hömlulaus og áhrif okkar
á umhverfið virðast takmarka-
laus. Okkur Íslendingum hættir til
að álykta að þetta eigi ekki við um
okkur og að við séum heimsbyggð-
inni til mikillar fyrirmyndar. En
það er öðru nær ef marka má nið-
urstöður Sigurðar Eybergs Jóhann-
essonar og dr. Brynhildar Davíðs-
dóttur, dósents við Háskóla Íslands,
á vistspori Íslendinga, en sá mæli-
kvarði hefur aldrei áður verið lagð-
ur á íslenskt samfélag.
21 Jörð
Niðurstöðurnar eru sláandi. Það
þyrfti 21 Jörð ef allt mannkynið
lifði við sömu kjör og Íslendingar.
Við sláum öll fyrri met hvað þetta
varðar. Fræðimönnunum sem gerðu
útreikningana leist nú ekki betur en
svo á niðurstöðuna að þeir prófuðu
að taka fiskveiðar út úr jöfnunni. Þá
varð niðurstaðan sú að mannkynið
þyrfti sex Jarðir ef allir nýttu nátt-
úruauðlindir af sama kappi og við.
Auðvitað eru útreikningar sem
þessir umdeilanlegir en þeir gefa
okkur engu að síður ákveðna hug-
mynd um það hver staða okkar er í
heiminum, hversu rík við erum af
náttúruauðlindum og hversu langt
við höfum gengið nú þegar í því að
nýta þær.
Að mínu mati þurfum við að temja
okkur meiri hófsemd og meiri aga.
Við þurfum ekki að gleypa allt sem
á vegi okkar verður, eins og Andri
Snær Magnason minnti okkur svo
eftirminnilega á í greininni Í landi
hinna klikkuðu karlmanna: „Við
erum nú þegar með allt sem nútíma-
samfélag þarfnast. Það þarf bara
að sinna því sem við höfum þegar
byggt upp, fá arð af því sem þegar
hefur verið virkjað og fara betur
með það sem þegar hefur fiskast.“
Það er hárrétt hjá Andra, við þurf-
um ekki alltaf að virkja meira og
veiða meira. Það sem okkur vant-
ar raunverulega meira af eru gæði,
gæði í nýtingu, gæði í framleiðslu,
gæði í stjórnsýslu og síðast en ekki
síst lífsgæði.
Nýir mælikvarðar
Því er haldið fram að lífsgæði
almennings verði ekki aukin nema
með auknum hagvexti. En það er
ekki beint orsakasamhengi milli
hagvaxtar og aukinna lífsgæða.
Samkvæmt Stöðuskýrslu Félagsvís-
indastofnunar og Hagfræðistofnun-
ar Háskóla Íslands frá árinu 2009
jókst ójöfnuður á tímum mikils hag-
vaxtar árin fyrir hrun. Ójöfnuður-
inn jókst hraðar hér en í öðrum
löndum þegar ráðstöfunartekjur
tekjuhæsta hópsins hækkuðu langt
umfram aðra hópa í samfélaginu.
Þá vekur athygli að í hagvextinum
miðjum jókst notkun geðlyfja og var
notkun þeirra hér á landi mun tíðari
en í hinum OECD-löndunum. Niður-
stöður umræddrar skýrslu benda til
að áherslur áranna fyrir hrun hafi
ekki aukið lífsánægju Íslendinga.
Við hljótum því að spyrja okkur
hvort réttir mælikvarðar séu not-
aðir þegar hagsæld þjóðarinnar
er metin. Það er ein mikilvægasta
spurningin sem við þurfum að svara
við endurreisn samfélagsins.
Mælikvarðar lífsgæða og velferðar
Umhverfismál
Svandís
Svavarsdóttir
umhverfisráðherra
Intersp
ort Bíl
dshöfð
a / Sím
i: 585
7220
OPIÐ:
Mánud
aga - f
östuda
ga 10
- 19.
Lauga
rdaga
10 - 18
. Sunn
udaga
12 - 1
8.