Fréttablaðið - 30.10.2010, Blaðsíða 63

11 MENNING
sem sagt Svanur Bergmundsson og
murkaði allt lífið úr ljóðum sínum
með því að lesa þau upp. (Ætli ég
hefði verið tilbúin til að trúa því þá,
hefði einhver hvíslað því að mér, að
ég ætti eftir að eyða nótt með þess-
um manni, og að hann ætti eftir að
verða ungum manni að bana ekki
svo löngu síðar?) Líklega var þetta
eini skipulagði ljóðalesturinn sem
ég hef mætt á um ævina. Upplest-
ur Bóasar Valbergs hef ég ein-
göngu heyrt úr útvarpi, og gott ef
ekki sjónvarpi líka, og það er ein-
mitt þaðan sem ég þekki svo vel þá
rödd sem svaraði spurningu Jóns
Magnússonar um það hvar þetta
hefði gerst, þetta með Svan og ljós-
myndarann.
„Þetta var á Caruso. Ítalska veit-
ingastaðnum í Bankastræti. Við
fórum þangað með öðrum kunn-
ingja mínum.“
Og við að heyra þau orð, Caruso
og ítalska, fer ég aftur í hugan-
um á Hornið við Hafnarstrætið, í
þetta sinn á ljóðrænum nótum. Það
var þar í kjallaranum sem gera
má ráð fyrir að vörulager máln-
ingar- og veiðarfæraverslunarinn-
ar sem áður var á þessu horni hafi
verið – að þar hafi verið að finna
uppsprettu hinnar eftirminnilegu
olíu- og tjörulyktar sem settist að
í vitum mínum þegar ég var ung
manneskja; þess keims sem er enn
í huga mínum keimurinn af Íslandi
áður en það varð útlent – þess tíma
sem búinn er þeim töframætti að
hafa verið ömurlegur þá en að vera
yndislegur núna.
„Caruso?“ hváði Jón.
En um leið og Bóas tók fram í
hvaða húsi staðurinn væri; það
stæði á horni Ingólfsstrætis og
Bankastrætis, „þar sem ártalið
átján hundruð og eitthvað er í stað-
inn fyrir húsnúmerið“, vissi Jón við
hvaða hús hann átti. Og án þess að
hann þyrfti sérstaklega að reyna að
veiða upp úr Bóasi það sem hann
fýsti að vita um hinn ógæfusama
atburð í lífi félaga hans, beinlín-
is rann frásögnin upp úr honum,
með þeim sérstaka talanda og tóni
sem jafnvel Jón, hinn mikli efa-
semdarmaður um gildi ljóðlistar-
innar og það fólk sem hana stund-
aði, kunni ágætlega að meta. Þótt
Bóas væri án nokkurs vafa búinn
að rekja atburði þessa kvölds fyrir
lögreglunni fór ekkert á milli mála
að hann hafði virkilega þörf fyrir
að deila þessari reynslu sinni með
fleirum:
Þeir Svanur höfðu farið út að
borða í tilefni af því að kunningi
Bóasar – þessi sem hann hafði
nefnt; myndlistarmaður sem nýlega
flutti til Færeyja – var í stuttri
heimsókn á landinu. Áður en þeir
fóru á Caruso höfðu þeir litið inn á
litlum bar ofarlega á Laugaveginum
og drukkið nokkra bjóra, og Svan-
ur, sem hafði átt erfiðan dag – eitt-
hvað með barnsmóður hans að gera
– var orðinn töluvert ölvaður þegar
þeir settust inn á veitingastaðinn í
Bankastrætinu. Stuttu áður en þeir
pöntuðu matinn hefði síðan ljós-
myndarinn komið inn á staðinn, í
fylgd með ritstjóra blaðsins, þess
sem birti myndina af Svani …
Hér þurfti Jón reyndar að stöðva
Bóas; hvaða mynd ætti hann við?
„Þú vissir af því, var það ekki?“
Bóas tók sér síðan góðan tíma í að
útskýra „forsögu málsins“: mynd-
ina sem hafði birst af Svani í blað-
inu, þá sem varð til þess að hann
réðst á ljósmyndarann.
Nokkrum dögum áður hafði verið
opnuð í Kópavogi ný leikfanga-
verslun, stærri en allar aðrar af
þeirri tegund á landinu – eitthvert
útibú frá erlendri búð – og Svan-
ur, sem langaði til að gleðja litlu
dóttur sína, sex ára stúlku sem
hann hafði hingað til haft mjög
lítil afskipti af – ekki síst vegna
erfiðs samkomulags við móðurina
– ákvað að líta í þessa nýju versl-
un; það hefðu verið auglýstir him-
inháir afslættir daginn sem búðin
var opnuð, svokölluð opnunartil-
boð. Hann hafði tekið strætisvagn
í Kópavoginn – með því að nefna
smáatriði sem þetta var augljóst
að Bóas vildi afla félaga sínum
samúðar – og þegar hann kom að
leikfangabúðinni hafði myndast
þar löng röð viðskiptavina, sem
hann varð óhjákvæmilega hluti af;
röð sem skilaði honum hálftíma
síðar inn í slík þrengsli í búðinni
að hann mátti hafa sig allan við
að verða ekki undir í troðningn-
um. Það var síðan á miklu átaka-
augnabliki, þegar þrýstingurinn
frá ákafri röðinni fyrir aftan Svan
var sem mestur, að ljósmyndarinn
ungi náði að fanga mómentið (svo
notast sé við orð Bóasar); móment-
ið sem birtist svo sem ljósmynd
daginn eftir í blaðinu; mynd sem
sýndi Svan í forgrunni, með aðra
höndina útrétta, eins og hann væri
í örvæntingu að teygja sig í átt
að ódýrasta leikfangakassanum.
Andlitssvipur hans gaf þar að auki
ótvírætt til kynna (í augum þeirra
lesenda blaðsins sem ekki vissu
betur) að þessi maður í leikfanga-
búðinni – þessi miðaldra maður
með alskeggið og hattinn – „ætlaði
sér stóra hluti“ innan um opnunar-
tilboðin, enda hefði textinn undir
myndinni ýtt mjög undir þá túlkun.
(Hér verð ég að játa að orðalagið er
ekki eingöngu á ábyrgð Bóasar.)
Að sjá þessa mynd af sjálfum
sér í blaðinu hafði verið áfall fyrir
Svan. „Hann fékk algert sjokk
þegar hann sá þetta,“ útskýrði
Bóas. Fyrir ljóðskáld að fá mynd
af sér í blaði þar sem hann lítur út
fyrir að vera heltekinn af þeirri
fíkn nútímamannsins sem fagur-
fræði skáldanna gengur jafnan
helst út á að hafna, jafngilti opin-
berri aftöku – hann hlyti að koma
auga á það, „er það ekki?“ Það var
Bóas sem spurði Jón þeirrar spurn-
ingar. Og Jón tók heilshugar undir
það; það hlyti að vera erfitt, eink-
um og sér í lagi fyrir ljóðskáld.
„Bara hvaða listamann sem er,“
leiðrétti Bóas, og Jón samsinnti því
líka.