Morgunn - 01.06.1952, Blaðsíða 66

60
MORGUNN
mannsins er þar aðeins að ræða um víkkun á þekkingar-
sviði hans. Hann kann að visu að hafa fundið til eigin
dvergsmæðar, þegar um fjarlægðir er að ræða, sem reikn-
aðar eru í milljónum ljósára, en þarna er þó eitthvað efn-
isrænt til að halda sér við, og með hreystiyrði á vörum
leitast hann við að þreyta fangbrögð við vandamálin, nota
vitsmuni sína og dómgreind sem verkfæri til að byggja
upp heimspeki sína og víkka hana.
Hinar nýju skoðanir vísindamannsins á eðli og ástandi
alheimsins eru að dómi dulhyggjumannsins aðeins víkkun
á myndrænum sýnishornum tilverunnar. Fjarlægðir og
rúm fá ekki að neinu leyti skorið andlegri reynslu hans
stakk. Milljónir ljósára fá ekki valdið neinum rofum í
samvitund hans við guðdóminn, og uppgötvanir vísinda-
mannsins á hinum fjölþættu orkuöflum, sem starfandi eru
í regindjúpum alheimsins, fá hér engu um þokað í vitund
hans. Frá sjónarhóli dulhyggjumannsins er sérhvað af
þessu fyllri opinberun og aukinn skilningur mannsins á
alstaðarnálægð guðs, því að er hann ekki í alheimi víð-
um? Eða eigum vér ekki heldur að orða þetta svo, að
alheimurinn sé í guði. Ég hygg að svo sé, en skynsemis-
trúarmanninum virðist ókleift að samrýma guðshugmynd-
ina við órafjarlægðir alheimsins. Guðshugmyndin felur í
sér takmörkun að dómi hans, af því að geimorkan þarfn-
ast farbrauta til að geta skapað hlutræna mynd. Já, —
það er vitanlega rétt, að hið skapandi afl opinberast oss
í myndrænu formi, en samtímis því að þetta gerist, gæðir
hún formið eða hið efnisræna mót lífi og lögun, og vísi
að persónuvitund. Þetta er auðsætt, er vér beinum at-
hyglinni að sjálfum oss, því að erum vér ekki samnefn-
ari eða heildarútkoma hinnar skapandi alheimsorku, sem
hefur streymt og streymir án afláts inn í efnið og veitt
oss mynd þá, er vér berum? Frelsi er ekki að finna í
hinu myndvana eða formlausa, heldur í því að vaxa til
þekkingar og skilnings á því, hvernig beri að nota starfs-
tækið. Með þetta í huga sjáum vér bezt, hversu vítt það