Alþýðublaðið - 27.08.1923, Síða 1

1923
Steinolfaeinkasalan.
Eiukasalan.
Hinn 10. ágúst 1922 notaði
landsstjórnin einkasöiuheiraiidina
samkvæmt lögunum frá 1917 og
ákvað afi Landsverzlun slnjldi hafa
einlcainnflutning á steinolíu frá
10. febrúar 1923. Steinolíufélagið
keptist við að flytja inn olíu til
þess tíma, en hún er nú að mestu
eeld, svo að oh'usalan er að verða
hjá Landsverzlun einni.
Með einkasölulögunuin erákveöið
álag Landsverzlunar 4 kr. á
venjulega steinoliutunnu, auk
kostnaðar, og- renni áligið að
hálfu i veltufjársjóð Landsve: zlun-
ar, en að hálfu í ríkissjóð. Má því
framvegis áætla um 70 þús. kr
tekjur í ríkissjóð og annað eins
til Landsverzlunar í beinan veizl-
unararð. Skilyrði var einnig sett
um tryggingu, er áreiðanlegt, verzl-
unarhús seiti fyrir því, að það
selji Landsverzlun nægar birgðir
á hverjum tíma, og er sú trygg-
ing fengin.
Samningarnir voru gerðir við
British Petroleum Co. til þriggja
ára, og sózt af innganginum, hvers
vegna það fóiag var valið, en því
má bæta við, að verðsamanburður
við önnur félög sýndi þetta lang-
hagfeldast. Innkaupsverð Lands-
veizlunar á hverjum tíma miðast
v\tlieimsmarJcaðsveið,þegarfceyptir
eru lieilir farmar í olíugeýmslu■
skipum 8 — lOþús. tonn (notkunin
á íslandi er rúm 5 þús. tonn ár-
lega), og sýuir þetta einn kostinn
við einkasölunna. Olíuna er hægt
að taka frá öllum stöðvum félags-
ins erlendis, og er það kostur,
því að stutt er til Englands sam-
anborið við Ameríku.
Ástæðurnar til þess, að einkasalan
var ákveðin, voru margvíslegar og
einlcum þær, sem hór fara á eftir.
Reynsian heíir sýnt innan lands
Og utan, að Standard Oil svífst
Mánudaginn 27 ágúst.
194. tölubiað.
einskis, þar sem það getur náð
sér niðri, hvorki að verði, vöru-
gæðum nó verzlunaraðferðum.
í samkepni kúgar það sam-
keppendurna með óeðlilega lágu
vei ði í bili eða kaupir þá upp. en
þar á eftir hækkar það veröið
fram úi' öllu hófi. Hér á íslandi
héltfélagið oUuverðinu mikluhœrra
heldur en í nálœgum Vóndum að
viðbættum venjulesum kostnaði.
Auk þess skeytti það engu um
að bæta verzlunarfyrirkomidagið
á ýmsan hátt, sem með stáltunnu-
fiutningi og olíugeymum, enda gat
það grætt næstum því ótakmark-
að án þess. Skattur sá, sem ís-
lendingar hafa greitt félaginu,
mundi nema því, sem kostaði að
byggja járnbraut austur og virkja
Sogsfossana.
lilraunir einstaklinga og jafn-
vel Liskifélagsins til þess að
hnekkja þessari einokun félagsins
kom að litlu haldi. Samtök þjóð-
arinnar í einu lagi með Lands-
verzluninni sýndu sig að geta
leyst þenna hnút, útvegað hið
eina góða erlenda samband, sem
völ var á, og lækkað olíuverðið.
Samt var samkeppnisverdun Lands-
verdunar ekki öyggjandi fyrir-
komutag, fyrst og fremst vegna
þess, að Standard Oil gat þá og
þegar farið að selja olíuna undir
sannvirði hér sem erlendis, — það
er fjársterkara heldur en ríkissjóð-
urinn íslenzki, — en einnig vegna
þess, aö félagið 'gat ætíð haldið
sumum hluta útgerðarmanna
bundnum, ýmist vegna gamalla
samninga eða fáfræði þeirra sjálfra.
Auk þessa var beinn þjóðarvilji
á bak við einkasölulögin, sem
gekk út frá því, að það væri ot
viðurhlutamikið að láta aðra hafa
þessa vörutegund heidur en Lands-
verzlun. Innhaup fengust og betri
og ýms viðskiftahlunnindi með
því aö ákveða einkasölu.
Sumum heflr dottið í hug, að
bezt hefði verið, að British Petr-
oleum Co, hefði sjálft, kept við
Standard Oil hér, en þótt það
kynni að hafa viljað það, hefði
slíkt, ekki verið æskilegt bæði
vegna þess, að engin vissa hefði
þar verið fyrir endalausri sam-
keppni, og hins vegar eðlilegra, að
sjálfur verzlunarhagnaðurinn lenti
hjá Landsverzlun og Þannig í
þjóðarbúinu
Loks ber að gæta að því, að
Landsverzlunin á nú mikið verk
fyiir höndum, sem óvíst er að
leyst hefði verið í samkeppni og
alls ekki hefði verið leyst af Stan-
daid Oil. Þetta verk er að koma
á flutningi á olíunni lausri í olíu-
geymsluskipum hingað til lands
og koma upp í fyrstu olíugeymum
í EeyJcjavík. Þaðan yrði olían
síðan ílutt í stáltunnum kringum
land, en síðar yrði einnig komið
upp olíugeymum á hæfllegum
stöðum þar. Hægt væri að fá
ieigð, þegar þyrfti olíugeymsluskip
erlendis, en annárs væri einnig
heppilegt að breyta Villemoes
þannig. Þetta fyrirkomulag mundi
geta sparað steinolíuvei zluninni
um 200 þús, kr. árlega, og gæti
það að miklu leyti komið fram í
enn lægra olíuverði. En þetta
kostar fé, sem landið mundi ekki
hætta í samkeppni við olínhring,
sem notaði öll meðul, þegar að
honum syrfl.
Lausn þessa steinolíumáls hefir
orðið heppileg, og heflr þar sýnt
sig, eins og síðar mun sýna sig
með aðrar vörutegundir, sem líkt
stendur á um, að verzlunin steínir
að þjóðnýtingu, ef okrarafélög eiga
ekki að leggja undir sig þjóðina
efnalega, að samtök þjóðarinnar
og skipulag hennar í viðskiftum
á að taka við og tekur. við af
stjórnleysi einstaklinganna. (Frh.)
Héðinn Valdimarsson.
Einkaréttur má að eins rera
í hyiulum ríkis eða héraðs-
félags.