Fréttablaðið - 04.11.2010, Blaðsíða 22

22 4. nóvember 2010 FIMMTUDAGUR
FRÁ DEGI TIL DAGS
greinar@frettabladid.is
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
HELGAREFNI: Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is MENNING: Bergsteinn Sigurðsson bergsteinn@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
HALLDÓR
Nýlega kynnti ríkisstjórnin fjárlaga-frumvarp þar sem gert er ráð
fyrir miklum samdrætti í útgjöldum. Í
kjölfarið hafa margir velt því fyrir sér
hvort ástæða sé til að ganga svo langt
í niðurskurði ríkisútgjalda. Jafnvel
hafa stigið fram lukkuriddarar sem
segja enga þörf á niðurskurði og varla
heldur á skattahækkunum. Eina sem
þurfi sé aukin atvinna og veltuaukning
henni samfara.
Vandinn er því miður stærri en svo
að við leysum hann með aukinni veltu.
Við reddum okkur ekki úr vandan-
um með nýrri stórvirkjun og álveri.
Útgjöld ríkisins eru meiri en tekjurnar
standa undir. Markmið okkar er að
ná jafnvægi í ríkisútgjöldum, óháð
hagsveiflu. Ef velta eykst vegna nýrr-
ar fjárfestingar eru það að sjálf-
sögðu góð tíðindi, en þau koma ekki í
veg fyrir þörf á niðurskurði ríkisút-
gjalda. Afkomubati vegna hagsveiflu
telst ekki með í þeirri aðlögun sem nú
stendur yfir. Ef vel árar á að safna í
hlöðu. Við getum nefnilega ekki haldið
áfram að reikna með eilífu blíðviðri.
Það er ekki lengur árið 2007.
Í aðlögun útgjalda að tekjum skiptir
miklu að forgangsraða. Við stundum
ekki flatan niðurskurð. Uppsafnaður
niðurskurður í yfirstjórn ríkisins
nemur 17% í lok þessa árs, en heildar-
niðurskurður í fjárveitingum til þjón-
ustu við fatlaða er 2,6%. Tillögur um
endurskipulagningu heilbrigðisþjón-
ustu eru líka skynsamleg leið til að
nýta fjármuni betur, okkur öllum til
hagsbóta. Ekki verður komist hjá því
að ná þeim sparnaði sem að var stefnt
með aðgerðunum þótt við gefum okkur
kannski eitthvað lengri tíma til þess,
eins og heilbrigðisráðherra hefur gefið
ádrátt um.
Það er aldrei auðvelt að breyta halla
upp á nærri 10% af ríkisútgjöldum í
afgang á þremur árum. Þess vegna
hafa ríkisstjórnir undanfarinna ára
fremur kosið að bæta í útgjöld og forð-
ast erfiðar ákvarðanir um forgangs-
röðun. Það verður ekki gert lengur. Á
fjárlögum ársins 2010 er næst stærsti
útgjaldaliður ríkisins vaxtagjöld. Við
greiðum meira í vexti en til allrar heil-
brigðisþjónustu í landinu. Við getum
ekki lifað áfram um efni fram.
Af hverju þarf niðurskurð?
Ríkisfjármál
Árni Páll
Árnason
efnahags- og
viðskiptaráðherra
Aldrei
Jón Baldvin Hannibalsson, fyrrver-
andi fjármála- og utanríkisráðherra,
lýsti á Pressunni í gær andúð sinni
á að Árni Mathiesen væri orðinn
starfsmaður Matvæla- og landbún-
aðarstofnunar Sameinuðu þjóðanna.
„Ef þetta er nýjasta útflutnings-
vara Íslands eigum við ekki
von á góðu,“ sagði Jón en
utanríkisráðuneytið studdi
umsókn Árna um starfið.
Spurður hvort Jón hefði
sem utanríkisráðherra stutt
umsókn Árna svaraði
hann stutt og lag-
gott: „aldrei.“
Auðvitað ekki
Skýringin á því hvers vegna Jón
hefði „aldrei“ stutt umsókn Árna er
væntanlega einföld. Í hans ráðherra-
tíð réði hann nefnilega ekki – eða
studdi til starfa – aðra en samflokks-
menn.
Sáttfúsir
Sjálfstæðismenn í borgarpólitíkinni
telja meirihlutann í mannréttinda-
ráði á rangri braut í stóra trúar- og
skólamálinu. Hafa þeir lagt til að
hafin verði vinna við að ná um það
víðtækri samstöðu. Sjálfstæðisflokk-
urinn hefur oft áður boðað að ná
beri víðtækri sátt um mál. Það átti
til dæmis við um fiskveiðistjórnun-
arkerfið. Sú sátt átti hins vegar að
felast í því að aðrir sættust á skoð-
anir sjálfstæðismanna. Tilraunin
var því andvana fædd. Ekki er að
sjá að beita eigi þeirri aðferðafræði
í þetta sinn og því vert að gefa
tillögunni gaum.
bjorn@frettabladid.is
Farðu inn á www.oddi.is
og búðu til persónulega gjöf.
Vegleg innbundin myndabók með þínum myndum.
Hannaðu þína
eigin myndabók
á oddi.is VERÐ FRÁ
6.990 KR.
EINTAKIÐ
K
rafan um almenna skuldaniðurfellingu og betri varnir
gegn því að lánardrottnar geti gengið að skuldurum er
áfram hávær og verður vafalaust borin fram í mótmælum
sem boðuð hafa verið á Austurvelli í dag.
Ekki leikur vafi á að margir eru í alvarlegum skulda-
vanda og í þörf fyrir aðstoð. Opinberar tölur segja okkur að fimmt-
ungur húseigenda í landinu skuldi meira en þeir eiga í eignum
sínum. Hins vegar leikur heldur ekki vafi á að sá vandi er tilkominn
með mismunandi hætti og ekki
endilega á sama tíma.
Talsverður hópur fólks er kom-
inn í erfiða stöðu vegna þess að
það er á lágum launum og skuldir
þess snarjukust vegna falls krón-
unnar. Það á þess vegna erfitt
með að greiða af hóflegum lánum
vegna hóflegs húsnæðis. Ýmsir
hafa orðið fyrir atvinnu- eða tekjumissi og eru þess vegna í vanda.
En það er líka talsverður hópur sem lifði einfaldlega um efni fram
eða tók áhættu í fjármálum fyrir hrun og var búinn að koma sér á
hausinn fyrir hrun. Margir úr þessum hópi stilla sér hins vegar
upp sem fórnarlömbum kreppunnar, eða þá ábyrgðarlausra útlána
bankanna, en ekki eigin ákvarðana. „Forsendubrestur“ er sem tón-
list í eyrum þessa fólks sem sér fram á að geta fengið aðstoð við að
greiða úr stöðu sem var í raun orðin vonlaus áður en efnahagslífið
varð fyrir áfalli. Í flestum tilvikum er staðan hins vegar svo slæm
að vafi leikur á að jafnvel afar kostnaðarsamar aðgerðir á borð við
almenna 20 prósenta niðurfellingu skulda dugi þessu fólki.
Einstaklingar úr þessum hópi hafa sumir hverjir hrópað á athygli
fjölmiðla. Þannig var um manninn sem réðist á húsið sitt og bílinn
með jarðýtu í fyrrasumar og uppskar meðal annars aðdáun Þórs
Saari alþingismanns, sem sótti brak úr húsinu og stillti upp í þing-
flokksherbergi Hreyfingarinnar sem minnismerki um „efnahags-
stefnu ríkisstjórnarinnar“. Í ljós kom að ýtumaðurinn hafði steypt
sér í óviðráðanlegar skuldir fyrir hrun og að auki haft fé af fólki
sem hann var í viðskiptum við.
Svipuðu máli gegnir um þann sem hefur fengið við sig viðtöl í
fjölmiðlum undanfarið og aðstoð „heimavarnarliðsins“ vegna þess
að banki hyggst taka af honum heimili hans. Eins og DV upplýsti í
gær var íbúðin í eigu gjaldþrota verktakafyrirtækis sem skuldar
hundruð milljóna króna.
Við getum líka rifjað upp söguna af manninum sem Hæstiréttur
neitaði í vor um að gera nauðasamninga við lánardrottna sína. Sá
hafði búið í 200 fermetra húsi og rekið tvo bíla þrátt fyrir að vera
atvinnulaus og bætti svo við láni fyrir fellihýsi áður en allt fór
í steik í efnahagslífinu. Hann vildi borga níu milljónir upp í 139
milljóna skuld. Núverandi umboðsmaður skuldara sagði í Frétta-
blaðinu í sumar að það mál væri að mörgu leyti dæmigert fyrir þá
mörgu sem hefðu lifað um efni fram og keyrt á lánum sem bankar
og fjármálafyrirtæki hefðu fúslega veitt.
Hinar opinberu tölur segja okkur ekki hvernig skiptingin er á
milli hópanna; þess sem inniheldur hin raunverulegu fórnarlömb
hruns krónunnar og hins sem var búinn að koma sér á vonarvöl
hvort sem var. Umræðunnar vegna væri þó fengur að því að það
kæmist á hreint. Það myndi varpa skýrara ljósi á raunverulegt
umfang skuldavanda sem til er kominn vegna hrunsins.
Hversu margir voru búnir að setja sig á hausinn
fyrir hrun en vilja nú fá skuldaniðurfellingu?
Fórnarlömbin
Ólafur Þ.
Stephensen
olafur@frettabladid.is
SKOÐUN
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871