Fréttablaðið - 08.11.2010, Blaðsíða 12

12 8. nóvember 2010 MÁNUDAGUR
FRÁ DEGI TIL DAGS
greinar@frettabladid.is
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
HELGAREFNI: Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is MENNING: Bergsteinn Sigurðsson bergsteinn@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
HALLDÓR
Fyrsta vinstristjórnin var felld á vísitölu-bótum; 1958. Það gerðist á ASÍ þingi
þannig að greidd voru atkvæði um það hvort
fresta mætti vísitölubótum. Því var hafnað.
Í staðinn fékk launafólk 12 ára ríkisstjórn
Sjálfstæðisflokksins. Næsta ríkisstjórn fór
líka á vísitölubótum; það var 1974. Þá fóru
Samtök frjálslyndra og vinstri manna, sem
voru einn stjórnarflokkanna, á taugum. Það
var efnt til kosninga og útkoman varð ríkis-
stjórn Sjálfstæðisflokksins. Næsta vinstri-
stjórn varð til 1978; hún liðaðist í sundur
1979 af því að einn stjórnarflokkanna þoldi
ekki kaupgjaldsvísitöluna. Sjálfstæðis-
flokkurinn komst þó ekki til valda og enn
var mynduð stjórn sem má gjarnan kalla
vinstristjórn. Hún gafst ekki upp þrátt fyrir
erfiðleika í efnahagsmálum. Álmálið átti að
nota til að koma henni frá með því að stjórn-
arliðar Framsóknarflokksins stóðu að til-
lögu um að setja iðnaðarráðherrann af af
því að hann væri ekki nógu stóriðjufús. Það
tókst ekki, en eftir kosningarnar 1983 tók
við ríkisstjórn Sjálfstæðisflokksins undir
forystu Framsóknarflokksins. Hún sat í heil
fjögur ár og bjó til misvægi launa og lána,
gaf vexti frjálsa og innleiddi kvótakerfið.
Hún var svo endurnýjuð 1987 en hrundi
1988. Þá tók við ríkisstjórn sem kom á þjóð-
arsátt og hjó á vítahring verðbólgunnar.
Hún fékk meirihluta í kosningum til að
starfa áfram en Alþýðuflokkurinn kaus að
koma Sjálfstæðisflokknum til valda á ný.
Þau völd hafði hann í 18 ár.
Nú hefur vinstristjórn setið í 18 mánuði.
Sjálfstæðisflokkurinn er orðinn langþreytt-
ur á því að ráða engu, hvorki hjá ríkinu né
borg. Hann er að tryllast af valdaleysi. Og
hann lemur tunnur úti um allt þjóðfélagið.
Hann reynir að gera bandalög inn í stjórn-
arflokkana eins og hann gerði líka 1958 og
1974. Hann notar andstöðuna við ESB einn
daginn, annan er það Icesave sem Sjálf-
stæðisflokkurinn bjó til og er á móti því að
leysa. Í þessum málum tekst honum að stíga
í takt við einstaklinga í Vg. Og svo eru það
stóriðjumálin. Þar stígur hann taktinn við
tunnusláttinn með Samfylkingunni. Til-
gangurinn er ekki sá að stöðva aðildarum-
sókn að ESB, ekki sá að koma í veg fyrir
að samið verði um Icesave og ekki sá að
tryggja byggingu álvera. Það síðastnefnda
er ekki hægt af því að orkan er ekki til. Nei,
tilgangurinn er sá einn að koma íhaldinu til
valda á ný. Og það mun Sjálfstæðisflokknum
takast ef honum auðnast áfram að heyra
bergmál inni í stjórnarflokkum þegar hann
lemur tunnurnar. En af langri sögu hafa
vinstrimenn kannski lært að láta ekki rugla
sig í ríminu; eða hvað?
Geta vinstrimenn eitthvað lært?
Stjórnmál
Svavar
Gestsson
fyrrverandi
formaður
Alþýðubanda-
lagsins
Norðurslóðadagurinn
Breytingar á norðurslóðum: vöktun umhverfis og samfélags
Norræna húsinu í Reykjavík
10. nóvember 2010
Kl. 09:00 til 16:00
Kl. 09:00 –15:00 MÁLSTOFA
Ávarp formanns Samvinnunefndar um málefni norðurslóða,
Þorsteins Gunnarssonar
Ávarp umhverfisráðherra, Svandísar Svavarsdóttur
Tom Barry: Kynning á Norðurskautsráðinu og vinnuhópi þess um vernd
lífríkisins (CAFF)
Hans H. Hansen: Vákort af N-Atlantshafi, liður í samhæfðri viðbragðsáætlun
við bráðamengun
Ingibjörg Jónsdóttir: Hafísrannsóknir og eftirlit á norðurslóðum
Árni Einarsson: Þingeyingar í þúsund ár
Starri Heiðmarsson: Esjufjöll og jökulsker Breiðamerkurjökuls
Oddur Vilhelmsson: Örverulífríki Glerár: Hentugt líkan til vöktunar á
umhverfisáhrifum loftslags og mengunar á norðurslóðum?
Embla Eir Oddsdóttir: Sóknin í norður: Áhætta, öryggi og aðlögun
sjávarbyggða vegna veðurfarsbreytinga og aukinnar skipaumferðar
Kl. 14:00 -15:00 PALLBORÐSUMRÆÐUR
Staða rannsókna, vöktunar og alþjóðlegrar samvinnu á norðurslóðum
Kl. 15:00 MINNINGARFYRIRLESTUR VILHJÁLMS STEFÁNSSONAR
Þóra Ellen Þórhallsdóttir, prófessor: Vísindamaðurinn í náttúrunni og náttúra
vísindarannsókna: Um hlutverk og samfélagslegar skyldur vísindamanna
SJÁ NÁNAR Á WWW.SVS.IS
Reynsla
Ríkislögreglustjórinn auglýsti um
helgina eftir fólki til starfa í efnahag-
brotadeild embættisins. Þaðan hafa
nánast allir almennir starfsmenn farið til
sérstaks saksóknara. Til þess að hljóta
starfið þarf umsækjandi að hafa próf frá
Lögregluskólanum og tveggja ára starfs-
reynslu sem lögreglumaður. „Æskilegt
er að umsækjandi hafi reynslu og þekk-
ingu á rannsókn auðgunarbrota
eða annarra alvarlegra brota,”
segir í auglýsingunni. Ólíklegt
verður að teljast að margir sæki
um enda flestir sem uppfylla
þessi skilyrði nýkomnir á fullt
við að rannsaka glæpi í bönkun-
um hjá sérstökum.
Gamaldags
Furðulegt er að hvorki sé hægt að
hefja vegaframkvæmd né taka nýjan
veg í notkun án þess að samgöngu-
ráðherra sé kallaður til, ýmist til að
taka skóflustungu eða klippa á borða.
Þeir eru til sem héldu að Ögmund-
ur Jónasson væri stjórnmála-
maður þeirrar tegundar sem
hætti svoleiðis löguðu.
En nei, hann hefur
á örfáum vikum í
embætti verið við að
minnsta kosti
fimm slíkar
athafnir. Það
er líklega
met.
Ekkert minna
Árni Páll Árnason, efnahags- og við-
skiptaráðherra, fjallaði um leiðir til að
auka hagvöxt í Silfri Egils í gær. Liður
í því væri að gera átak í endurskipu-
lagningu skulda fyrirtækja. Unnið
væri að „stórfelldu átaki í því að taka
mikinn fjölda fyrirtækja í gegnum
skuldahreinsun”. Skuldahreins-
un er bæði stórt orð og fáheyrt.
Hagsmunasamtök, hvort sem er
fyrirtækja eða heimila, hafa ekki
lagt í að taka sér það í munn. En
það gerir efnahags- og viðskipta-
ráðherrann óhikað. Því fagna
sjálfsagt margir.
bjorn@frettabladid.isÞ
jóðfundurinn sem haldinn var á laugardag var merki-
leg tilraun. Aldrei áður hefur þannig með markviss-
um hætti verið leitað eftir sjónarmiðum almennings í
aðdraganda endurskoðunar stjórnlaga ríkis. Aðferðin
er einstök og á sér aðeins eina fyrirmynd, þjóðfundinn
sem haldinn var í fyrra á vegum sjálfboðaliða. Þar voru kallaðir
saman yfir þúsund Íslendingar, sem valdir voru með slembiúrtaki
úr þjóðskrá. Aldrei áður hafði slíkt úrtak heillar þjóðar verið
saman komið undir sama þaki.
Í niðurstöðum þjóðfundar-
ins kemur út af fyrir sig fátt
á óvart. Mest er þar um atriði,
sem flestir Íslendingar geta
verið sammála um, þótt umdeild
mál á borð við aðskilnað ríkis og
kirkju skjóti upp kollinum. En
það var líka meiningin; að kalla
fram vilja þjóðarinnar, vizku
fjöldans, að svo miklu leyti sem það er hægt.
Hitt er svo annað mál, að ýmislegt af því sem fram kemur
í niðurstöðum þjóðfundarins eru fremur stefnuyfirlýsingar en
leiðbeiningar um það hvernig á að haga stjórnskipaninni. Stjórn-
arskráin er plagg, sem segir til um hvernig á að stjórna land-
inu, en á ekki að innihalda pólitískar stefnuyfirlýsingar um það
hvað stjórnvöld eigi að gera. Stefnumið eins og „efla skal ímynd
Íslands“ er af þeirri sortinni sem á ekki heima í stjórnarskránni,
þótt sjálfsagt geti flestir verið sammála um markmiðið.
Í niðurstöðum þjóðfundarins er fleira, sem líklegt er til að
verða umdeilt á stjórnlagaþinginu. Þannig er í mannréttindakafl-
anum vísað til jafnólíkra hluta og þess að vægi atkvæða skuli
vera jafnt, og að allir skuli „njóta jafns réttar til náms, heilbrigðis-
þjónustu og lágmarksframfærslu“. Fyrrnefnda atriðið telst til
svonefndra borgaralegra og pólitískra réttinda, sem fela í sér
svokallaðar taumhaldsskyldur ríkisvaldsins; að það láti þegnana
óáreitta, skerði til dæmis ekki tjáningarfrelsi þeirra eða taki upp
kosningakerfi sem mismunar fólki eftir búsetu. Síðarnefndu rétt-
indin teljast hins vegar til svokallaðra félags- og efnahagslegra
réttinda, sem mæla fyrir um verknaðarskyldur ríkisins, að því
beri að gera sitthvað fyrir þegnana, sem oftast kostar peninga.
Margir vilja ekki telja síðarnefndu réttindin til almennra
mannréttinda vegna þess að erfitt er að halda því fram að þau
séu algild; í sumum ríkjum geta stjórnvöld ekki með nokkru móti
tryggt þegnum sínum lágmarksframfærslu þótt þau geti auðveld-
lega látið það vera að skerða atkvæðisrétt þeirra. Ýmsir hafa
bent á að með því að setja félags- og efnahagslegu réttindin í
stjórnarskrá séu þau orðin háð eftirliti dómstóla og þar með séu
dómarar komnir í pólitík, því að í raun sé engin leið að skilgreina
í stjórnlögum hvað sé til dæmis lágmarksframfærsla. Þetta séu
stefnuyfirlýsingar fremur en algild mannréttindi og eigi þar
af leiðandi ekki heima í stjórnarskrá. Hvernig yrði til dæmis
stjórnarskrárákvæði um jafnan rétt til heilbrigðisþjónustu túlkað
til og frá í umræðum um niðurskurð í heilbrigðiskerfinu?
Niðurstöður þjóðfundar eru ágæt leiðsögn fyrir stjórnlagaþingið
en leysa alls ekki úr mörgum álitamálum sem þarf að útkljá þar.
Þjóðfundurinn er merkileg tilraun, en leysir ekki
úr mörgum álitaefnum varðandi stjórnarskrána.
Hvernig eða hvað?
Ólafur Þ.
Stephensen
olafur@frettabladid.is
SKOÐUN