Fréttablaðið - 18.11.2010, Blaðsíða 32

32 18. nóvember 2010 FIMMTUDAGUR
Í grein sinni Trúboð úr skólum, reynir Vantrúarmaðurinn Reynir
Harðarson ítrekað að gera samstarf
kirkju og skóla í borginni tortryggi-
legt með því að hagræða sannleik-
anum. Þessi ákafi trúmaður virðist
vilja koma allri umræðu um trú og
lífsskoðanir út úr skólum borgar-
innar og væntanlega landsins alls.
Máli sínu til stuðnings segir hann
m.a.: „En Örn Bárður sér ekkert
að því að Gídeon-menn mæti í tíma
hjá 10 ára börnum, gefi þeim Nýja-
testamentið og leiði þau í bæn.“
Hér gerir hann mér upp skoðanir.
Ég hef hvergi talað um að Gídeon-
menn fari með bænir í skólum en
ég hef hins vegar talað fyrir því að
þeir gefi börnum NT. Þá snuprar
hann mig fyrir það að mér finnist
í lagi að börn sem ekki séu krist-
in geri eitthvað annað á meðan
hin eru frædd um kristna trú, sið
og menningu. Reynir kallar þau
„óhreinu börnin“ en það eru hans
orð en ekki mín. Reynir segir: „Ef
börn eru leidd til messu á vegum
skólans er skólinn að fara út fyrir
hlutverk sitt og grípa inn í trúar-
legt uppeldi foreldranna.“
Í áliti Dóru Guðmundsdóttur,
Cand. Jur, LL.M frá 13. október
2010 sem unnið var fyrir mennta-
og menningarmálaráðuneytið
um trúar bragðafræðslu í leik-
og grunnskólum í ljósi 2. gr. 1.
samnings viðauka Mannréttinda-
sáttmála Evrópu kemur fram að
slíkt sé sjálfsagt. Í álitinu segir
m.a.: „Einnig að heimilt [sé] að
fjalla um og kynna nemendum
þá trú sem er þjóðtrú í viðkom-
andi ríki; jafnvel þannig að meiri
fræðsla fari fram í þeim trúar-
brögðum en öðrum, og á það jafnt
við um kynningu á sögu, kenning-
um og helgihaldi. Þá er ekkert sem
bannar að nemendur fari í heim-
sókn á staði þar sem trúariðkun
fer fram ...“
Í ljósi málflutnings trúmanna í
Vantrú og Siðmennt sem eiga börn
í skólum, spyr ég, hvort yfirvöld
þurfi ekki að sjá til þess að slíkt fólk
haldi börnum sínum ekki í skoðana-
gettói og meini þeim að kynnast við-
horfum annarra? Í þessu sambandi
vísa ég til nöturlegrar reynslu ungr-
ar konu sem var Vottur
Jehóva og sagði sögu sína
á prenti í Fréttatímanum
5. nóv. sl. Eru það ekki
mannréttindi barna sem
ekki játa kristna trú að
fá að kynnast þeirri trú
á sama hátt og það teljast
mannréttindi og reynd-
ar líka skylda kristinna
manna að kynnast öðrum
viðhorfum, trú og siðum? Ég tel að
börn sem ekki tilheyra kristninni
hafi ekkert slæmt af því að eiga
NT og mín barnabörn mega gjarn-
an eignast Kóraninn eða önnur trú-
arrit. Ef kynna á börnum helgihald
kristinna manna þá á að fara með
þau í venjulega messu þar sem þau
heyra það sem kristnir menn trúa.
Það er svo foreldranna að vinna
úr því sem fyrir augu og eyru bar.
Drómaduld, lokunarlosti og hafta-
hugnun Reynis og hans skoðana-
bræðra er mér ekki að skapi. Ég vil
opið þjóðfélag þar sem fólk kynn-
ist ólíkum siðum og menningu og
ræðir þær af sanngirni og virð-
ingu. Þannig verður þjóðfélagið
heilbrigt.
Að ríkið haldi úti einu trúfélagi,
eins og Reynir heldur fram, og kosti
til þess gríðarlegum fjármunum, er
gömul lyga- og áróðurstugga. Kirkj-
an er ekki á framfæri ríkisins. Hún
á fyrir öllum þessum kostnaði en
svo vill til að ríkið hefur nær allar
eigur hennar í sínum höndum. Þetta
sagði ég Reyni þegar fundum okkar
bar saman nýlega. Hann þekkir því
sannleikann í þessu máli. Að hamra
á lyginni gerir hana ekki að sann-
leika.
Varðandi skráningu barna í trú-
félag móður þá senda prestar mán-
aðarlega skýrslur um skírð börn í
sínu prestakalli til Þjóðskrár. Ef
foreldrar velja barni sínu aðild að
kirkjunni þá eru börn-
in þar svo lengi sem þau
segja sig ekki úr henni
en það geta þau auðvit-
að gert þegar þau verða
sjálfráða.
Svo skilur Reynir ekk-
ert í „kirkjunnar mönn-
um“ að þeir haldi mál-
stað kristninnar á lofti
„einmitt þegar trúverðug-
leiki þeirra er eflaust í sögulegu
lágmarki“. Hann blandar inn í
umræðuna réttindum samkyn-
hneigðra sem íslenska þjóðkirkjan
heldur í heiðri og er þar í fremstu
röð kirkna í heiminum enda þótt
hún hafi tekið sér góðan tíma til
að ná þeirri niðurstöðu. Heilbrigð
kirkja lifir ekki í ótta. „Kirkja vor
Guðs er gamalt hús, Guðs mun þó
bygging ei hrynja“ segir í sálmi
einum. Kirkjan mun ávallt leitast
við að standa á sannleikanum og
hún mun alltaf lifa því hann sem
er „vegurinn, sannleikurinn og
lífið“ er með henni í verki. Hann
er sigur vegarinn og mun að lokum
sigra vélráð og vonsku heimsins,
vonleysi og vantrú.
Skoðanir úr skólum?
Skóli og kirkja
Örn Bárður
Jónsson
sóknarprestur í
Neskirkju
Nýlega skrifaði ég grein í Við-skiptablaðið um eignarhald
og lánveitingar Björgólfs Thors
Björg ólfssonar í Landsbanka
Íslands (LÍ). Ég var hluthafi í LÍ og
tapaði fjármunum á falli hans líkt
og hinir 27.000 hluthafar bankans.
Í grein minni rakti ég þau sjónar-
mið mín að ég teldi ýmislegt benda
til þess að Björgólfur Thor hafi
beitt hluthafa bankans blekking-
um, í því skyni að komast hjá því að
vera skilgreindur venslaður aðili í
bankanum. Þannig hafi lánveiting-
ar til hans og tengdra aðila í raun
verið langt umfram lögbundnar
heimildir. Á annað hundrað manns
hafa lýst yfir áhuga sínum á því að
hefja undirbúning á skaðabótamáli
á hendur Björgólfi Thor.
Ég skora á Björgólf Thor að stíga
fram og svara því hvort hann telji
að lánveitingar hans, sem nema
líklega um 50% af CAD eigin fé
bankans, hafi verið lögmætar og
hvort hann telji eðlilegt að eign-
arhald starfsmanna hafi verið
honum ótengt. Með sama hætti er
nauðsynlegt að upplýst verði með
fullnægjandi hætti hvernig eignar-
haldi samstarfsmanna Björgólfs í
LÍ var raunverulega háttað, þ.m.t.
hverjir þessir samstarfsmenn
voru og hver fjármagnaði bréfin.
Áskorun mín til Björgólfs er einnig
sú að hann hafi frumkvæði að því
að bæta skaða hluthafa bankans
með því að leggja fram eign sína
í Actavis. Þannig væri hugsanlega
hægt að ná sátt í málinu og forðast
aðkomu dómstóla.
Við mat á því hvort skaðabótamál
sé hugsanlegt á hendur Björg ólfi
Thor er það lykilatriði að meta
hvort eignarhald nánustu sam-
starfsmanna hans hefði ekki átt
að skilgreinast undir hans stjórn
og hvort lánveitingar til hans hafi
verið umfram lögbundnar heimild-
ir. Líkt og ég rakti í grein minni
í Viðskiptablaðinu tel ég svo vera.
Umrædd ályktun byggir m.a. á því
að þessir ónefndu starfsmenn þáðu
hjá honum laun í gegnum Samson
eignarhaldsfélag og Novator og
telja má útilokað að þeir hefðu í
einhverjum tilvikum beitt atkvæðis-
rétti sínum gegn vilja Björgólfs
Thors.
Við skilgreiningu Björgólfs sem
venslaðs aðila líkt og eðlilegt hefði
verið væru allar lánveitingar hans
og tengdra aðila opinberar í árs-
reikningum bankans og hagsmuna-
aðilar þannig meðvitaðir um þessa
útlánaáhættu. Það var hinsvegar
ekki gert. Hvergi var getið um
þessi lán og líkt og ég hef áður bent
á eru lán til venslaðra aðila í reikn-
ingum LÍ fyrir árið 2007 aðeins um
10 milljarðar króna. Í þessu sam-
hengi má nefna að lán til Björg ólfs
Thors og tengdra aðila voru á bilinu
50-150 milljarðar króna ef marka
má Rannsóknarskýrslu Alþingis.
Sé horft á umræddar lánveiting-
ar Björgólfs í samhengi við efna-
hag bankans má sjá hversu miklu
máli það skipti fyrir matsfyrir-
tæki, hluthafa, greiningadeildir og
skuldabréfaeigendur að hafa rétta
stöðu um útlánaáhættu til eigenda
sinna.
Bætur sóttar til Björgólfs Thors
Ef vilji hluthafa og kröfuhafa stend-
ur til þess að höfða skaðabótamál á
hendur Björgólfi vegna ólögmætra
lánveitinga til hans og ranglega
skilgreindum eignarhlut lýsi ég hér
með yfir vilja mínum til að koma
að undirbúningi slíks máls. Nýlegt
skuldauppgjör Björgólfs opinberar
framtíðarmöguleika hans á verð-
mætum sem tengjast væntan legri
sölu á lyfjafyrirtækinu Actavis.
Fram hefur komið í fjölmiðlum að
gangi áætlanir félagsins eftir geti
um 140 þúsund milljónir króna
runnið í vasa Björg ólfs. Eftir því
sem best má skilja rennur ekkert
af þeim fjármunum til greiðslu
skulda eða persónulegra ábyrgða
hans. Hluthafar og aðrir kröfuhafar
hljóta því að horfa til þeirra verð-
mæta þegar mat er lagt á grundvöll
skaðabótamáls.
Þögn og aðgerðaleysi Slitastjórnar
Lítið hefur farið fyrir Slitastjórn
LÍ í kjölfar bankahrunsins. Ein-
staka sinnum stíga stjórnarmenn
þó fram og segjast vera að rann-
saka ýmis mál. Aðgerðir virðast þó
víðs fjarri. Skaði hluthafa Lands-
banka Íslands af vafasamri útlána-
stefnu stjórnenda hans er mikill
og um það verður ekki deilt. Um
27.000 hluthafar töpuðu allri eign
sinni við fall bankans. Nú hljótum
við hluthafar að krefjast skýringa
frá Björgólfi Thor sjálfum, FME
og Slitastjórn LÍ. Líkt og í fyrri
skrifum mínum ítreka ég að mark-
mið mitt er ekki að kveða endan-
lega upp úr um sekt eða sakleysi
Björgólfs Thors. Það er hlutverk
dómstóla. Ég vil hinsvegar stuðla
að umræðu um þetta mál, fá frek-
ari skýringar og reyna ná sátt við
Björgólf Thor til að forðast atbeina
dómstóla.
Áskorun til
Björgólfs Thors Björgólfssonar
Landsbanki
Íslands
Ólafur
Kristinsson
hdl. og fyrrverandi
hluthafi í Landsbanka
og Straumi Burðarási.
Heilbrigð
kirkja lifir
ekki í ótta.
Stjórn FÉKKST (sem er félag trúarbragða- og siðfræðikenn-
ara) hefur sent frá sér ályktun
þar sem því er haldið fram að til-
lögur þær sem eru til umfjöllunar
í mannréttindanefnd Reykjavík-
urborgar, um skarpari skil milli
kennslu og boðunar, vegi að fag-
legum heiðri kennara.
Nú er ég kennari í Reykjavík og
vil sem slíkur gera athugasemd
við þann málflutning. Ég tel að
stjórn FÉKKST hafi með þessu
skipað sér í lið með
hópi fólks, ásamt m.a.
biskupi Íslands, sem
vísvitandi skrumskæl-
ir tillögur mannrétt-
indanefndar. Tilgang-
urinn er að gera þær
tortryggilegri en þær
eru í raun. Slík vinnu-
brögð geta með engu
móti kallast fagleg
og fela í sér alvarlegt
trúnaðarbrot gagnvart
kennarastéttinni.
Í tillögunum felst
eftirfarandi: 1) að
fermingarfræðsla fari
fram utan skólatíma,
2) að kynning trúfélaga á sjálf-
um sér fari ekki fram í skólum,
3) að trúfélög hafi ekki aðgang
að skólum í því skyni að afhenda
trúarleg rit, 4) að húsnæði skóla
sé ekki samnýtt með trúarlegu
starfi á skólatíma, 5) að nemend-
ur fari ekki í kirkjur, taki þátt í
sálmasöng eða stundi listsköp-
un í trúarlegum tilgangi, 6) að
trú félög eigi ekki þátttakendur í
áfallateymum skóla.
Loks er hnýtt aftan við að ekki
sé verið að banna hefðbundið
hátíðarstarf skólanna.
Það er alvarlegt mál ef stjórn
FÉKKST telur að trúarbragða-
kennurum sé illa unnt að starfa
innan þess ramma sem þessi til-
mæli kveða á um. Vissulega má
færa rök fyrir því að það megi
teljast róttækt að banna heim-
sóknir fulltrúa trúfélaga í skóla,
sérstaklega þar sem slíkar heim-
sóknir gætu hæglega talist liður
í faglegri kennslu – alveg eins og
heimsóknir fjölmargra annarra
fulltrúa samfélagshópa. Slíkt
bann mætti að ósekju endurskoða
en þá aðeins að þjóðkirkjan (sem
vissulega er það trúfélag sem
langmest hefur heimsótt skólana)
nýti þær heimsóknir til kynning-
ar á sjálfri sér, en ekki til boðun-
ar eða eigin kennslu. Mikil brögð
hafa nefnilega verið að því.
Það alvarlega við ályktun
stjórnar FÉKKST er að samtök-
in sjálf virðast ekki gera þann
eðlilega og sjálfsagða greinar-
mun á boðun og fræðslu sem
faglegar kröfur leggja á herðar
þeim. Stjórnin kvartar sérstak-
lega yfir því að mega ekki lengur
hnýta saman listsköpun og trúar-
bragðafræðslu. Stjórnin telur
sum sé fimmta liðinn hér að ofan
sérlega skæðan.
Þó er tekið skýrt fram að list-
sköpun, sálmasöngur og kirkju-
heimsóknir skuli ekki fara fram
í trúarlegum tilgangi. Og þegar
maður gerir eitthvað í trúarlegum
tilgangi þá er maður sjálfkrafa
farinn að ástunda viðkomandi
trúarbrögð.
Nýlega fór fram í skólanum
mínum kennsla um manndóms-
vígslur víða um heim. Nemend-
ur horfðu á myndbönd, hlustuðu
á fræðslu og settu meira
að segja á svið einfalda
manndómsvígslu. Sú
sviðsetning var að sjálf-
sögðu ekki gerð í þeim
tilgangi að gera nemend-
urna að fullorðnu fólki.
Sviðsetningin var ein-
göngu hluti af fjölbreytt-
um kennsluháttum sem
nýttu sköpunarkraft og
starfsgleði nemendanna
til hins ítrasta. Og þótt
nemendum þættu mann-
dómsvígslurnar sum-
part framandi og jafn-
vel kjánalegar þá tókst
með faglegri og góðri
kennslu að fræðast um þetta allt
á nærgætinn og virðingarverðan
hátt.
Sá kennari sem vill láta nem-
endur syngja sálma í trúarlegum
tilgangi, þ.e. af fullri alvöru og
sem þátt í iðkun trúarbragðanna –
sá kennari gengur of langt. Hann
fer á svig við mannréttindi barn-
anna og foreldra þeirra, alveg
óháð því hvort slíkt væri gert
í þökk meirihluta foreldranna.
Trúariðkun á einfaldlega annan
vettvang í trúfrjálsu samfélagi.
Skólinn er ekki lengur hirðir
safnaðarins. Skyldur foreldra eru
ríkari og traust til þeirra aukið.
Það er ekki lengur svo að skóli
helli lýsi ofan í börn, setji þau
í sólbað eða láti þau fara með
bænir.
Eftir sem áður hafa kennar-
ar á valdi sínu allar þær kennslu-
aðferðir sem faglegar geta talist.
Þeir geta frætt börnin um bænir
og sálma og kennt þeim hvort-
tveggja, þeir geta sýnt börnunum
trúarlega list og látið þau stæla
hana. Og þeir geta beint sjón-
um að öllu litrófi mannlífsins og
margvíslegum trúarbrögðum.
Það sem þeir geta hinsvegar
ekki gert er að leiða börnin í
trúarlegu starfi. Þeir geta ekki
stundað átrúnað í skólanum. Og sá
sem heldur því fram að bann við
slíku stangist á við fagmennsku
kennara, hann gerir kennurum
öllum skömm til.
Ósvífni FÉKKST
Kirkja og skóli
Ragnar Þór
Pétursson
kennari í Reykjavík
Sá kennari
sem vill láta
nemendur
syngja sálma
í trúarlegum
tilgangi ...
gengur of
langt.
Hvergi var getið um þessi lán og líkt og
ég hef áður bent á eru lán til venslaðra
aðila í reikningum LÍ fyrir árið 2007 að-
eins um 10 milljarðar króna.