Fréttablaðið - 18.11.2010, Blaðsíða 34

34 18. nóvember 2010 FIMMTUDAGUR
Lífeyriskjör opinberra starfs-manna hafa sætt mikilli gagn-
rýni að undanförnu. Talsmenn
almenns markaðar hafa þar verið
áberandi, en ekki síður þingmenn.
Gagnrýnt hefur verið að lífeyrir
opinberra starfsmanna njóti ríkis-
ábyrgðar sem þurfi að fjármagna
með skattgreiðslum alls vinnu-
markaðar.
En hver eru þá þessi ofurkjör?
Lífeyriskerfi opinberra starfs-
manna ganga í megindráttum út á
það að lífeyrir sé tryggður sem til-
tekið hlutfall af lokalaunum. Verði
tvísýnt um að innistæða verði í
sjóðum til að greiða út lífeyri, skuli
auka inngreiðslur frá vinnuveit-
anda.
Lífeyriskjör opinberra starfs-
manna hafa löngum haft þá tilhneig-
ingu að halda niðri launum þeirra,
enda lífeyrisloforð talin þeim til
tekna. Heildarkostnaður launa-
greiðandans sé með öðrum orðum
svo ærinn vegna lífeyrishlutans, að
þess verði að sjást merki í launaum-
slaginu. Ekki skal hér fullyrt að sá
20-30% launamunur sem aðskilur
almennan og opinberan vinnumark-
að með viðvarandi hætti, eigi allur
að skrifast á reikning lífeyrissparn-
aðar, en ef svo væri má sjá hvaða
verði opinber launþegi greiðir líf-
eyriskjör sín á starfsævinni.
Lífeyriskerfi á Íslandi byggir á
þremur stoðum; lífeyrissparnaði,
almennum sparnaði og almanna-
tryggingum. Ríkið ábyrgist sína
starfsmenn sem vinnuveitandi og
vissulega njóta sjóðfélagar í B-deild
LSR ríkisábyrgðar á sínum lífeyris-
greiðslum.
Almannatryggingakerfið trygg-
ir fyrst og fremst þá sem hafa lítil
réttindi í lífeyrissjóðum. Áhuga-
vert er að skoða samspil stoðanna
– almannatrygginga (sem eru fjár-
magnaðar með skattgreiðslum) og
lífeyrissjóða (sem eru fjármagnaðir
með lífeyrissparnaði).
Þegar samspil stoðanna er greint
kemur í ljós eftirfarandi mynd:
Almannatryggingar gera ráð fyrir
því að allir yfir 67 ára aldri fái í
sinn hlut tiltekna lágmarksgreiðslu
sem er fyrir einstaklinga 180.000
krónur og fólk í sambúð 153.500.
Lífeyrissparnaður dregst frá
framlagi almannatrygginga, með
tilteknu skerðingarhlutfalli.
Kostnaður ríkisins við að tryggja
öldruðum framfærslu er því í beinu
sambandi við lífeyriskjörin í land-
inu. Ef fleiri hefðu lítinn lífeyri,
yrði kostnaður ríkissjóðs meiri,
þannig að í raun virka lífeyris-
greiðslur sem niðurgreiðsla inn í
almannatryggingakerfið.
Yrði fólk yfir 67 ára aldri að lifa
á tryggingabótum einum en fengi
ekki lífeyri eða aðrar tekjur, væri
kostnaður ríkissjóðs af því 65 millj-
arðar króna á ári. Þessi kostnaður
var árið 2009 25 milljarðar, þannig
að hlutur lífeyris til niðurgreiðslu
almannatrygginga er allt að 40
milljarðar.
Hið sama á við um kostnað vegna
dvalar á elli- og hjúkrunarheimil-
um, lífeyrisgreiðslur ganga þar upp
í kostnað sem annars er greiddur af
almannatryggingum.
Ef tekið er tillit til allra jaðar-
áhrifa skatta og það skoðað hver
nettóávinningur lífeyrisgreiðslna
er (umfram 180 þúsund krónurn-
ar sem einstaklingur fengi ef hann
ætti engan lífeyrisrétt) kemur eftir-
farandi í ljós: Sá sem fær í sinn hlut
260 þúsund krónur úr lífeyrissjóði
(sem samsvarar lokalaunum u.þ.b.
400 þúsund eftir meðallanga starfs-
ævi) hefur nettó 20 þúsund umfram
180 þúsundin sem hann annars fengi
frá almannatryggingum. 260 þús-
und krónur í lífeyri er vel ofan með-
allags. Nettó ávinningur af lífeyr-
isgreiðslum frá 0 krónum upp í 500
þúsund er frá því að vera enginn og
upp í að vera 150 þúsund krónur.
Það eru heldur rýr kjör að fá
til sín 20 þúsund krónur á mánuði
eftir áratuga lífeyrissparnað og því
mætti spyrja hvort lífeyrissparnað-
ur gefi launamönnum nokkuð í aðra
hönd. Á það ber hins vegar að líta
að ef enginn væri lífeyririnn, væri
heldur engin 180 þúsund króna lág-
markstrygging af almannafé – það
væri einfaldlega ekki fótur fyrir
slíku.
Forysta launafólks sér ennfrem-
ur hag í því að launamenn haldi
sjálfir utan um sína sjóði og rétt-
indi í þeim, því eins og ljóst er
orðið í tilfelli fæðingarorlofssjóðs,
eiga slíkir sjóðir mjög undir högg
að sækja innan ríkisreikningsins
og hætt við því að áunnin réttindi
séu skert þegar ríkissjóður stend-
ur illa.
Þegar nettóávinningur af sæmi-
legum lífeyri er settur í samband
við framlagið til almannatrygginga,
hlýtur að vera morgunljóst að rökin
fyrir því að laun ríkisstarfsmanna
þurfi að vera lægri en á almennum
markaði vegna betri lífeyriskjara
halda ekki vatni. Eða hvers vegna
ætti að refsa launafólki í opinbera
geiranum fyrir það að rífleg fram-
lög í lífeyrissjóði auðveldi hinu
opinbera að tryggja 180 þúsund
króna lágmarksframfærslu þeirra
sem lakari hafa lífeyriskjörin?
Sagan af lífeyrinum dýra
Lífeyrismál
Guðlaug
Kristjánsdóttir,
formaður BHM
Páll Halldórsson
varaformaður BHM
Stefán
Aðalsteinsson
framkvæmdastjóri BHM Lífeyriskjör opinberra starfsmanna hafa
löngum haft þá tilhneigingu að halda
niðri launum þeirra
Fátt ef nokkuð opinberar betur eðli þjóðkirkjustofnunarinn-
ar en afstaða hennar til Fríkirkj-
unnar. Samkvæmt 62. gr. stjórn-
arskrárinnar ætti Fríkirkjan í
Reykjavík að njóta stuðnings og
verndar ríkisvaldsins. Þjóðkirkj-
an hefur komið í veg fyrir það.
Fríkirkjan hefur verið evang-
elískt lúterskt trúfélag allt frá
stofnun, skömmu eftir að við feng-
um trúfrelsi árið 1874. Fríkirkjan
hefur frá upphafi verið íslensk
grasrótarsamtök. Á meðan ríkis-
kirkjan var í grunninn arfleifð
dansks stjórnsýslukerfis og emb-
ættismanna-apparats sem lengst
af þjónaði dönskum hagsmunum,
þá var Fríkirkjan virkur þátttak-
andi í sjálfstæðisbaráttunni. Á
fyrrihluta síðustu aldar tilheyrði
um helmingur Reykvíkinga Frí-
kirkjunni. Þjóðkirkjustofnunin
leit á það sem ógnun og greip til
sinna ráða. Á milli biskupsstofu og
ráðuneytis var búin til lítil en gíf-
urlega áhrifamikil reglugerð sem
með nokkuð sjálfvirkum hætti
tók fólk af skrá Fríkirkjunnar og
setti í Þjóðkirkjuna. Fæstir tóku
eftir þessu en þúsundir íslend-
inga færðust þannig yfir, án vit-
undar eða samþykkis. Trúfélags-
gjöld viðkomandi streymdu nú í
tug milljóna vís óhindrað í ríkis-
kirkjuna. Tölur um trúfélagsað-
ild landsmanna eru enn mótaðar
af þessu.
Undanfarin 13 ár hefur fjölg-
að mjög í Fríkirkjunni við Tjörn-
ina og meðlimir hennar teljast nú
nokkuð á tíunda þúsundið. Ef hér
á landi væri raunveruleg öflug
lútersk kirkja þá myndi hún fagna
slíkum vexti og styðja við starf-
semina. En Fríkirkjunni er refsað
fyrir að hafa tekið það skref sem
þjóðkirkjustofnunin hefur hvorki
haft trú né djörfung til að taka.
Er hvatinn vantrú?
Biskupsstofu og kirkjuþingi er full-
kunnugt um þá hróplegu mismun-
un sem Fríkirkjan býr við. En þar
kjósa menn að heyra ekki, sjá ekki
og tala ekki. Það er áleitin hugsun
að í raun sé það vantrú sem er drif-
kraftur þjóðkirkjustofnunarinnar.
Að þar á bæ hafi menn alls ekki trú
á því að frjáls kristin kirkja geti
þrifist hér á landi. Að eftir mörg
hundruð ára stofnunarkristindóm
sé jarðvegurinn orðin svo ófrjór að
ekkert geti vaxið upp. Á það verð-
um við samt að láta reyna.
Nýja Ísland – Ný umgjörð
Nýja Ísland kallar á nýja trúverð-
uga og lýðræðislega umgjörð lífs-
skoðana og trúmála. Þörfin hefur
sjaldan verið brýnni en einmitt nú,
þegar kreppir að og vonir okkar
og væntingar hafa meira vægi en
nokkurn tíma áður.
Ef valdhafar vilja trausta og
örugga umgjörð um okkar kristna
sið og menningu þá eru til marg-
falt betri leiðir en sú sem nú er
farin. Ómyndug ríkisrekin trú-
málastofnun sem leitar sér sam-
svörunar ýmist í kaþólskri kirkju-
stofnun miðalda eða skaðlegri
bókstafshyggju samtímans er þjóð
okkar ekki samboðin.
Við höfum ekki efni á því að
kristnar innistæður meðal þjóð-
arinnar gjaldfalli enn frekar og
rýrni með auknum hraða.
Heiðarleiki, jafnræði, lýðræði
og trúverðugleiki eru þau gildi
sem þjóðin vill hafa að leiðarljósi.
Allt eru þetta í raun kristin lútersk
gildi.
62. gr. stjórnarskrárinnar
Í umræðum um endurnýjun stjórn-
arskrárinnar er eðlilega nokkuð
fjallað um 62. greinina þar sem
getið er um sérstöðu hinnar evang-
elísku lútersku kirkju. Sumir vilja
fella þá grein niður í þeim tilgangi
að skapa lýðræðislega jafnræðisum-
gjörð lífsskoðana og trúmála hér á
landi.
Það sem hæst kallar á niðurfell-
ingu 62. gr. stjórnarskrárinnar er
einmitt sú framganga þjóðkirkju-
stofnunarinnar sem hér hefur
verið lýst! En í raun ætti það ekki
að vera nauðsynlegt að fella grein-
ina niður. Miklu nær væri að end-
urskoða ef ekki fella alveg úr gildi
siðlausan samning ríkis og þjóð-
kirkjustofnunarinnar sem gerð-
ur var fyrir rúmum áratug. Það er
fyrst og fremst sá samningur sem
kemur í veg fyrir fullt trúfélaga-
frelsi hér á landi. Með endurskoð-
un þess samnings mætti losa hina
almennu kirkju úr viðjum. Í raun
felst engin mótsögn í því að kenna
sig við þá Krist og Lúter annars
vegar og hins vegar að beita sér
fyrir því að koma á fullu trúfélaga-
og lífsskoðanafrelsi.
Með mótmælum sínum og sið-
breytingu tengdi Martin Lúter ein-
mitt trúna aftur við samfélagslegt
réttlæti, frelsi, lýðræði og jafnrétti
rétt eins og Jesús Kristur. Báðir
voru þeir andvígir trúarstofnunum.
Við varðveitum best okkar kristnu
sögu og trúararf með lýðræðisleg-
um jafnræðisleiðum og það er leið
Krists og Lúters.
Hin nýja lagalega umgjörð verður
einnig að höfða til húmanista og trú-
leysingja því þeir eiga einnig sínar
vonir og væntingar um betra líf og
þeir e.t.v. frekar en margir aðrir
hafa fundið þungann af mistökum
trúarstofnunarinnar í aldanna rás.
Að vinna að slíkri umgjörð um trú
og lífsskoðanafélög er heillandi við-
fangsefni. Það er í anda nýsköpunar
og sprotastarfsemi og einmitt þar er
Guð að finna. Sú víða og djarfa sýn
er sú eina sem hæfir nútíma lýðræð-
issamfélagi.
Leysum kirkju úr viðjum
Þjóðkirkjan
Séra Hjörtur Magni
Jóhannsson
forstöðumaður
Fríkirkjunnar í Reykjavík
Á fyrrihluta síðustu aldar tilheyrði um
helmingur Reykvíkinga Fríkirkjunni.
Þjóðkirkjustofnunin leit á það sem ógnun
og greip til sinna ráða.
Verð: 28.500 kr.
Stærðir: S-L
Verð: 33.000 kr.
Stærðir: S-2XL
L AUGAV EGUR LAUGAV EGUR
dúnúlpa dúnkápa
Hlý og lipur dúnúlpa úr vatnsfráhrindandi næloni með 90/10 dúnfyllingu.
Hægt að snúa við og nota á röngunni. * Mismunandi litaúrval í verslunum.
Létt og klæðileg dúnkápa úr vatnsfráhrindandi næloni. Kápan er með 90/10
dúnfyllingu og er mjög lipur og þægileg. * Mismunandi litaúrval í verslunum.
90% dúnn
90% dúnn
* *