Fréttablaðið - 20.11.2010, Síða 24

24 20. nóvember 2010 LAUGARDAGUR
Í þann mund sem íslensk stjórnvöld eru að gefa út aðgerðaráætlun
um að draga úr losun gróðurhúsa-
lofttegunda var haldin ráðstefna
í Stokkhólmi (8.–10. nóvember
„Climate adaptation, science, pract-
ice, policy“) þar sem rætt var um
viðbrögð við breytingum af völd-
um hnattrænnar hlýnunar. Dæmi
um breytingar sem eru komnar
fram á Norðurlöndum eru hlýrri
vetur, tíðari hitabylgjur að sumar-
lagi, hækkandi sjávarborð og vax-
andi hætta á sjávarflóðum sem náð
geta til íbúðarbyggða. Ný meindýr
breiðast hratt út í skógum Norður-
landa á sama tíma og fisk- og fugla-
tegundir flytja sig norðar. Í Svíþjóð
vex viður hraðar en fyrr, en greinar
þvælast meira í raflínum og brautar-
teinum svo að árleg grisjun er orðin
nauðsynleg. Vegir og stíflur hafa
gefið sig í vatnavöxtum og í Dan-
mörku liggja sögulegar byggingar
undir rakaskemmdum. Segja má
að sumum náttúrufarsbreytingum
hafi verið tekið fagnandi á meðan
aðrar vekja ugg vegna kostnaðar
og skaðabótakrafna. Hér á landi
hefur til að mynda verið bent á ný
tækifæri sem opnast við hlýnun, en
jafnframt þarf að gæta að heildar-
áhrifunum.
Talsverð óvissa ríkir um umfang
og tímasetningu breytinga sem
tengjast hlýnun af mannavöldum.
Hvort sjávarstaðan verði 0,8 eða
1 metra hærri eftir 50 eða 100 ár
er ekki fyrirséð, en tilhneigingin
er öll í sömu átt. Á Norðurlöndum
hafa breytingar orðið hraðari en
búist var við, einkum á hánorður-
slóðum. Þar sem slíkar breytingar
snerta marga kima samfélagsins
hafa vísindamenn tekið höndum
saman til þess að ná eyrum trygg-
ingarfélaga, sveitar- og ríkisstjórna
og hvetja til viðbúnaðar, enda sýna
rannsóknir að mikið er í húfi. Orku-
og vatnsveitur, vegi og hafnarmann-
virki þarf að hanna og reka miðað
við breyttar aðstæður. Skipulag
byggðar, vegaáætlanir, fráveitur
og byggingariðnað þarf að laga að
hækkandi sjávarstöðu og breyttri
úrkomudreifingu. Þjónusta við aldr-
aða hefur einnig þurft að taka til-
lit til hitabylgja og koma í veg fyrir
ofþornun.
Á öllum Norðurlöndunum hafa
verið teknar saman ýmsar upplýs-
ingar um aðlögum að loftslagsbreyt-
ingum og brátt fer af stað norrænt
samstarf um rannsóknir á þessu
sviðstyrkt af Norrænu ráðherra-
nefndinni (TFI, sjá http://www.topp-
forskningsinitiativet.org).
Upplýsingum verður m.a. komið
á framfæri um haldgóð ráð handa
almenningi, fyrirtækjum og sveitar-
félögum. Mælt er með því að
nýbyggingar á ákveðnum svæðum
verði vatnsþéttar upp fyrir kjallara,
eða settar á stultur í námunda við
vötn og sjávarstrendur, brýr verða
sums staðar hækkaðar og raflínur
hafðar sterkari og frekar settar í
jörð en áður. Fram kom að þar sem
aðlögunaraðgerðir hafa hafist hefur
áhugi á bakgrunnsþekkingu auk-
ist. Þessi áhersla á aðlögun breytir
ekki mikilvægi þess að draga úr
útblæstri og að vernda fjölbreyti-
leika, en fyrirbyggjandi aðgerðir
duga ekki einar, einnig þarf vel
ígrundaðan viðbúnað.
Um 1990 voru komnar fram spár
um afleiðingar hnattrænnar hlýnun-
ar. Niðurstöður mælinga og herm-
un með líkönum hafa síðan stutt
þessar spár. Reynt hefur verið að
stemma stigu við hnattrænni hlýn-
un á alþjóðavettvangi (Kyoto 1997,
2005, Kaupmannahöfn 2009) og
draga úr útblæstri gróðurhúsaloft-
tegunda. Beitt var hagfræðilegum
rökum (Stern review 2006) því dýr-
ara er laga fyrirsjáanlegan skaða
en að koma í veg fyrir hann. Þar
sem áhrifa er þegar farið að gæta
eru þjóðir farnar að búast til varn-
ar, þeirra á meðal Norðurlöndin og
Evrópusambandið (White paper on
adaptation, 2010) með stefnumótun
um aðlögun að loftslagsbreyting-
um.
Hér á landi er að vænta hlýnunar,
meiri úrkomu, hærri sjávarstöðu og
bráðnunar jökla. Einnig geta komið
fram ýmsar ófyrirséðar breyting-
ar. Súrnun sjávar og breytingar á
straumum umhverfis landið eru
með stærri óvissuþáttum. Segja
má að Íslendingar hafi alla tíð lifað
við yfirvofandi náttúruhamfarir, og
eru almannavarnir og hjálparsveit-
ir ætíð í viðbragðsstöðu gagnvart
jarðskjálftum, eldgosum, aftaka-
veðri og flóðum.
Á ráðstefnunni í Stokkhólmi,
sem fyrr var nefnd, var bent á
að best hefði farið á samstarfi
við heimamenn á viðkvæmum
svæðum. Óvitlaust er að líta í eigin
barm og búa sig undir að greina
hina fjölbreyttu hagsmuni sem
gætu rekist á ef taka á heildstætt
á málum. Hér er enn eitt tilefnið til
þess að standa saman, samfélaginu
öllu til heilla.
Breytt veðurfar – breytt mannlíf
Hlýnun af
mannavöldum
María Hildur
Maack
Ph.D Háskóla Íslands
Súrnun sjávar
og breytingar á
straumum umhverfis
landið eru með stærri
óvissuþáttum.
Ráðstjórn sem er Erni Bárði að skapi
Skóli og kirkja
Brynjólfur Þór
Guðmundsson
blaðamaður og faðir í
Reykjavík
Það heitir að vera
stór og opinn í
hugsun sinni að afnema
trúfrelsi þeirra sem ekki
deila trú prestsins.
AF NETINU
Ísland sem eitt kjördæmi
Ég vona innilega
að Ísland verði eitt
kjördæmi eftir fáein
ár. Það er jafnréttis-
mál að þingmenn í
SV kjördæmi og NV
kjördæmi hafi jafn
mörg atkvæði á bak við sig. Það
er mín trú að ef Ísland verður eitt
kjördæmi hætti hrepparígurinn
sem einkennir svo mjög íslensk
stjórnmál, sem og kjördæmapotið.
Enda eiga þingmenn hvaðanæva
af landinu að bera hag Íslands
og þjóðarinnar fyrir brjósti, þ.e.
hag heildarinnar. Hvernig væri ef
þingmenn að vestan myndu beita
sér fyrir Vaðlaheiðagöngum og
þingmenn úr Reykjavík myndu
beita sér fyrir aukinni menntun á
háskólastigi á Suðurlandi? Ég tel
það hagsmunamál almennings
að fá loksins að kjósa fólk en ekki
stjórnmálaflokka.
Vísir.ir
Bergvin Oddsson frambjóðandi
til stjórnlagaþings nr. 6494
Örn Bárður Jónsson, sóknar-prestur í Neskirkju, er tek-
inn til við að uppnefna tillögur
Mannréttindaráðs Reykjavíkur
um afnám trúboðs í skólum og
kennir við ráðstjórnarform. Þetta
er Erni Bárði, að eigin sögn, ekki
að skapi. Hann kvartar undan
miðstýrðu valdi sem hefti frelsi
borgaranna.
Nú væri gaman að vita hvort
Erni Bárði sé eins innanbrjósts
um raunveruleg slík brot þegar
þau gagnast kirkjunni hans. Tók
Örn Bárður, sem um skeið var rit-
ari kristnihátíðarnefndar, sig til
dæmis til og mótmælti kristnihá-
tíðinni árið 2000 með þeim orðum
að þar væri verið að fagna því að
trúfrelsi var afnumið á Íslandi?
Steig Örn Bárður þá á stokk og
sagði að ekki væri við hæfi að
minnast þess með velvilja að fólki
var bannað að velja sér eigin trú?
Eða er hann fyllilega sáttur við
þá miðstýrðu ráðstjórn að einn
maður á Alþingi skyldi afnema
trúfrelsi og ákveða að allir væru
kristnir?
Og grætur hann þá ekki við
hvert tilefni þegar hann rifjar upp
að einn kóngur í Danmörku ákvað
rúmu hálfu árþúsundi síðar að
Íslendingar skyldu vera mótmæl-
endatrúar en ekki kaþólikkar?
Eða er hann hæstánægður með
þessa atburði vegna þess að þeir
lögðu grunninn að því að snemma
á 21. öld er hann prestur í Þjóð-
kirkju? Trúfélagi sem nýtur opin-
berrar verndar og fær víðast að
valsa um skóla og leikskóla til að
boða trú sína, reyna að ná í sálir
barnanna á þeim stöðum sem þau
eru send til mennta?
Og ef Erni Bárði er svona illa
við miðstýringu hlýtur hann að
vera andvígur því að ríkisvaldið
verndi eitt trúfélag, að ríkisvaldið
segi þar með að sú trú sé stjórn-
völdum þóknanleg og öðrum æðri.
Það hlýtur að vera ef hann ætlar
að vera sjálfum sér samkvæmur.
Hann hlýtur því að berjast fyrir
aðskilnaði ríkis og kirkju.
Örn Bárður hlýtur líka að vera
andvígur þeirri miðstýrðu ákvörð-
un ríkisvaldsins að skrá ómálga
börn sjálfkrafa í trúfélag móður
við fæðingu. Nema auðvitað að
hann taki framar haginn af því
að safna sóknargjöldum þessara
barna þegar þau komast á aldur.
Eða er allt tal hans bara yfir-
varp yfir óhefta hagsmunabar-
áttu?
Örn Bárður er einn þeirra
presta sem hafa sýnt sig að skirr-
ast ekki við að fara með ósannindi
í umræðunni um hvort stöðva eigi
trúboð í skólum eða ekki. Hann
segir til dæmis í grein sinni
„Bjúgverpill og birtingar áform
ráðstjórnar“ í þessu blaði 11. nóv-
ember að umorða megi mark-
mið mannréttindaráðs þannig
að einangra eigi starf presta við
kirkjuhúsin ein. Þetta er rugl og
vit leysa. Það er aðeins verið að
tala um að trúboð og trúarlegt
starf verði ekki stundað í leik-
skóla- og skólastarfi í borginni.
Tillögur ráðsins ganga ekki út á
neitt annað. Það veit Örn Bárður
hafi hann kynnt sér tillögurnar.
Bára Friðriksdóttir, prestur
í Hafnarfirði, laug því blákalt
að söfnuði sínum og hlustendum
Rásar 1 að húmanistar vildu
banna 90 prósentum þjóðar innar
að iðka sína trú. Það er enginn
að tala um þetta, það er að segja
enginn nema helstu andstæðingar
breytinganna.
Grein Arnar Bárðar er uppfull af
skringilegheitum. Hann gerir fólki
upp skoðanir. Hann gerir fólki í
mannréttindaráði upp að vera slík-
ar mannleysur að einn Siðmennt-
armaður nái að rugla það svo mjög
að það virðist með algjöru óráði.
Og Siðmenntar maðurinn hlýtur
að vera afskaplega ógnvænleg-
ur karakter, þótt ég þekki hann
reyndar af góðu einu. Hann hefur
í það minnsta talað af meiri virð-
ingu um trú séra Arnar heldur en
Örn hefur sjálfur talað um lífsvið-
horf okkar sem prestur inn kallar
þá ómerkilegustu trú sem til sé,
trúin á manninn.
En komum þá að svarinu við
spurningunni fremst í greininni,
spurningunni um hversu mikil
trúfrelsisást séra Arnar Bárðar
Jónssonar, sóknarprests í Nes-
kirkju, er í raun og veru. Hvað
segir hann um afnám trúfrelsis á
Íslandi? Jú, í greininni segir hann:
„Hugsið eins og Þorgeir Ljósvetn-
ingagoði, heiðinginn, sem var stór
og opinn í hugsun sinni.“ Já, nefni-
lega. Það heitir að vera stór og
opinn í hugsun sinni að afnema
trúfrelsi þeirra sem ekki deila trú
prestsins. En að koma í veg fyrir
trúboð hans og trúsystkina hans í
skólum, það er stórkostleg aðför
að mannréttindum meirihlutans.
Örn Bárður: Kanntu annan?