Fréttablaðið - 20.11.2010, Síða 92

60 20. nóvember 2010 LAUGARDAGUR
segja þeim að hætta að taka niður.
Og ég fer og segi félögum mínum:
Við verðum að taka aðra sýningu
hérna. Þetta kom flatt upp á þau en
ég bæti við: Já, þetta verður allt í
lagi, við verðum búin um tvöleytið
og þá getum við lagt af stað.
Og ég fer að selja miða eins og
venjan var. Við höfðum enga yfir-
byggingu – ég var leikstjóri og
seldi miða og valdi mér hlutverk
sem krafðist ekki innkomu fyrr
en nokkuð var komið fram í sýn-
ingar. Þarna á Raufarhöfn varð
mikill troðningur við miðasöluna.
Miðarnir voru farnir að kosta 20
krónur. Ég reyndi að flýta fyrir
með því til dæmis að taka við
hundraðkalli, rétta kaupandan-
um fimm miða og segja: seldu
umframmiðana sjálfur. Þarna varð
svo mikill troðningur að söluklef-
inn sem ég var í lét undan, asbest-
klæðningin á honum lagðist upp
að veggnum fyrir aftan mig og úr
varð einskonar bratt þak og þarna
stóð ég með hausinn út um sölugat-
ið eða þakgluggann og seldi miða.
Svo var dregið frá, húsið var
troðfullt, setið á gólfinu og hvar
sem var. Við töluðum um það lengi
síðan að þetta hefði verið einhver
áhrifamesta sýning sem við lékum.
Hún náði einhvern veginn svo
sterkum tökum á þessum mönn-
um. Og eftir hana stóðu allir upp
fagnandi, það var skemmtilegt og
eftirminnilegt.
Út um allar þorpagrundir
Ég byrjaði þessa flugsögu á lífs-
háska og best þá að ég endi á
öðrum slíkum. Ég lenti tvívegis í
slæmri matareitrun. Í fyrra skipti
var það á flugi til Bermúda – þá
sluppum við í áhöfninni en það
hljóp svo illilega á alla farþeg-
ana af flugvélafæðinu að klósett-
in höfðu ekki við, það lak svo her-
filega niður af öllum að það þurfti
svo að taka allt innan úr flugvél-
inni eftir að hún var lent. Þetta er
víst frægt í flugsögunni. En í hitt
skiptið komst ég sjálfur í hann
krappan svo um munaði.
Ég hafði kvöld eitt í Beirút í Líb-
anon fengið mér kjúklingasamloku
í séreldhúsi sem við hjá PanAm
höfðum á hótelhæðinni sem við
bjuggum á. Eitthvað fannst mér
samlokan grunsamleg en ég át
hana samt. Um morguninn vakna
ég með krampa og mikla verki.
Ég segi við stöðvarstjórann að
ég geti ekki flogið, ég sé kominn
með matar eitrun og þurfi að fara á
spítala. Hann vildi samt að ég færi
með og sagðist geta samið við yfir-
þjón sem væri að fara í frí um að
vinna fyrir mig á leiðinni til París-
ar. Um þetta er samið og mér sagt
að fara í koju og hafa hægt um mig.
Sem ég gat ekki því ég var kom-
inn með heiftarlega eitrun sem rak
mig á klósettið og hélt mér þar. Þar
sat ég þegar ég heyri tilkynnt: Við
erum núna yfir Aþenu, við erum
að fljúga yfir Akrópólis.
Flugstjórinn símaði til Rómar
þar sem millilent var og pant-
aði lækni til að sinna fárveikum
áhafnarlim. Við mér tók indæll
ítalskur læknir sem hellti ein-
hverjum svörtum vökva í glas sem
var á við tvö brennivínsstaup og
segir mér að drekka í einum teyg.
Ég tek við þessu og drekk, þetta
var hræðilegt gums, engu líkara
en neftóbaki hefði verið hrært út
í maltöl. Hvað er þetta? spyr ég.
Hreint ópíum segir Ítalinn, það
eina sem getur bjargað þér.
Svo veit ég ekki af mér fyrr en
verið er að drösla mér gegnum
innkomuna og tollinn í París, tveir
menn héldu mér uppi. Síðan er farið
með mig á Hótel Diana hjá Champs
d’ Elysées, þá er niðurgangurinn
farinn og ég hugsa með mér: Það
er ekkert sem heitir ég verð að
rífa mig upp úr þessu. Þetta var
gamalt franskt hótel, baðherbergið
eiginlega stærra en svefnherberg-
ið og baðker úti á miðju flísalögðu
gólfi. Ég læt renna í baðið um leið
og það sígur á mig annarlegt mók,
og svo veit ekki af mér fyrr en ég
er staddur í miðri hryllingsmynd
úr húsi Hitchcocks: ég er að kafna,
ég er að anda að mér vatni. Ég er
siginn niður í baðkerið, kominn á
kaf og ég sé í gegnum vatnið log-
andi ljósaperu í loftinu. Þú ert að
drukkna, Gunnar, hugsa ég. Ein-
hvernveginn gat ég samt krækt
fingrum í baðkersbrúnina, dreg-
ið mig upp úr vatninu og velt mér
síðan út af kerinu. Ég steinsofnaði
um leið. Þarna vaknaði ég allsber
næsta morgun á flísagólfinu og var
hrollkalt. Það munaði minnstu að
til yrði frétt sem væri á þessa leið:
Á hóteli einu í París var í morg-
un komið að dauðum flugþjóni hjá
PanAmerican. Krufning sýndi að
hann hafði drukknað í baðker-
inu eftir að hafa tekið of stóran
skammt af ópíum …
Þetta var eitt af þessum afdrifa-
ríku augnablikum á ævi minni
þegar mér finnst að einhver hafi
hnippt í mig til að forða mér frá
háska, þegar ýmiskonar tilviljan-
ir, aðstæður og ákvarðanir fléttast
saman með þeim hætti að engu er
líkara en öllu sé stjórnað hinumeg-
in frá.
Pabbi kveður
Árið 1965 var pabbi orðinn alvar-
lega veikur. Hann kom til Reykja-
víkur til að fara í rannsókn á
Landakoti og þá bauð ég honum í
ferðalag. Hann var þjáður og kvíð-
inn og ég vildi láta hann slaka á,
hafa annað að hugsa um en veik-
indin. Þú verður hjá okkur í nótt,
segi ég, en mætir svo í rannsókn-
ina í fyrramálið. Við skulum fara
hringinn sem þið mamma fóruð
þegar þið giftuð ykkur.
Þetta gerum við. Við ökum til
Þingvalla og svo austur að Geysi
og Gullfossi, við ræðum saman um
heima og geima og endum niður
á Selfossi. Var það ekki hérna,
spurði ég, sem þið mamma borðuð-
uð saman um kvöldið, var það ekki
í Tryggvaskála? Jú, það var rétt.
Hann átti ekki bíl, hvorki þá né
síðar, og hafði á sínum tíma tekið
á leigu bíl með bílstjóra til að fara
í þessa brúðkaupsferð.
Við fengum okkur kaffi á Sel-
fossi og ég spyr: Pabbi, þú hefðir
kannski gaman af því að við
skreppum niður á Stokkseyri og
Eyrarbakka áður en við förum
í bæinn? Hann játaði því og við
leggjum af stað. Þegar við erum
komnir til móts við Kaldaðarnes
segir hann: Leggðu nú bílnum
hérna, Gunnar minn. Ég þarf að
tala við þig dálítið.
Er eitthvað að, pabbi?
Neinei, svarar hann. Leggðu
bara bílnum og dreptu á honum.
Ég ók út á afleggjara, þar
skammt frá þjóðveginum voru
fjárhús og hlaða man ég og þar
lagði ég bílnum. Þá sat maður
hægra megin í bílum, pabbi sat
vinstra megin við mig. Ég var
með höndina á gírstönginni. Hann
leggur hönd sína á mína og þrýstir
hana og segir:
Það er eitt sem ég ætla nú að
segja þér, drengur minn.
Hvað er það, pabbi?
Ég er ekki faðir þinn.
Þarna kom lengsta þögn í lífi
mínu. Ég hafði vitað þetta síðan ég
var tólf ára gamall. Og eftir það
lék ég alltaf fyrir Eyjólf Bjarna-
son og þurfti alltaf að hafa á sjálf-
um mér gætur. Þetta hafði reynt
gífurlega á mig, en ég hlaut að
hlýða mömmu og systrum henn-
ar sem höfðu allar sagt: Þú mátt
aldrei láta hann pabba þinn vita
þetta. Hvernig átti ég að bregðast
við núna? Ég hefði getað sprung-
ið, ég hefði getað leyft gamalli
beiskju að brjótast fram og for-
mælt honum fyrir að láta mig
bera þessa byrði í öll þessi ár. En
þótt grimmilega væri tekist á inni
í mér þá heyrðist sú rödd best sem
hvíslaði því að mér, að það hefði
orðið til ills eins. Þá hefði svo
margt hrunið til grunna í því húsi
sem hann hafði reist um líf sitt.
Hann hafði skotið þessari játn-
ingu lengi á frest, en ég skildi að
það var vegna þess að hann vildi
eiga mig.
Oft hefur reynt á getu mína til
að leika en kannski aldrei sem
þarna. Ef til vill hefi ég aldrei leik-
ið betur. Það koma tár í augu mér,
ég rýf þögnina og segi:
Pabbi, gerirðu þér grein fyrir
því hvað þú ert að segja? Þú ert að
segja mér að þú, besti pabbi sem
nokkur maður hefði getað óskað
sér, að þú sért ekki faðir minn.
Já góði minn, segir hann. Hann
er dáinn hann faðir þinn. Hann hét
Guðvarður Jakobsson. Hann var
frá Hraunsholti við Hafnarfjörð.
Ég veit að þú átt mörg systkini. En
hún Halldóra veit þetta allt miklu
betur en ég, þú skalt spyrja hana.
Ég vildi bara að þú fengir að vita
þetta.
Hann sagði ekki: hún mamma
þín tók af mér loforð um að segja
þér frá þessu. En ég veit það frá
Lóu að hún sagði við pabba áður
en hún dó: Ég treysti því, Eyjólfur,
að þú farir ekki með leyndarmálið
um hann Gunnar í gröfina.
Sex í bíl fóru í sumarleikferðir
í þrjú ár. Við byrjuðum alltaf í
Borgar nesi, fórum síðan vestur,
norður og austur og enduðum á
Hornafirði. Lengra komumst við
ekki en snerum þar við og höfðum
þá skilið eftir staði sem hæfilega
langt var að aka á milli og sýndum
þar í bakaleiðinni. Frá Reykjavík
fórum við síðan yfir Suðurlandið
og alla leið til Kirkjubæjarklaust-
urs en enduðum alltaf í Keflavík.
Við lékum allsstaðar. Við lékum
svo víða að þeir komu sér saman
um það Valtýr Stefánsson, rit-
stjóri Morgunblaðsins, og Jónas frá
Hriflu, að Sex í bíl væri hið sanna
þjóðleikhús. Við sýndum í Hrísey
þar sem vantaði sæti í samkomu-
húsið, fólkið kom bara með borð-
stofustólana sína um leið og það
keypti miða og sat á þeim – og svip-
að gerðist á fleiri stöðum þar sem
fátt var um stóla og bekki. Í Þing-
eyjarsýslunni lékum við í einni
sveit í nýju samkomuhúsi: sýningin
var auglýst klukkan hálf níu en þá
var enginn kominn. Okkur var sagt
að það þýddi ekki að byrja svona
snemma, fólk ætti eftir að ganga
frá í fjósinu, snyrta sig og skipta
um föt. Enda fór svo, að upp úr
níu þyrluðust upp reykjar mekkir
á öllum vegum, jepparnir brunuðu
í hlað. Og við létum okkur þetta að
kenningu verða. Okkur var alls-
staðar frábærlega vel tekið. Höfð-
ingskonur buðu okkur í mat, eins
og til dæmis Halldóra, dóttir Ein-
ars Guðfinnssonar í Bolungarvík –
og mikið vorum við fegin því að hjá
henni fengum við alltaf fisk, ágæt-
ustu lúðusúpu landsins. Fólk elti
okkur langar leiðir. Dalvíkingar
og Ólafsfirðingar sigldu yfir Eyja-
fjörð til að sjá okkur leika á Greni-
vík. Í Axarfirði var samkomuhús-
ið um leið íþróttahús, og þeir sem
ekki fengu sæti héngu í íþrótta-
grindunum og héldu sér þar. Við
vorum eins vinsæl og popphljóm-
sveitir síðar meir.
Á Raufarhöfn lékum við eitt
kvöldið fyrir troðfullu húsi, enda
hafði síldin verið treg og ekki verið
að salta í plássinu. Við ætluðum að
keyra til Þórshafnar eftir sýningu,
þar höfðum við pantað gistingu og
ætluðum að sýna þar næsta kvöld.
En þegar sýningin var búin var
fullt af fólki frammi í anddyri og
fyrir utan húsið. Ég kem fram og
er strax umkringdur af sjómönn-
um, nýkomnum úr gallanum sem
segja: Þið verðið að hafa aðra sýn-
ingu, við stímdum í land bara til
þess að sjá ykkur leika.
Tja, segi ég, við þurfum að fara
til Þórshafnar og viljum endilega
fara að koma okkur af stað.
Þá gengur að mér vasklegur mið-
aldra skipstjóri, tekur hnefafylli
af jakkanum mínum í sínar sterku
krumlur, lyftir mér upp að sér og
segir: þið leikið í kvöld, góði.
Allt í lagi, segi ég, við gerum
það, ég þarf bara að komast inn og
Stímdum í land til að sjá ykkur leika
Gunnar Eyjólfsson hefur leikið mörg
dramatískustu hlutverk leikbók-
menntanna á sviði og er fyrir löngu
orðinn einn af ástælustu leikurum
þjóðarinnar. Í nýrri ævisögu, sem Árni
Bergmann skráir, horfir Gunnar yfir
sviðið; rifjar upp bernskubrek suður með
sjó, leiklistarnám í London, ævintýralegar
leikferðir um landið, heimshornaflakk,
leiksigra og ræðir um fjölskyldu sína og
lífsskoðanir.
■ ALVARA LEIKSINS
Sígaunahöfðinginn Gunnar í hlutverki sígauna-
höfðingja í kvikmyndinni Vargens tid eftir Hans
Alfredson sem gerð var í Svíþjóð árið 1988.
Gunnar Eyjólfsson
hefur verið einn ástsæl-
asti leikari þjóðarinnar
um árabil. Nýlega kom
út ævisaga hans, Al-
vara lífsins, sem Árni
Bergmann skráði.
Fréttablaðið birtir hér
stutt brot úr sögunni
þar sem sagt er frá
leikferðum á Íslandi,
ópíumneyslu í París
og erfiðasta hlutverki
Gunnars sem vissi frá
tólf ára aldri að hann
væri ekki sonur föður
síns en hélt því leyndu
fyrir honum.
Þá gengur að mér vasklegur mið-
aldra skipstjóri, tekur hnefafylli af
jakkanum mínum í sínar sterku
krumlur, lyftir mér upp að sér og
segir: þið leikið í kvöld, góði.
ÚTSKRIFAÐUR LEIKARI Útskriftarmynd
Gunnars frá RADA (Royal Academy of
Dramatic Arts) í London.