Fréttablaðið - 30.11.2010, Blaðsíða 12

12 30. nóvember 2010 ÞRIÐJUDAGUR
Gagnvart Palestínumönnum lúta
þær forsendur ekki síst að því að
þeir viðurkenni tilverurétt Ísraels-
ríkis, viðurkenni fyrri samninga og
afneiti öllum áformum um að beita
ofbeldi.
Harðir íslamistar
Rétt eins og meðal Ísraela eru
háværir og stundum ofbeldisfull-
ir öfgamenn, sem geta ekki hugsað
sér að Palestínumenn hafi stund-
inni lengur nein yfirráð yfir helg-
um stöðum úr ævafornri sögu gyð-
inga, þá eru meðal Palestínumanna
einnig háværir og hættulegir öfga-
menn sem geta ekki hugsað sér
neina samninga við Ísrael.
Sveinn Rúnar hefur á ferðum
sínum átt viðræður við slíka menn
og dregur ekkert úr því að afstaða
þeirra geti verið skaðleg málstað
Palestínumanna.
„Ég hef hitt harða íslamista á
Gasa og það eina sem þeir hugsa
um er bræðralag allra múslima.
Þeim er í rauninni alveg sama um
palestínsku þjóðina. En þetta er
ekki alltaf afstaða forystumanna
Hamas.“
Viðurkenning í reynd
Sveinn Rúnar segir að þótt form-
lega hafi Hamas ekki breytt neinu
í stofnskrá sinni hafi samtökin í
reynd viðurkennt ramma Oslóar-
samkomulagsins.
„Það kom skýrt fram strax þegar
ég haustið 2003 heimsótti Sheikh
Yassin, þennan aldna stofnanda og
leiðtoga samtakanna, hálfu ári áður
en Ísraelar myrtu hann í hjólastóln-
um sínum. Hann setti fram þessa
stefnu um að viðurkenna Ísrael
innan landamæranna frá 1949 ef
þeir drægju sig til baka af svæð-
unum sem þeir hertóku árið 1967.
Þannig að í reynd hafa þeir verið
með viðurkenningu á Ísrael.“
Öryggismálin erfiðust
Erfiðasta deilumál Hamas og
Fatah hefur verið fyrirkomulag
öryggismála, og á þeim strönduðu
viðræðurnar nú síðast.
Sveinn Rúnar segir að fyrir fund-
ina í Damaskus hafi meðal þeirra
Palestínumanna sem hann ræddi
við á ferðum sínum á Gasa ríkt tölu-
verð bjartsýni á að samkomulag
myndi takast.
„Það eina sem stóð út af var örygg-
ismálin, en þeir voru í raun búnir að
semja um að gera ekkert í öryggis-
málum fyrr en eftir kosningar.“
Samkomulagsdrögin, sem gerð
hafa verið fyrir milligöngu Egypta,
gera ráð fyrir því að efnt verði til
kosninga sex mánuðum eftir að
Hamas hefur undirritað skjalið.
„Hugmyndin var sú að sá sem
ynni í kosningunum myndi ákveða
fyrirkomulag öryggismálanna. Þeir
áttu þó eftir að semja um bráða-
birgðafyrirkomulag öryggismála
sem ætti að gilda þangað til eftir
kosningar.“
Vandinn er sá að Hamas-samtök-
in eru með sínar eigin öryggissveit-
ir, sem ekki hafa heyrt með nein-
um hætti undir Palestínustjórnina
í Ramallah, þar sem Fatah ræður
ríkjum.
„Fyrirkomulag öryggismála
þeirra er mjög ólíkt. Ramallah-
megin er þetta voðalegur frum-
skógur. Arafat var sagður hafa
tólf eða þrettán leyniþjónustur á
sínum vegum og þeir hafa feng-
ið aðstoð frá Bandaríkjamönnum.
Þetta hefur ekki beint þótt vænleg-
ur félagsskapur fyrir þá sem eru
á Gasa, en þar er þessum málum
háttað á allt annan veg. Þar er þjón-
ustan til dæmis alfarið innlend, og
samkomulagið gengur út á að svo
verði áfram.“
Kosningarnar mikilvægastar
Gagnkvæm tortryggni er enn mikil
og alls óvíst hvort nokkurt sam-
komulag tekst, en mikið er í húfi
fyrir Palestínumenn.
„Þeim er ekki stætt á öðru en að
ná saman, þessum tveimur stóru
fylkingum, svo hægt verði að efna
til kosninga. Hamas-menn fengu
á sínum tíma góðan meirihluta í
kosningum, svo þess vegna var
alveg fráleitt að tala um valdarán
Hamas eins og gert hefur verið. Það
er mikið atriði að Ísland og önnur
lönd virði kosningaúrslit, alveg
sama hvað mönnum kann að finn-
ast um þá sem sigra. Þess vegna er
fyrir neðan allar hellur að Ísland
skuli hafa tekið þátt í að sniðganga
Hamas-samtökin,“ segir Sveinn
Rúnar, sem hefur meðal annars
hvatt til þess að Össur Skarphéð-
insson utanríkisráðherra haldi
til Gasa og eigi viðræður við alla
aðila.
2005
janúar
febrúar
mars
apríl
maí
júní
júlí
ágúst
september
október
nóvember
desember
2006
janúar
febrúar
mars
apríl
maí
júní
júlí
ágúst
september
október
nóvember
desember
2007
janúar
febrúar
mars
apríl
maí
júní
júlí
ágúst
september
október
nóvember
desember
2008
janúar
febrúar
mars
apríl
maí
júní
júlí
ágúst
september
október
nóvember
desember
2009
janúar
febrúar
mars
apríl
maí
júní
júlí
ágúst
september
október
nóvember
desember
Meðan Ísraelar og Palestínumenn eiga í stopulum friðarvið-
ræðum hafa Palestínumenn innbyrðis einnig reynt að slíðra
sverðin, með álíka litlum árangri. Sveinn Rúnar Hauksson
segir þetta stóra málið meðal Palestínumanna í dag.
Palestínumenn í innbyrðis deilum
SVEINN RÚNAR OG ISMAIL HANIYEH Myndin er tekin þegar Sveinn Rúnar var staddur á Gasaströndinni nýverið.
Á FUNDUM Í DAMASKUS Mussa Abu Marzug frá Hamas og Azzam al-Ahmed frá
Fatah tókst ekki að ná samkomulagi nú í mánuðinum, en viðræðum verður haldið
áfram. NORDICPHOTOS/AFP
Janúar 2005
Mahmoud
Abbas sigrar í
forsetakosning-
um, tveimur
mánuðum eftir
lát Jassers Arafat.
Tímaröð atburða
FRÉTTAVIÐTAL: Sveinn Rúnar Hauksson formaður félagsins Ísland-Palestína
Guðsteinn
Bjarnason
gudsteinn@frettabladid.is
Janúar 2006 Hamas
vinnur óvæntan sigur í
þingkosningum.
Mars 2006 Hamas
myndar ríkisstjórn í krafti
þingmeirihluta án þátt-
töku Fatah. Ismail Haniya
verður forsætisráðherra.
Júní 2007 Harðir bardagar
brjótast út milli liðsmanna
Hamas og Fatah á
Gasasvæðinu. Abbas rekur
Haniya og myndar bráða-
birgðastjórn í Ramallah, en
Hamas rekur öryggissveitir
Fatah frá Gasasvæðinu.
Janúar 2009 Kjörtímabil
Abbas rennur út, en hann
ákveður að sitja áfram þar
til nýjar þing- og forseta-
kosningar verða haldnar.
Febrúar 2009 Egyptar
hafa milligöngu um
sáttaviðræður milli
Hamas og Fatah.
Október 2009 Drög að
samkomulagi eru kynnt en
alvarleg ágreiningsmál eru
þó enn óútkljáð.
Klofningurinn milli Hamas-sam-
takanna, sem fara með stjórnina á
Gasasvæðinu, og Fatah-hreyfing-
arinnar, sem heldur um stjórnar-
taumana á Vesturbakkanum, hefur
verið nánast algjör síðan sumarið
2007 þegar mannskæð átök brutust
út milli þeirra.
Æ síðan hafa fulltrúar þessara
tveggja helstu hreyfinga Palestínu-
manna þó reynt að ná samkomulagi,
sem gæti gert þeim kleift að starfa
saman á ný.
Háttsettir ráðamenn beggja fylk-
inga hittust nú síðast á fundum í
Damaskus í Sýrlandi fyrr í mánuð-
inum og ætla að halda áfram við-
ræðum þótt engin lausn hafi fund-
ist á erfiðasta deilumálinu, sem er
öryggismálin.
Stóra málið í Palestínu
„Þetta er stóra málið í Palestínu í
dag,“ segir Sveinn Rúnar Hauksson,
læknir og formaður félagsins Ísland-
Palestína, sem nýlega var
á ferð um Gasasvæðið þar
sem hann hitti að máli
marga helstu leiðtoga
bæði Hamas og Fatah.
„Þó að aðrir flokkar og
hópar takist á er klofn-
ingurinn milli Hamas og
Fatah miklu alvarlegri,
því á meðan geta Pal-
estínumenn sig hvergi
hreyft. Þeir eru ekki í
neinni samningsstöðu
fyrr en þeir hafa leyst
þetta mál.“
Sveinn Rúnar segir
samtökin reyndar hafa
verið langt komin með
drög að samkomulagi, og
töluverð bjartsýni hafi verið bundin
við fundina í Damaskus.
„Þeir voru í raun búnir að semja
um að gera ekkert í öryggismálum
fyrr en eftir kosningar.“
Djúpstæður ágreiningur
„Ágreiningurinn er mjög djúp-
stæður,“ segir Sveinn Rúnar. „Og
hann stafar að miklu leyti af því að
Hamas-samtökin eru ekki í PLO,
Frelsissamtökum Palestínu.“
PLO-samtökin hafa í tæpa tvo ára-
tugi verið viðurkennd á alþjóðavett-
vangi sem réttmætur fulltrúi Pal-
estínuþjóðarinnar, allar götur síðan
1993 þegar Bandaríkjamenn og Ísra-
elar hættu að líta á þau sem hryðju-
verkasamtök, enda höfðu PLO-sam-
tökin, undir forystu Jassers Arafat,
þá viðurkennt tilverurétt Ísraels og
lýst því yfir að ofbeldi og hryðju-
verkum yrði ekki framar beitt gegn
Ísrael.
„Það er PLO sem er samnings-
aðilinn í friðarviðræðum. Félag-
ið Ísland-Palestína viðurkennir til
dæmis eingöngu PLO sem hinn lög-
mæta fulltrúa þjóðarinnar – ekki
stjórnina í Ramallah og ekki for-
seta Palestínustjórnar,“ segir Sveinn
Rúnar.
Heildarsamtök
PLO eru eins konar regnhlífarsam-
tök sem fjölmörg önnur samtök Pal-
estínumanna eiga aðild að. Stærst
þeirra eru Fatah-samtökin, sem
Arafat stjórnaði og Abbas á eftir
honum. Hamas-samtökin eiga hins
vegar ekki aðild að PLO.
„Staðan er sú að PLO eiga að vera
heildarsamtök palestínsku þjóðar-
innar, en þau eru það ekki meðan
jafn stór og öflug samtök og Hamas
eru ekki þar innanborðs,“ segir
Sveinn Rúnar.
Hamas-menn, sem árið 2006
hlutu flest atkvæði í kosningum til
Palestínustjórnar, gagnrýna Fatah
fyrir að hafa þegið peninga, vopn og
aðstoð við þjálfun sérsveita lögregl-
unnar, bæði frá Ísraelum og Banda-
ríkjamönnum. Afleiðingarnar urðu
þær að stundum sáu Hamas-menn
engan mun á hernámi Ísraela og
löggæslu Fatah-samtakanna.
Alþjóðasinnar
„Fatah gagnrýnir á hinn bóginn
Hamas fyrir að vera aðili
að Bræðralagi múslima
frekar en að líta á sig
sem þjóðleg samtök Pal-
estínumanna. Þeim sé í
raun sama um örlög pal-
estínsku þjóðarinnar því
þeir séu alþjóðasinnar og
líti svo á að allir arabar
séu ein þjóð.“
Sveinn Rúnar segir
að Fatah krefjist þess að
Hamas breyti stofnskrá
sinni þannig að þau verði
þjóðleg samtök Palest-
ínumanna, ekki hluti af
alþjóðahreyfingu mús-
lima. Um þetta sé ágrein-
ingur innan Hamas. „En
þegar ég ræði við Ismael Haniyeh,
leiðtoga Hamas á Gasasvæðinu,
þá kemur skýrt fram hjá honum
að hann telur að Hamas eigi að
vera þjóðleg samtök sem styðji
fjölflokka lýðræði.“
Haniyeh ræður þessu hins vegar
ekki einn, og sterk öfl innan Hamas
geta ekki hugsað sér annað en að
berjast fyrir sameiningu allra
múslima í eitt ríki.
Tortryggni Bandaríkjamanna
Bandaríkjamenn hafa lýst áhyggj-
um sínum af viðræðum Hamas og
Fatah, og hefur tortryggni þeirra
vakið nokkra furðu þeirra sem vilja
Palestínumönnum vel.
Fyrir rúmu ári fullyrti George
Mitchell, fulltrúi Bandaríkja-
stjórnar í Mið-Austurlöndum, við
Egypta að Bandaríkin myndu ekki
styðja það samkomulag sem þá
voru komin drög að, vegna þess að
það gæti torveldað friðarviðræður
Palestínumanna og Ísraela.
Mitchell gerði þá kröfu að sam-
komulagið yrði í fullu samræmi
við þær forsendur sem kvartettinn
svonefndi gengur út frá, en hann er
skipaður fulltrúum Sameinuðu þjóð-
anna, Evrópusambandsins, Banda-
ríkjanna og Rússlands til að hafa
eins konar umsjón með friðarvið-
ræðum Ísraela og Palestínumanna.
Staðan er
sú að PLO
eiga að vera
heildarsamtök
palestínsku
þjóðarinnar,
en þau eru
það ekki
SVEINN RÚNAR
HAUKSSON