Fréttablaðið - 03.01.2011, Blaðsíða 18

18 3. janúar 2011 MÁNUDAGUR
Nú í lok desember 2010 er atvinnuleysi allt of mikið hér
á landi. Það er nánast óbreytt frá
fyrra ári þrátt fyrir að þúsundir
manna hafi flutt úr landi á þessu og
síðasta ári og reyni fyrir sér annars
staðar þar sem betra ástand ríkir
á vinnumarkaði. Atvinnuleysið er
skýrasta birtingarmynd úrræða-
leysis stjórnvalda og fækkun starfa
er afleiðing af stefnu ríkisstjórnar-
innar í skattamálum, andstöðu við
fjárfestingar stórar sem smáar,
gjaldeyrishöftum, háu vaxtastigi,
óvissu sem stjórnin hefur skapað
í sjávarútvegi og almennum seina-
gangi við úrlausn mála. Stjórnmála-
menn verða að sýna að þeir standi
undir þeirri ábyrgð sem þeim er
falin. Skollaleikurinn í þinginu er
algjörlega ólíðandi. Samtök atvinnu-
lífsins vinna nú að undirbúningi
kjarasamninga sem vonandi geta
stuðlað að stöðugleika og vinnufriði
til næstu þriggja ára og lagt grunn
að nýrri sókn í atvinnumálum. Til
þess að það geti tekist þarf að snúa
við blaðinu, hætta að horfa í bak-
sýnisspeglana og leysa þess í stað
þau mál sem brýnust eru – hvert af
öðru. Þannig er unnt að komast á
nýja braut framfara.
Sköpum atvinnu
Samtök atvinnulífsins hafa lagt
fram ítarlega stefnumörkun í efna-
hags- og atvinnumálum sem miðar
að því að útrýma atvinnuleysi og
skapa störf fyrir þá sem koma nýir
inn á vinnumarkaðinn á komandi
árum. Nauðsynlegt er að árlegur
hagvöxtur verði í kringum 5% svo
lífskjör geti batnað. Því lengur sem
dregst að ná þessu marki, þeim mun
lengur mun það taka þjóðina að ná
þeirri velmegun og velferð sem hún
bjó við fyrir hrunið 2008. Árið 2010
hefur því miður runnið sitt skeið án
þess að sá viðsnúningur hafi orðið
sem mögulegur var.
Meginleiðin til að ná aftur fyrri
styrk er með fjárfestingum í
atvinnulífinu og þá fyrst og fremst
í útflutningsgreinum. Fjárfesting-
ar eru nú minni hlutfallslega en
nokkru sinni undanfarin 70 ár. Með
sama áframhaldi mun samkeppnis-
hæfni atvinnulífsins minnka og
engin leið verður til að endurheimta
fyrri lífskjör á skömmum tíma.
Atvinnulífið þarf að búa við
stöðug leika, greiðan aðgang að
erlendu og innlendu lánsfé án gjald-
eyrishafta og hér verða samkeppnis-
skilyrði að vera hagstæð þeim sem
vilja fjárfesta og byggja upp eigið
fé atvinnulífsins og nýja starfsemi.
Stjórnvöld verða að vinna með
atvinnulífinu til að stórfjárfesting-
ar í orkugeiranum og tengdri fram-
leiðslu nái fram að ganga. Ófært er
að þær stöðvist vegna pólitískra
kredda eða hugsjóna. Hraða verð-
ur uppbyggingu í ferðaþjónustu sér-
staklega utan háannatíma. Skapa
verður sátt til frambúðar við þá sem
starfa í sjávarútvegi um stjórn fisk-
veiða, sjávarútvegur er vel rekin
atvinnugrein og Íslendingar þurfa
á öllu sínu að halda til að komast
upp úr kreppunni.
Markmiðið þarf að vera að auka
útflutning um 7-8% á ári á næstu
árum til að skapa nauðsynlegan
hagvöxt. Engin leið er til þess að
hagvöxtur byggður á einkaneyslu
leysi þann vanda sem við er að etja.
Útflutningur þarf að aukast á öllum
sviðum, þ.e. frá sjávarútvegi, stór-
iðju, ferðaþjónustu, hátæknifyrir-
tækjum og öðrum greinum. Lágt
gengi krónunnar næstu ár skap-
ar tækifæri til fjárfestinga í arð-
bærum útflutningsfyrirtækjum
ef starfsskilyrðin eru eins og best
verður á kosið og allt verður gert
til að laða fram sóknarhug og hvetja
fólk og fyrirtæki til dáða.
Sköpum líf
Í fyrirtækjunum endurspeglast
væntingar og viðhorf almennings
til framtíðarinnar. Með stöðug-
leika, sóknarhug og með því að
eyða óvissu geta stjórnvöld skapað
þannig umhverfi að fyrirtæki hefji
fjárfestingar að nýju. Stöðugleiki
og vissa um framtíðina ýtir undir
að fólk vilji hefja rekstur og taka
áhættu til að geta notið ávinnings
ef vel gengur.
Til þess að þetta geti orðið þarf
skattkerfið að stuðla að samkeppnis-
hæfni efnahagslífsins og skapa
aðlaðandi skilyrði fyrir innlenda og
erlenda fjárfesta. Hóflegar álögur
og einfalt skattkerfi er líklegast til
að skila ríkissjóði mestum ávinn-
ingi til lengri tíma og um leið til að
ýta undir hagvöxt, tryggja atvinnu
og betra líf almennings.
Samtök atvinnulífsins leggja
áherslu á að aðilar á vinnumarkaði
taki yfir stjórn og rekstur atvinnu-
leysistrygginga og telja að með því
megi ná mun meiri skilvirkni, auka
eftirlit og koma fólki hraðar til
starfa að nýju.
Samtök atvinnulífsins telja algera
nauðsyn að hefjast þegar handa við
þau stóru verkefni sem íslenska
þjóðin stendur frammi fyrir. Sam-
tökin eru reiðubúin að leggja sitt
af mörkum til að hefja á árinu
2011 nýja sókn sem byggir á bætt-
um samkeppnisskilyrðum atvinnu-
lífsins, sókn til fjölgunar starfa og
bættra lífskjara í landinu.
Það veldur hver á heldur.
Sköpum 2011
Áramót
Vilmundur
Jósefsson
formaður Samtaka
atvinnulífsins
Nú starfar hópur sem á að skila tillögum um hvernig hægt er
að ná fram sparnaði við rekstur
skóla á vegum sveitarfélaga. Í
Fréttablaðinu 29.12.2010 er m.a.
bent á að kostnaður við rekstur
grunnskóla á Íslandi sé hærri en
meðaltal OECD-landa. Forysta
Kennarasambands Íslands (KÍ)
hefur bent á ástæður sem geta
skýrt muninn; t.d. hár stofn- og
rekstarkostnaður skólabygginga,
hátt þjónustustig, sem fylgir skóla
án aðgreiningar, tíu árgangar
á Íslandi á móti 9,1 að meðaltali
hjá OECD-þjóðum og mikið af
fámennum skólum í dreifbýli. Af
þeim atriðum sem hér eru talin
upp virðist auðveldast að skera
niður á þjónustustiginu.
5-4-3 leiðin
Samband sveitarfélaga hefur m.a.
lagt til svokallaða 5-4-3 leið þar
sem vikulegum kennslustundum
verður fækkað um fimm hjá elsta
stigi, en fjórar og þrjár hjá mið-
og yngsta stigi. Ekki hefur verið
útlistað hvaða kennslustundir eigi
að taka burt: Á að taka tímana af
valgreinum? Á að hætta list- og
verkgreinakennslu eða á að skera
niður eitthvað í öllum greinum,
þ.á m. íslensku og stærðfræði?
Slíkt myndi breyta skóla-
starfi mikið. Breyta þyrfti aðal-
námskrá grunnskóla því ef t.d.
kennslu stundum í stærðfræði
yrði fækkað um fimmtung er ekki
hægt að ná sömu mark miðum og
nú. Ef kennslustundum í stærð-
fræði yrði fækkað um 20% á þá
að hætta að kenna algebru? Eða
rúmfræði? Eiga skólar sjálfir
að velja úr það mikilvægasta og
kenna það? Verða samræmd könn-
unarpróf marktæk ef einn skóli
ákveður að kenna enga tölfræði
en annar skóli reynir að kenna
eitthvað í öllu?
Auk breytinga á námskrá
er ljóst að fækkun vikulegra
kennslustunda fækkar stöðugild-
um kennara um allt að 410 stöðu-
gildi. Ég myndi vilja fá nánari
útskýringar á hvernig 5-4-3 leið-
in yrði framkvæmd, ekki er nóg
að kasta fram sparnaði upp á tvo
milljarða til að sannfæra mig um
ágæti leiðarinnar.
10 daga leiðin
Í tillögu sambands sveitarfélaga
er auk 5-4-3 leiðarinnar talað um
fækkun skóladaga úr 180 í 170.
Breytingin myndi kalla á endur-
skoðun kjarasamninga þar sem
því fylgir launaskerðing fyrir
kennara. Það kann að hljóma und-
arlega að starfandi kennari mæli
fyrir leið sem miðar að launa-
skerðingu en ef hugsað er um
kennarastéttina er spurning hvort
sú leið sé betri en 5-4-3 leiðin sem
leiðir til að fjöldi kennara missi
vinnuna eða þurfi að lækka starfs-
hlutfallið.
Í tillögum sambands sveitar-
félaga segir m.a. að stytting
kennsluársins myndi þýða 5,6%
launaskerðingu fyrir kennara.
Þá segir: „Margt bendir til að
með þessari leið megi ná meiri
hagræðingaráhrifum en leiðir af
styttingu vikulegs kennslutíma ...
Ekki er hins vegar víst að þörf sé
fyrir þetta mikla hagræðingu.“
Hér opnast annar möguleiki.
Hægt væri að stytta skóla árið
um 10 daga eins og lagt er til,
en kjarasamningar kennara eru
lausir og hafa verið um hríð. Eins
og staðan er í þjóðfélaginu má
búast við litlu svigrúmi til launa-
hækkana. Ef tíu daga leiðin felur
í sér meiri hagræðingu en þörf
er á mætti nota svigrúmið sem
skapast til að hækka laun kenn-
ara. Launalækkun við 10 daga
skólastyttingu yrði látin vera t.d.
3,5% í stað 5,6%. Ávinningurinn
er sparnaður fyrir sveitafélögin
og á sama tíma ávinningur fyrir
kennara þó útborguð laun myndu
lækka vegna styttingu vinnu-
ársins. Stöðugildi 410 kennara
halda sér og enginn þarf að missa
starfið eða minnka starfshlutfall.
Önnur leið væri að fækka skóla-
dögum um 10 án þess að hrófla
við launum kennara en á móti
myndu kennarar falla frá frekari
launahækkun í komandi kjaravið-
ræðum og framlengja núverandi
samning með breyttum kennslu-
dagafjölda til eins eða tveggja ára
og sækja launahækkanir í næstu
samningum þegar betur árar í
samfélaginu.
Sátt um breytingarnar
Með styttingu skólaársins þyrftu
foreldrar yngri barna að finna
önnur úrræði fyrir þau utan skóla-
ársins, en slíkt þyrftu foreldrar
hvort eð er að gera yfir vetrar-
tímann ef kennslustundum yrði
fækkað hjá yngstu nemendum.
Varla ætla sveitarfélögin að bjóða
upp á þriggja stunda viðveru til
viðbótar á frístundarheimilum án
þess að rukka fyrir.
Yrði skólaárið skert má ætla að
óhefðbundnum dögum að hausti
og vori fækki og skólar haldi sig
við hefðbundna stundarskrá. Ég
vil ekki draga úr mikilvægi óhefð-
bundinna daga þar sem tími hefur
t.d. verið nýttur til vettvangs- og
safnaferða en með miklum niður-
skurði hefur þegar verið dregið
úr möguleikum til að fara í slík-
ar ferðir.
Hvaða leið sem farin verður til
að ná fram sparnaði er mikilvægt
að það verði gert þannig að sem
flestir verði sáttir við breyting-
arnar. Eðlilega mótmælir forysta
KÍ öllum niðurskurðartillögum
í kennslu og í raun gera kennar-
ar það líka. En ef nauðsynlegt
er að velja milli leiða sem hér
hefur verið fjallað um væri rétt
að athuga hvað almennur félags-
maður KÍ hefur að segja. Ef hægt
er að ná fram veru legum sparn-
aði með þessum tveimur leiðum
væri lýðræðislegt að gera könn-
un meðal félagsmanna KÍ um
hvora leiðina þeir vilja fara og
velja leiðina sem fjöldinn styður.
Ekki er eingöngu hægt að horfa
til skýrslu OECD og ætla að laga
íslenska skólakerfið að meðallínu
OECD-ríkja. Ekki nema sveitar-
félögin ætli að laga allt að meðal-
línunni því skv. skýrslunni kemur
líka fram að laun kennara á
Íslandi með 15 ára starfsreynslu
eru aðeins 69% af meðallaunum
kennara innan OECD.
Næstu skref í
grunnskólamálum
Skólamál
Brynjar Marinó
Ólafsson
grunnskólakennari
Ef nauðsynlegt
er að velja milli
leiða sem hér hefur verið
fjallað um væri rétt að
athuga hvað almennur
félagsmaður KÍ hefur að
segja.
SEND IÐ OKK UR LÍNU
Fréttablaðið og Vísir hvetja lesendur til að senda línu og leggja orð í belg um
málefni líðandi stundar. Greinar og bréf skulu vera stutt og gagnorð. Tekið er á
móti efni á netfanginu greinar@frettabladid.is eða á vefsíðu Vísis, þar sem finna
má nánari leiðbeiningar. Ritstjórn ákveður hvort efni birtist í Fréttablaðinu eða
Vísi eða í báðum miðlunum að hluta eða í heild. Áskilinn er réttur til leiðréttinga
og til að stytta efni.
KRINGLAN OG SMÁRALIND
Útsalan er hafin
40% afsláttur
af öllum vörum