Fréttablaðið - 10.01.2011, Blaðsíða 12

12 10. janúar 2011 MÁNUDAGUR
Svandís Svavarsdóttir
umhverfisráðherra ætlar
að láta gera óháða rannsókn
á Funamálinu. Hér er saga
málsins, sem nú má kalla
mengunarhneyksli, rakin.
Um miðjan desember sendi Mjólk-
ursamsalan frá sér fréttatilkynn-
ingu þar sem fram kom að vinnslu
mjólkur frá bænum Efri-Engi-
dal í Skutulsfirði hefði verið hætt
að kröfu Matvælastofnunar þar
sem þrávirk aðskotaefni, og þar á
meðal eitrið díoxín, hefði mælst
yfir viðmiðunarmörkum í mjólk
frá bænum.
Það sem hér vekur athygli er að
mælingin er gerð af fyrirtæki sem
ber engin skylda til að gera rann-
sókn eins og þessa. Forstjóri MS,
Einar Sigurðsson, sagði hins vegar
í viðtali við Fréttablaðið að MS hefði
brugðist við eftir fyrirspurnir frá
íbúum á svæðinu sem vildu vita
hvort sorpbrennsla í Funa væri það
mengandi að það mældist í afurðum
frá bænum, sem stendur 1,5 kíló-
metra frá sorpbrennslunni.
Viðbrögð bæjaryfirvalda á Ísa-
firði, þegar mælingin lá fyrir, voru
að senda frá sér tilkynningu þess
efnis að mælingin hefði ekki varpað
skugga á heilnæmi Skutulsfjarðar
en það var harmað að hætta þurfti
mjólkurvinnslu á einum bæ.
Steingrímur Jónsson, bóndi á
Efri-Engidal, lýsti síðan áhyggjum
sínum af heilsu sinni og framtíð
vegna málsins í viðtali við Frétta-
blaðið rétt fyrir áramótin.
Hræðilega ljótt
Umræða um mengun frá Funa er
ekki ný af nálinni. Fréttamiðlar
Vestfirðinga hafa undanfarin ár
reglulega greint frá óþægindum
íbúa vegna hennar. Fyrstu fréttirn-
ar af mengunarmælingum birtust í
Bæjarins besta árið 2004 og Morg-
unblaðið fjallaði einnig um málið
af og til frá 2003. Hins vegar var
sá fréttaflutningur byggður á tak-
mörkuðum upplýsingum þar sem
forráðamenn fyrirtækisins og sveit-
arfélagsins, og sérfræðingar sem
leitað var til, gerðu ávallt lítið úr
málinu. Hvimleið sjónmengun var
viðkvæðið þá og allar götur til árs-
loka 2010 en árið 2009 sýndu mæl-
ingar að þungmálmar og ryk var
langt yfir mörkum.
Hér eru síðan ótalin öll skrif íbúa
á Ísafirði. Lengi vel fór fremstur í
flokki Pétur Tryggvi Hjálmarsson
silfursmiður sem strax árið 2003
lýsti áhyggjum sínum af því að
hugsanlega væri sorpbrennslan að
dæla díoxíni og öðrum eiturefnum
yfir svæðið. Ólína Þorvarðardóttir
alþingismaður skrifaði einnig grein-
ar þar sem áleitnum spurningum
um hugsanlega mengunarhættu var
komið á framfæri.
Mengun
Hvað mengunina frá sorpbrennsl-
unni Funa varðar má til hægða-
rauka skipta málinu í tvennt. Annars
vegar nær það til þeirrar mengunar
sem mæld var í gegnum árin sam-
kvæmt kröfum í starfsleyfi Funa og
varð til þess að Umhverfisstofnun
(UST) tók að gera alvarlegar athuga-
semdir við reksturinn árið 2009.
Í bréfum UST kemur fram að í
mælingum í útblæstri Funa voru
þungmálmarnir nikkel, arsen, blý,
króm, vanadíum og kopar langt
fyrir mörkum. Ryk mældist þá einn-
ig rúmlega fimm sinnum meira en
starfsleyfi kvað á um.
Það er þessi mengun sem frétta-
miðlar greindu frá enda lágu mæl-
ingagögn fyrir að einhverju leyti.
Díoxín
Hins vegar er það díoxín og önnur
þrávirk aðskotaefni í útblæstri. Árið
2007 var gerð fyrsta og eina díox-
ín-mælingin í Funa, sem og öðrum
sorpbrennslum hér á landi, sam-
kvæmt þeim kröfum sem gerðar
voru til stöðvanna þegar Evróputil-
skipun um sorpbrennslu var tekin
upp hér árið 2003. Þessi eina mæl-
ing var hluti af undanþágu sem
stjórnvöld náðu fram að kröfu Sam-
bands íslenskra sveitarfélaga. Allar
aðrar mælingar frá Funa segja því
ekkert um hvort eða hversu mikið
af þrávirkum aðskotaefnum voru í
útblæstri frá sorpbrennslunni fyrir
árið 2007 og síðar. Hins vegar mæld-
ist díoxín í þetta eina skipti 20 sinn-
um meira en viðmiðunarmörk gera
ráð fyrir í útblæstri.
Afneitun
Þegar Fréttablaðið greindi frá
niðurstöðu díoxín-mælingarinnar
árið 2007 í forsíðufrétt 3. janúar var
því haldið fram að Ísfirðingum hefði
ekki verið greint frá niðurstöðunni.
Var sú fullyrðing byggð á ítarlegri
leit í fjölmiðlum frá löngu tímabili
og viðtölum við íbúa á Ísafirði.
Halldór Halldórsson, fyrrverandi
bæjarstjóri Ísafjarðarbæjar, sagði í
viðtali vegna fréttarinnar að niður-
stöður mælinga hefðu verið kynnt-
ar jafn óðum opinberlega og „engu
hafi verið stungið undir stól“. Undir
orð Halldórs tók Daníel Jakobsson,
eftirmaður hans í bæjarstjórastóli,
sem nú hefur beðið umbjóðendur
sína afsökunar á því hvernig starf-
semi Funa var háttað. Eins er viður-
kennt að það „hefði átt að ræða nið-
urstöður mælinga af meiri festu og
kanna betur hvað í þeim fælist og
kynna þær fyrir bæjarbúum“.
Halldór hefur skrifað um málið
á bloggsíðu sinni síðan fréttin fór
í loftið. Þar minnir hann enn á að
mengun frá Funa hafi verið umfjöll-
unarefni fjölmiðla en gerir þó engan
greinarmun á þeirri mengun sem
skylt var að mæla samkvæmt starfs-
leyfi og díoxín-mælingunni árið
2007. Hann segir að áhyggjur hafi
lengi verið til staðar og þess megi
finna stað í fundargerðum umhverf-
isnefndar Ísafjarðarbæjar. Þetta er
sjálfsagt rétt upp að vissu marki en
ekki hvað varðar díoxín-mæling-
una. Það hafa fulltrúar sem sátu í
umhverfisnefnd á sínum tíma stað-
fest, nú síðast á bæjarstjórnarfundi
á Ísafirði á fimmtudaginn.
Bæjarstjórnarfundur
Eins og málið stendur núna virðist
það fyrst og síðast snúast um stjórn-
sýslu Ísafjarðarbæjar og eftirlitsað-
ilana sem fara með mengunarmál í
landinu. Hvort mengun frá Funa
hefur haft skaðleg áhrif á umhverf-
ið og heilsu fólksins á svæðinu verð-
ur ekkert fullyrt um. Það kemur
ekki í ljós fyrr en niðurstöður frek-
ari rannsókna liggja fyrir. Á það við
um næstu misseri og ár.
Á bæjarstjórnarfundi á Ísafirði
á fimmtudag var Funamálið til
umræðu. Þar kom fram svo ekki
verður um villst að bæjaryfirvöld
vissu ekki af díoxín-mælingunni
árið 2007 eða kosnir fulltrúar gerðu
sér ekki grein fyrir því hvað mæli-
gögnin voru að segja þeim.
Þetta liggur fyrir: 16. október
barst bænum bréf frá UST þar sem
kemur fram að díoxín hafi mælst
svo hátt sem raun ber vitni. Bréf-
ið var ekki lagt fram í umhverfis-
nefnd, bæjarráði eða bæjarstjórn.
Formlegt áminningarbréf frá því í
maí 2010, þar sem díoxín-mæling-
in kemur aftur fyrir, var lagt fram
þremur mánuðum eftir að það barst
bæjaryfirvöldum. Þá vaknar spurn-
ingin um það hvar upphaflegt bréf
UST er niður komið þar sem greint
var frá díoxín-mælingunni þegar
niðurstöður hennar lágu fyrir. Það
hlýtur að vera til.
Þá er vert að halda því til haga
að innan Ísafjarðarbæjar störfuðu
tveir hópar að endurskoðun sorp-
mála á þeim tíma sem stöðin meng-
aði hvað mest. Mengunin virðist þó
ekki hafa komið til umfjöllunar þar,
eins og Kristín Hálfdánsdóttir bæj-
arfulltrúi sagði á bæjarstjórnar-
fundinum á fimmtudaginn, en hún
leiddi annan hópinn.
Áframhaldið
Bæjarstjórn Ísafjarðar hefur beðist
afsökunar á Funamálinu. Forstjóri
UST segir að stofnunin hafi brugðist
og er þeirrar skoðunar að það eigi
líka við um umhverfisráðuneytið.
Svandís Svavarsdóttir umhverfis-
ráðherra ætlar að láta óháðan aðila
kryfja Funamálið; allir sem höfðu
aðkomu að því, frá sorpbrennslu til
ráðuneytis, falla undir rannsóknina.
Markmiðið er að leiða í ljós mögu-
lega ábyrgð en fyrst og fremst að
draga lærdóm af því sem hefur
gerst og leita tækifæra til úrbóta.
Úrbótavinnan er reyndar hafin
innan Ísafjarðarbæjar og umhverf-
isnefnd Alþingis mun næstu þrjár
vikur skoða lagaumgjörð með tilliti
til upplýsingaskyldu stjórnvalda og
fleira.
Á meðan bíður Sveinbjörn Jóns-
son og eiginkona hans á Efri-Engidal
eftir að Matvælastofnun fái niður-
stöður díoxín-mælinga að utan. Það
sama á við um aðra sem hafa lifað
og starfað í nágrenni Funa, eins og
starfsmenn sorpbrennslunnar sem
bæjarfulltrúar Ísafjarðar vilja að
læknar skoði sérstaklega.
FRÉTTASKÝRING: Funamálið í hnotskurn
Svavar
Hávarðsson
svavar@frettabladid.is
Ertu DJ,
mamma
eða dýra-
temjari?
-er svarið
Árlega fletta Íslendingar 100 milljón
sinnum upp á Já.is og Símaskráin
kemur út í 150 þúsund eintökum.
Ef þú vilt breyta skráningu þinni hafðu þá
samband við þjónustufulltrúa okkar í síma
522 3200, farðu inn á Já.is eða sendu
tölvupóst á ja@ja.is.
Skráningum í Símaskrána
lýkur 31. janúar.
E
N
N
E
M
M
/
S
ÍA
/
N
M
4
4
2
5
8
Hið augljósa var vel falið„Slæðan myndast þar sem skil eru á milli loftmassa, þar sem kalt er fyrir
neðan og heitt fyrir ofan og loftið mjög stöðugt, eins og gerist oft í Los Ang-
eles. Þó er þarna ólíku saman að jafna, því ytra er um raunverulega mengun
að ræða. [...]Af þessu er engin mengun, menn geta andað þessu að sér og
liðið ágætlega á eftir. Þetta er bara sjónmengun, en ég held að ef mistrið
myndaðist ekki af mannavöldum, þá þætti það afskaplega fallegt.“
JÓN REYNIR SIGURVINSSON
AÐSTOÐARSKÓLAMEISTARI MÍ, Í BÆJARINS BESTA ÁRIÐ 2002.
„Þó útblásturinn sé meinlaus þá er þetta hrikalega ljótt.”
VÍÐIR ÓLAFSSON
STÖÐVARSTJÓRI
Í VIÐTALI VIÐ MBL. ÁRIÐ 2003
SAGT OG SKRIFAÐ UM FUNA
SORPBRENNSLAN FUNI Í SKUTULSFIRÐI Rætt var og ritað um mengun frá Funa árum
saman. Hins vegar á það ekki við um díoxín-mælinguna 2007, þvert á það sem
haldið hefur verið fram. MYND/HALLDÓR SVEINBJÖRNSSON
„Ég er alveg sannfærð um það að þessi hreinsibúnaður er ekki að skila sínu
og þetta er hættulegt fyrir íbúa hérna á Ísafirði. Hér hafa verið hugmyndir
um að byggja upp ferðaþjónustu, hér er mikið dýralíf, þetta er aðalsvæði
hestamanna í grenndinni og umhverfið hérna í kring er mjög fallegt. Þessi
starfsemi ógnar þeirri jákvæðu ímynd sem Vestfirðir hafa núna.“
MARGRÉT SVERRISDÓTTIR
Í VIÐTALI VIÐ MBL. ÁRIÐ 2003.
SAGT OG SKRIFAÐ UM FUNA