19. júní - 19.06.1955, Blaðsíða 21

konur skuli að öðru jöfnu hafa sama rétt og karlar
við skipun í starfsflokka og flutning milli launa-
flokka.
c) ákvæði í lögum um réttindi og skyldur opin-
berra starfsmanna um það, að konur og karlar Iiafi
jafnan rétt til opinberra starfa og til sörnu launa
fyrir sömu störf.
Þrátt fyrir þetta sjáum við það, ef við litumst
um á vinnumarkaðinum, að því fer víðs fjarri, að
konur njóti þar sama réttar og karlar. Meira að
segj rnunu stéttarfélög leyfa sér það, að Itafa í sam-
þykktum sínum ákvæði, er fyrirbjóði konum að-
ganga að vissum störfum og eru þær samþykktir
látnar gilda sem lög.
Þau lagaákvæði, sem gilda um jafnrétti kvenna
ogkarla til starfa hjá ríkinu ogtil jafnra launa, eru
ákaflega mikils virði og eru þau grundvöllur þess,
að konur njóti sem ríkisstarfsmenn jafnréttis við
karla. En enn sem fyrr er það þó svo, að karlmenn
eru í flestum ábyrgðarstöðum í þjóðfélaginu og að
konur vinna svo til eingöngu lágt launuð undir-
tyllustörf. Kemur Jtar til greina framkvæmd lag-
anna og það, hverjir ráða stöðuveitingum.
Misréttið í launagreiðslum.
Um launagreiðslur til kvenna gildir yfirleitt
það, aðþær eru lægri en til karla. Einu undantekn-
ingarnar frá því eru, þegar kona hefir tekið við
starfi karlmanns eða stöðu. Hefir á síðari árum
ekki þótt fært að lækka launin undir þeint kring-
umstæðum. Á jjessa undantekningu er oft bent,
þegar rökrætt er um launamál kvenna, en því þá
gleymt, aðþaðeralheimsregía, aðfæra launin ekki
niður, þegar svo stendur á. Sú regla hefir ekki
komist á með tilliti til kvenna, Iteldur til þess að
halda uppi launastigi karlmannanna.
Það er staðreynd, að laun kvenna eru lægri en
laun karla, og við ýmis störf, ]:>ar sem vinna hópar
karla og kvenna eins og t. d. við fiskverkun og í
iðnaði, eru laun kvennanna um það bil þriðjungi
lægri.
Launamismunurinn er víða falinn með því, að
störfum er skipt í karla- og kvennastörf og karla-
störfin eru yfirleitt liærra launuð en kvennastörf-
in, án tillits til þess, hvaða verkhæfni þarf hjá
þeim, sem störfin vinna. Er í þessu efni víða bvggt
á eldgömlum venjum, sem vélakostur og breyttar
vinnuaðferðir hefir gert úreltar, en frá fyrstu tíð
er þetta varnarmúr til þess að tryggja körlum
hærri laun en konum.
19. JÚNÍ
Það skortir mikið á jafnrétti kvenna og karla
meðan það misrétti á sér stað á vnnumarkaðinum,
sem nú er, og þrátt fyrir þær lagasetningar, sem
við liöfum um þetta efni, hafa konur ekki jafnan
rétt og karlar til starfa, og þær fá undantekningar-
lítið lægri greiðslur fyrir störf sín.
Konur hafa ekki sama rétf til starfa.
Að konur hafi ekki sarna rétt til starfa sýnir sig
í því, að þær eru að langmestu leyti í lágt launuð-
um starfsflokkum og að þeim eru ekki veitt hin
betur launuðu störf, nema eitthvað sérstakt beri
til. Að þær hafi lægri laun innan vinnuflokka er
ómótmælanlegt, enda er venjulega talað um „kven-
mannskaup“ til aðgreiningar frá „karlmanns-
kaupi“.
Ónefnt er um jafnan rétt kvenna til starfa, að
til þess að sá réttur sé fullkominn, þá þurfa konur
að eiga þess kost. að fá, eftir því sem þær eru starfi
vaxnar, möguleika til þess að vinna jafnframt því,
sem þær ala upp börn sín, ef þær óska þess að vinna
utan heimilisins. Ennþá hefir reynzt erfiður róð-
urinn, þegar reynt hefir verið að skapa þá aðstöðu.
Þau úrræði, sem bent hefir verið á, eru tækifæri
fyrir konur til þess að fá vinnu hluta úr deginum
og rekstur nægilega margra góðra dagheimila og
leikvalla fyrir börnin. Einnigþessi atriði eru þátt-
ur í baráttu kvenna fyrir rétti sínum á vinnumark-
aðinum.
í umræðum síðari ára um þetta efni, hefir ýmis-
legt athyglisvert komið fram, sem sýnir það, að
margt kemur til greina við framkvæmd launajafn-
réttis. T. d. hefir verið á það bent, að konur hverfi
yfirleitt fyrr úr starfi en karlar og að það þurfi að
vanda betur aðbúnað á vinnustöðvnm, þar sem
konur vinna, heldur en annars þyrfti o. fl. o. fl.
Samt sem áður andmælir því enginn í fullri alvöru
að konum beri sami réttur atvinnulega og körl-
um, og er sú skoðun ríkjandi í orði kveðnu. að á
þessu sviði beri að fá fram fullt jafnrétti.
Að þessu hefir líka verið unnið á alþjóðavett-
vangi.
Jafnlaunasamþykktin.
í mannréttindaskrá Sameinuðu þjóðanna frá
1948, er svo komist að orði, að hver og einn eigi,
án undantekningar, rétt til sörnu launa fyrir sömu
vinnu og að þar megi ékki gera upp á milli karln
og kvenna.
Eftir að þessi regla hafði verið samþykkt, var
því beint til þátttökuríkjanna, aðþau ynnu aðþví,
7