19. júní - 19.06.1969, Blaðsíða 38

Anna Siguröardóttir:
Ártöl og áfangar
Alþjóðasamband kvenna — International Alliance of Wo-
inen — óskaði eftir ártalaskrá lielztu atburða í sögu kvenna
frá 1696. Ætlunin er að gefa út bók um kvenréttindi í heið-
uurs skyni við Dame Margery Corbett Ashby, sem var for-
seti sambandsins 1923—1946 og hefur lengst allra starfað
jiar og er eina konan, sem eftir er á lífi, þeirra er sátu
stofnfund sambandsinse árið 1904 í Berlín.
Dame Margery var öðluð fyrir einu eða tveim árum —
Dame-titillinn mun vera hliðstæður Sir-titli karla í Bret-
landi. Dame Margory er heiðursforseti alþjóðasambandsins
(IAW) frá ])ví hún hætti sem forseti þess.
Þetta er m. a. tilefni þess, að ég fór að safna ártölum
atburða, sem gildi hafa í sögu íslenzkra kvenna.
Þau ártöl helztu áfanga og atburða í sögu íslenzkra
kvenna, sem hér fara á eftir, eru mörg hin sömu og send
voru til IAW, en af talsverðu er að taka, ef nákvæmlega
er að gætt.
Við hvert ártal er dagsetningu laga og annarra heimilda
getið, sem gildar mega teljast.
1746 Prestum er bannað með lögum að gifta fólk, sem
hefur ekki fengið uppfræðslu í kristindóminum, og
að minnsta kosti verður annaS hjónanna aS geta les-
iS á hók (Tilskipun 3. júní 1746. Lovsamling for Is-
land, útg. 1853).
1736 Prestar fá ströng fyrirmæli um að sjá um, að öll
til börn læri að lesa, og að lokum er algjört bann við
1760 að ferma ólæs börn, að viðlögðum hempumissi. (T. d.
tilskipun 13. jan. 1736 og athugasemd í sambandi við
við tilskipun 10. april 1760 í Lovsamling for Islands).
1760 1 erindisbréfi 19. maí 1760 til Bjama Pálssonar, fyrsta
landlæknis á Islandi, er honum gert skylt að veita
ljósmæðmm tilhlýðilega fræðslu í IjósmóSurlist. (Lov-
samling for Island og Ágrip af sögu ljósmæðra-
fræðslu og Ijósmæðrastéttar á Islandi eftir Sigurjón
Jónsson, 1959).
1800 Fyrsta bókin eftir íslenzka konu, Mörtu Mariu Ste-
phensen, gefin út: Einfaldt matreidslu vasa-qver.
1850 Dætmm veittur sami erfðaréttur og sonum 25. sept.
1850: „Eftir þenna dag skal mismunur sá, sem eftir
dönsku og norsku laga 5-2-29 skyldi vera á arfahlut-
um karla og kvenna, vera aftekinn á landi Voru Is-
landi.“ (Lovsamling for Island, útg. 1868).
186'J Fyrsta kvenfélag, sem sögur fara af á Islandi, var
stofnað í Skagafirði árið 1869. Fyrsti formaður þess
var Sigurlaug Gunnarsdóttir i Ási. (Húsfreyjan 1. tbl.
19. árg. 1968, bls. 39).
1874 Tvö kvenfélög voru stofnuð á þessu ári: Thorvald-
sensfélagið, sem mun vera elzta starfandi kvenfélag
á Islandi. (ÍJtvarpserindi Rannveigar Þorsteinsdóttur
í Nýju kvennablaði 6. tbl. október 1949).
— 25. nóvember 1874 var stofnað Kvenfélag i Svina-
vatnshreppi í Austur-Húnavatnssýslu. Félag þetta
veitti verðlaun fyrir velunnin verk, vinnukonum
jafnt sem húsfreyjum, t. d. fyrir vefnað og prjón, og
jafnvel fyrir smjör og ost. (Lög félagsins eru prent-
uð í 18. árgangi Húsfreyjunnar 3. tbl. 1967).
— Fyrsti kvennaskóli landsins er settur l.október 1874.
Þóra Melsted var skólastjóri og stofnandi Kvenna-
skólans í Reykjavik. (Kvennaskólinn í Reykjavik
1874—1906. Útg. 1907).
1876 Fyrsta ljóðabók eftir konu á Islandi gefin út á Akur-
eyri: Stúlka eftir Júlíönu Jónsdóttur. (Sýningarskrá
Afinælissýningar K.R.F.l. 1957).
1882 Konur, sem eiga meS sig sjálfar, fá kosningarrétt,
sbr. lög nr. 10 12. mai 1882, 3. grein: „Ekkjur og
og aðrar ógiftar konur, sem standa fyrir búi, eða á
einhvern hátt eiga meS sig sjálfar, skulu hafa kosn-
ingarrétt, þegar kjósa á í hreppsnefnd, sýslunefnd,
bæjarstjóm og á safnaðarfundum, ef þær eru 25 ára
og að öðru leyti fullnægja þeim skilyrðum, sem lög
ákveða fyrir þessum réttindum." (Stjórnartiðindi).
1884 Andrea Guðmundsdóttir saumakona á Isafirði er
fyrsta kona, sem vitað er að hafi notað atkvæðisrétt
sinn við kosningar á Islandi. (Leiðrétting í 19. júní
1955 (prentvilla á titilblaði: 1954) frá Ólafi Þ. Krist-
jánssyni við frásögn í 19. júní 1954, að Kristin Bjarna-
dóttir á Esjubergi væri fyrsta kona á Islandi, sem
neytt hafi kosningarréttarins frá 1882. Heimild ÓÞK:
Þjóðviljinn, Isafirði 30. jan. 1888, sem leiðrétti frétt
í Isafold, eftir kosningarnar i Reykjavík 3. janúar
1888).
1885 Páll Briem amtmaður heldur fyrirlestur ó vegum
Thorvaldsensfélagsins um frelsi og menntun kvenna
19. júlí 1885. (Útgefinn 1885).
— Bríet Bjarnhéðinsdóttir skrifar grein í Fjallkonunni
5. júní 1885. Fyrsta blaðagrein konu ó Islandi.
1886 Konur, sem með lögum nr. 10 12. maí 1882 fengu
kosningarrétt við hreppsnefnda- og sóknarnefnda-
kjör o. fl., fá nú kosningarrétt við prestkosningar.
(Stjórnartiðindi — Lög nr. 1, 8. janúar 1886).
— Tilskipun nr. 27 4. des. 1886 er um „rétt kvenna til
að ganga undir próf hins lærða skóla í Reykjavik,
prestaskólans og læknaskólans, og til að njóta kennslu
á þessum siðar töldu skólum.“
Með þessum lögum geta konur gengið undir árspróf
4. bekkjar lærða skólans, og eins burtfararpróf skól-
ans með sömu skilyrðum og lærisveinar, sem lært
hafa utan skóla.
Réttindi til náms og prófa í prestaskólanum er tals-
verðum takmörkunum háð, en hvað kennslu og próf
i læknaskólanum snertir njóta konur réttar til fulls.
Hins vegar segir svo í 3. grein orðrétt: „Með því að
ganga undir próf þau, er getur uin í þessari tilskip-
36
1 9. JÚNÍ